Ahi Mehmet Çelebi
Ahi Mehmet Çelebi, (1432, Tebriz – 1524, İstanbul), Osmanlı Hekim ve Yazar.
Ahi Mehmet Çelebi | |
|---|---|
| Doğum |
1432 Tebriz |
| Ölüm |
1524 Kahire |
| Diğer isim(ler)i | Ahmet, Mahmut |
| Meslek | Hekim ve Yazar |
| Tanınma nedeni | Risâle-i hasâtü’l-kilye ve’l-mesâne |
II. Bayezid ve I. Selim devrinde yaşadı ve iki defa hekimbaşılık yaptı.[1] Böbrek ve idrar kesesindeki taş oluşumunun nedenlerini ve tedavisini incelediği eseriyle tanınır. Adı kaynaklarda Ahmed ve Mahmud olarak da geçer. Ahi Çelebi olarak ün yapmıştır. Babası Tabib Mevlana Kemal ile birlikte 1463’te İstanbul’a yerleşti. Mevlana Kemal, devrin ünlü hekimlerindendir. Tebriz ya da Şirvan asıllı olduğu çeşitli kaynaklarda belirtilir. Ahi Mehmet Çelebi, hekimliği daha çok babasından öğrendi. Onun ölümünden sonra devrin önemli hekimleri Kutbüddin ile Altunîzâde’den ders alıp kısa zamanda mesleğini ilerletti. Hekimlik becerisinin yanı sıra kuramsal bilgisiyle de kendisini kabul ettirerek önce Fâtih Darüşşifasına hekim, sonra da başhekim oldu. II. Bayezid’in güvenini kazanarak mutfak eminliğine, ardından da Hekimbaşı'lığa getirildi. Dört buçuk yıl bu görevde kalan Ahî Çelebi, II. Bayezid’in ölümü üzerine geleneğe uyularak azledildi. Bir müddet sonra Yavuz Sultan Selim onu tekrar Hekimbaşılık makamına getirdi ve Mısır seferine beraberinde götürdü. I. Selim'in ölümünden sonra Hekimbaşılık'tan tekrar azledildi. Kaynakların belirttiğine göre, yaşı doksanı geçmiş olduğu halde, hacdan dönerken Kahire’de ölmüş ve İmam Şafi'nin kabri civarına defnedilmiştir.
Ahî Çelebi’nin en önemli eseri, II. Bayezid devrinde Türkçe olarak kaleme aldığı, böbrek ve mesane taşlarına ait on bölüm halindeki “Risâle-i hasâtü’l-kilye ve’l-mesâne”’dir. Farsça yazdığı “el-Fevâdü’s-sultâniyye fi’l-kavâidi’t-tıbbiyye” ile “Risâle fi’t-tıb” ve “Mesnevî fi’t-tıb” adlı iki Türkçe eseri daha tespit edilmiştir. Böbrek ve mesane taşlarıyla ilgili eseri büyük ilgi görmüş, uzun süre hekimlerin başvuru kitabı olmuştur. İbn-i Sina’nın “el-kanun fi’t-Tıb” adlı eserine İbnü’n-Nefis’in “Mucez’ül-Kanun” adıyla yazdığı şerhi Türkçeye çeviren de yine Ahî Çelebidir.
Fatih ilçesinin Eminönü semtinde bulunan Ahi Çelebi Camii’yi o yaptırmıştır. Buradaki caminin dışında İstanbul ve Edirne’de de pek çok cami, okul ve hamam yaptırmıştır. İstanbul’da bir mahalleye, Edirne’de bir köye ve Bulgaristan’da bir yöreye (Eskiden Paşmaklı, şimdi Smolyan) Ahi Çelebi’nin adı verilmiştir.
Kaynakça
- Bayat, Ali Haydar, AHÎ ÇELEBİ, Mehmed. TDV İslam Ansiklopedisi, c.1; s.528, İstanbul, 1988
- Bilime Yön Veren İslam Alimleri, Cilt:1, S. 44-45, Baskı: Dergah Ofset
- Erseyrek, İbrahim, Ahi Çelebi Cami. earsiv.sehir.edu.tr. Erişim Tarihi: 12.11.2016
- Ahi Çelebi Camii. ibb.gov.tr. Erişim Tarihi: 12.11.2016
- Cambaz, Mustafa, Ahi Çelebi Cami, Erişim Tarihi: 15.11.2016