Çarşamba Çayı

Çarşamba Çayı, Konya ilinde bulunan bir akarsu. Bozkır ilçesi sınırları içerisinde Karacahisar köyü yakınlarında doğar, Mavi Boğaz'da Beyşehir Gölü'nden gelen kanal ile birleşir . Çumra ilçesinde kollara ayrılır ve Karakaya'da bataklıklarda sonlanır. Üzerinde Apa Barajı yer alır. 105 km uzunluğundadır. Konya ilinin tarımsal sulamasında önemli bir yer tutmaktadır.

Bozkır ilçesi içinden geçen Çarşamba Çayı'nın bir kolu

Kolları

Geyik Dağları bünyesinde bulunan Haydar Dağı, Gül Dağı ve Akdağ'ın kuzey ve doğu yamaçlarından kaynağını alır. Karstik kaynaklar ile beslenir. Karacahisar köyündeki Aygır Gediği (Sugözü) isimli kaynak önemlidir. Çarşamba Suyu, burada Kozlu ve Toplar dereleri ile birleşir. Önce Çağlayan yerleşiminden, sonra Bozkır ilçe merkezinden geçer. Buradan sonra akarsuya pek çok dere katılır. Bunlardan; Söğüt Deresi, Kuruçay, Çökelez Deresi, ve Kaya Pınarı önemlidir. Bu kollarının çoğu yazın kurumaktadır. Kuzeydoğuya akan Çarşamba, Pınarcık köyü kuzeyinde suçatı mevkiinde Beyşehir Gölü ve Suğla Gölü'nün fazla sularını drene eden Beyşehir Kanalı ile birleşir. Apa Barajı'na dökülmeden önce Mavi Boğaz'ı geçer. Barajdan sonra önce Dineksaray köyünden, sonra Çumra'nın merkezinden geçer. 65 km'lik bu akarsu Çarşamba Çayı'nın ana koludur[1].

Çarşamba'nın ikinci kolu Beyşehir Kanalı'dır. Eskiden Beyşehir Gölü'nden taşan sular önce Suğla Gölü'ne dökülür, oradan Çarşamba Çayına karışırdı. Osmanlılar devrinde yapılan kanal ile Beyşehir'in suları Suğla Gölü'ne uğramadan kuzeyinden geçip Çarşamba Çayına katılmaktadır. Suğla Gölü'nden çıkan kanal yakın mesfedeki Beyşehir Kanalı'yla birleşir. Birlikte ilerlerler ve suçatında ana akarsuya katılırlar. Bu ikinci kol 105 km uzunluğundadır. Yağışlı zamanlarda taşkınlar yapan akarsuyun suları barajda biriktirilip sulamada kullanılmaktadır. Barajdan önce sular Karakaya köyü bataklıklarına kadar ulaşır, burada son bulurdu[1].

Mavi Boğaz, 35 km uzunluğunda, Çumra Ovası ve Suğla Gölü havzasını birbirine bağlayan kalkerler içine açılmış boğaz vadidir[2]. Kenarları dik kayalar ile kuşatılmış, 20 m'ye kadar daralan, genişlediği yerlerde köylülerin bahçe yaptığı bir vadidir[1]. Mavi Boğaz içinde, Kuşca köyü kuzeyindeki regülatör ile Mavi Tünel projesinden gelen su Çarşamba Çayı'na katılıp, Apa Barajı'nda birikmektedir[3][4].

Akım ve seller

Çarşamba Çayı'nın yukarı havzası yağış rejimi Akdeniz karakterlidir. Maksimum yağışlar kışın, özellikle aralık ayında görülür. Akarsuyun akımı rejimi düzenli değildir. Bozkırın ilçesinden sonra gelen Pınarcık istasyonunda yıllık ortalama 2,88 m3/sn'dir.

Akarsu debisi, Sorkun istasyonunda 1986'da anlık olarak 36 m3/sn, 2004'te 38,2 m3/sn, 2009'da 24,6 m3/sn, değerlerine ulaşmış fakat sel oluşmamıştır. 15 Aralık 2010'da 60,8 m3/sn'yi geçen debi sel oluşmasına neden olmuştur[5]. 10 Haziran 1904 tarihinde Bozkır'a fazlaca zarar veren bir başka sel olmuştur[1].

Sulama

Sulama zamanlarında Konya ve Çumra ovalarını sulayan çay suları, kışın çok ilerilere kadar ulaşır. Hotamış Sazlığına ulaşan sular, bataklığı 60 km²'lik göle çevirir. Hotamış sazlığı yazın suların çekilmesiyle kurur[6].

Galeri
Kuşca köyü kuzeyindeki kıvrım
Avdan rampasından Mavi Boğaz

Kaynakça
  1. ATALAY, Ahmet. "ÇARŞAMBA ÇAYI'NIN BOZKIR'A VERDİĞİ FELAKET VE EKONOMİK ETKİLERİ (10 Haziran 1904)" (PDF). 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020.
  2. BULDUR, Adnan Doğan (2012). "ÇARŞAMBA ÇAYI'NIN 15 ARALIK 2010 TARİHLİ TAŞKINI VE BOZKIR'DAKİ (KONYA) ETKİSİ" (PDF). MARMARA COĞRAFYA DERGİSİ. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020.
  3. "Mavi Tünel'de 7 bin 290 metreye ulaşıldı". hurriyet.com.tr. 17 Şubat 2010. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020.
  4. "Sultan Abdülhamid'in 150 Yıllık Mavi Tünel Projesi Gerçek Oldu". kuscakoyu.com. 26 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020.
  5. "Konya'da sağanak yağış yüzünden evler su altında". hurriyet.com.tr. 15 Aralık 2010. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2020.
  6. "İç Anadolu kapalı havzaları" (PDF). dicle.edu.tr. 4 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2015.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.