Önerme

Mantıkta, doğrulanabilir ya da yanlışlanabilir olmak zorunda olan ifadelere önerme denir.[1][2] Kesin olan cümleler yanlış veya doğru da olsa önermedir; yani cümlenin yanlış veya doğru olduğunun bilinmesi gerekmez, doğrulanabilir olduğunun bilinmesi yeterlidir. Soru tümceleri önerme olamaz çünkü bir soru doğruluk ifade etmez.[2]

Mantığın önermelerle ilgilenen dalı önermeler mantığıdır ve matematiğin konusudur.[2]

Örnekler

• 2 < 3 (Doğru bir önerme).
• Türkiye'nin başkenti Ankara'dır. (Doğru bir önerme)
• 7 = 8 (Yanlış bir önerme).
• İstanbul Amerika'nın başkenti midir?(önerme değildir)
• 78=79 (bu önerme yanlış bir önermedir)
• 3<5 (bu önerme doğru bir önermedir)
• Saat kaç? (Önerme değildir)
• x + 3 = 7 (Önermedir)

Tanımdan anlaşılacağı gibi, aynı önerme olmaları için ifadelerin aynı şekilde dile getirilmesi gerekmez. Aşağıdaki önermelerin hepsi aynı önermedir ve değerleri aynıdır (hepsi doğrudur).

• İki kere iki dört eder.
• 2x2=4
• 2'yi 2 ile çarpınca sonuç 4 çıkar.

Tartışmalı noktalar

1. Doğruluk değeri bilinmese de kesin hüküm bildirip, doğru veya yanlış olan cümleler önermedir. Örnek 1: "her çift sayı iki asal sayının toplamıdır" cümlesi Goldbach Sanısı adıyla bilinen, doğruluğu ya da yanlışlığı ispatlanamamış bir önermedir. Örnek 2: "Uganda'nın başkenti Wagadugu'dur" cümlesi, okuyan kişi doğruluğunu ya da yanlışlığını bilmese de önermedir. Örnek 3: "Ahmet okula gitti" cümlesindeki Ahmet kimdir, okul nerededir, gitti mi gitmedi mi bilinmese de bu cümle de önermedir.
2. Cümle göreceli olsa da olmasa da, kesin hüküm bildirip, doğru veya yanlışsa önermedir. Zaten göreceli konusu içinden çıkılması zor bir konudur. Eğer göreceli cümleler önerme olarak kabul edilmezse, literatürdeki pek çok kabul görmüş önerme bile önerme olma özelliğini kaybedecektir. Örnek 1: "Güneş sıcaktır", "kar beyazdır", yağmur yağıyor" gibi çoğu kaynakta önerme olarak gösterilen cümleler aslında açıkça görecelidir. Örnek 2: "KKTC'nin başkenti Lefkoşa'dır" cümlesi de görecelidir. Çünkü KKTC çoğu ülke tarafından tanınmaz ve çoğu ülke vatandaşına göre başkenti de yoktur. Yani bu cümle Türkiye dışındaki dünyada genel olarak yanlış kabul edilirken, Türkiye'de doğru kabul edilir. Ama bu durum bu cümlenin önerme olmasını değiştirmez. Kaldı ki eğer bu cümle önerme olarak kabul edilmezse, çoğu kaynakta yer alan "Ankara Türkiye'nin başkentidir" cümlesi de önerme olarak kabul edilmemelidir. Çünkü benzer nedenlerle bu cümle de görecelidir.

Ayrıca bakınız

• Açık önerme
• Totoloji
• Çelişki

Kaynakça

1. Emiroğlu, İbrahim (2005). "Klasik Mantığa Giriş" (PDF). İslam Araştırmaları Dergisi, 13. ss. 153-156. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 30 Ocak 2020.
2. Nesin, Ali (2019). Önermeler Mantığı. Nesin Yayıncılık. ISBN 978-605-9569-41-5.