1689 Haklar Beyannamesi

Bill of Rights(1689) olarak da bilinen İngiliz Haklar Bildirgesi, 1689 yılında İngiltere’de yayınlanan, İngiltere kralının keyfi davranışlarını ve yetkilerini sınırlayan bir insan hakları bildirgesidir.

Bu bildirgeyle İngiltere’de tahta çıkan krallar, yetkilerinin birçoğunu parlamentoya devretmiş bulunmaktadır. Bu bildirgeyle insan haklarının korunması anlamında tüm Avrupa’da önemli bir adım atılmıştır denilebilir. Bu bildirgenin yayınlaması süreci İngiliz Haklar Dilekçesine(1628) kadar uzanmaktadır. 1628 yılında hükümdar olan Kral Charles, mutlak hükümdarlık gücüne inanmaktadır. Yetkinin parlamentodan ziyade, kendisinde olması yönünde adımlar atmış, parlamentonun onayını almadan yetkilerini kullanmış, hatta iki savaşa dahi girmiştir. Bu savaşlardan yenilgiyle ayrılmıştır. Savaşın maliyetinin karşılanması maksadıyla parlamentoya başvurduğunda, parlamento bu isteği reddetmiş, İngiliz Haklar Dilekçesi imzalanmadan bu desteğin kendisine verilmeyeceği belirtilmiştir. Sonrasında Charles vatandaşlardan para toplamak için güç kullanmamak, sebepsiz hiç kimsenin hapse atılamaması, ev masumiyetinin sağlanması, evlere askerler girememesi ve keyfi vergi uygulamalarının olmaması gibi insan hakları açısından mühim hükümler bulunduran dilekçeyi imzalamıştır. Daha sonra Kral Charles, dilekçede yükümlülük altına girdiği hükümleri uygulamamaya, sözünde durmamaya başlamıştır. Çeşitli parlamento üyeleri hapse atılmış, parlamento ve kral arasında yıllar sürecek olan bir savaş başlamıştır. Daha sonra tahta geçen II. Charles, daha ılımlı politikalar seyretse de, Fransa’dan aldığı destekle, yavaş yavaş parlamento yetkilerini kısıtlayıcı faaliyetlere bulunmaya devam etmiştir. Kardeşi II. James 1685 yılında tahta geçmiş, yine II. James de mutlak monarşinin yeniden tesis edilmesi yönünde faaliyetlerde bulunmuş ve nihayetinde 1688 yılında yapılan devrimle tahttan indirilmiştir. Tahta James’in kızı Mary ve kocası getirilir, ancak daha öncesinde 1689 tarihinde, kralın yetkilerinin parlamentoya devrini kapsayan ve temel haklar konusunda oldukça mühim bir belge olan Haklar Bildirgesi imzalatılmış ve ilan edilmiştir. Magna Carta ruhunu taşıyan bu bildirgenin en önemli ve esasen özü olan maddeleri şu şekilde belirtilebilir;

• Parlamentonun onayı olmadan vergi koymak, parlamentonun onayı olmadan taht için para toplamak yasaktır.
• Yasama dokunulmazlığı da yine bu belge ile düzenlenmiştir. Parlamentodaki görüşmelerden dolayı kimseye mahkeme önünde suçlama yapılamayacaktır.
• Parlamento tam söz hürriyetine haiz olacaktır.
• Parlamento izni olmadan asker toplanamayacaktır.
• Parlamentonun kabul ettiği yasa, Kral dahil herkesi bağlayacaktır.