Adi ortaklık
Adi şirket, sahibinden ayrı bir varlığı olmayan şirketlerdir. En basit şirket modelidir.
Adi şirketler Türk mevzuatında Borçlar Kanunu içerisinde düzenlenmiştir. Buna göre, olan adi şirketlerin tüzel kişilikleri bulunmamaktadır. Bu nedenle kendilerine ait mal varlıkları üzerinde ortaklarının elbirliği mülkiyeti vardır. Şirketle ve şirketin mal varlığı ile ilgili hukuki eylem ve işlemlerde tüm ortaklar birlikte hareket etmek zorundadırlar.
Adi ortaklığın tüzel kişiliği olmamasına bağlanan bir takım sonuçları bulunmaktadır. Bunlar;
- Adi ortaklık tacir olarak kabul edilemez.
- Adi ortaklığın dava açma ehliyeti bulunmadığı gibi, adi ortaklığa karşı dava da açılamaz (Ortaklarına açılabilir, ortakları da açabilir).
- Adi ortaklığın malvarlığı bulunmadığından tüm ortakları tüm malvarlığına müştereken sahiptir.
- Adi ortaklığın iflası istenemeyeceği gibi, adi ortaklığın ticari unvanı da yoktur[1].
Kuruluş
Adi ortaklık, iki ya da daha fazla kişinin emeklerini ve mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendikleri sözleşme ile kurulmaktadır. Her ortak, para, alacak veya başka bir mal ya da emek olarak, ortaklığa bir katılım payı koymakla yükümlüdür.
Ortaklığa sermaye olarak getirilen değer, devri ve tasarrufu şekle bağlı ise, kanundaki bu şekil şartının yerine getirilmesi gerekmektedir. Örneğin, ortaklardan birisi sermaye olarak ortaklığa bir gayrimenkulün mülkiyetini taahhüt etmiş ise, Medeni Kanun uyarınca, taşınmazların devri tapu siciline tescil ile tamam olacağı için, gayrimenkulün tapuda adi ortaklık (yani tüm ortaklar adına) tescil edilmesi gerekmektedir. Aksi halde sermaye koyma borcu yerine getirilmiş sayılmaz.
Bu şirketin varlığı için taraflarca lafzi olarak adi şirket kurulduğunun telaffuzu gerekmemektedir. Yani niteliği itibarıyla iki veya daha fazla kişi arasındaki ilişkinin muhtevası bu ortaklık türünü karşılıyor ise taraflar arasındaki ilişkiye adi şirket hükümleri uygulanır. Adi ortaklığa emeği ile katılan ortağın şirketin zararlarından sorumlu olmayacağı iç ilişkide kararlaştırılabilir. Ancak bu hüküm ortaklıkla işlem yapan üçüncü kişilere karşı geçerli değildir. Üçüncü kişiler ortaklık ile yaptıkları işlemlerden dolayı alacaklarını ortaklardan herhangi birine veya hepsine başvurarak alabilirler. Borcu ödeyen ortağın iç ilişkide diğer ortaklara başvurma (rücu) hakkı vardır.Her ortağın sorumluluğu sınırsız olup,tüm şirket borçlarından kişisel varlığı ile sorumludur. Eğer bir ortaklık kanunda sayılan diğer ortaklıklardan (A.Ş., Ltd. gibi) herhangi birini karşılamıyor ise o ortaklık ilişkisine adi ortaklık hükümleri uygulanır. Bu ortaklıkta taraflardan biri gizli ortak olarak kalıp diğer ortağı şirketi temsile yetkili kılabilir.
Yönetim
Yönetim, sözleşme veya kararla yalnızca bir veya birden çok ortağa ya da üçüncü bir kişiye bırakılmış olmadıkça, bütün ortaklar ortaklığı yönetme hakkına sahiptir. Ortaklık, ortakların tümü veya birkaçı tarafından yönetilmekte ise, bunlardan her biri, diğerleri katılmaksızın işlem yapabilir; ancak ortaklığı yönetmeye yetkili olan her ortak, tamamlanmasından önce işleme itiraz etmek suretiyle, bu işlemin yapılmasını engelleyebilir. Ortaklığa genel yetkili bir temsilci atanması ve ortaklığın olağan dışı işlerinin yürütülmesi için, bütün ortakların oy birliği gereklidir. Ancak, gecikmesinde sakınca olan hallerde, bu konuda yönetici ortaklardan her biri yetkilidir.
Yönetim yetkisi olmasa bile, her ortağın, ortaklığın işleyişi hakkında bilgi alma, defter ve kayıtlarını inceleme, bunlardan örnek alma ve mali durumu hakkında özet çıkarma hakkı vardır.
Yönetici ortaklar, yılda en az bir defa hesap vermek ve kazanç paylarını ortaklara ödemekle yükümlüdürler. Hesap döneminin uzatılmasına ilişkin anlaşma kesin olarak hükümsüzdür. Ortaklığı yönetenin ortaklardan birisi olmaması durumunda da aynı kural uygulanır.
Adi şirkette ortaklar, niteliği gereği ortaklığa ait olan bütün kazançları aralarında paylaşmakla yükümlüdürler. Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, her ortağın kazanç ve zarardaki payı, katılım payının değerine ve niteliğine bakılmaksızın eşittir.
Ortaklığın kararları, bütün ortakların oy birliğiyle alınır.
Sona Erme
Ortaklık, şu durumlarda sona erer: 1. Ortaklık sözleşmesinde öngörülen amacın gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin imkânsız duruma gelmesiyle. 2. Sözleşmede ortaklığın mirasçılarla sürdürülmesi konusunda bir hüküm yoksa, ortaklardan birinin ölmesiyle. 3. Sözleşmede ortaklığın devam edeceğine ilişkin bir hüküm yoksa, bir ortağın kısıtlanması, iflası veya tasfiyedeki payının cebri icra yoluyla paraya çevrilmesiyle. 4. Bütün ortakların oy birliğiyle karar vermesiyle. 5. Ortaklık için kararlaştırılmış olan sürenin bitmesiyle. 6. Ortaklık sözleşmesinde feshi bildirme hakkı saklı tutulmuş veya ortaklık belirsiz bir süre için ya da ortaklardan birinin ömrü boyunca kurulmuşsa, bir ortağın fesih bildiriminde bulunmasıyla. 7. Haklı sebeplerin bulunması halinde, her zaman başkaca koşul aranmaksızın, fesih istemi üzerine mahkeme kararıyla.