Ahmed Celâyir

Sultan Ahmed Celâyirî, (d. ?-ö. 1410), 1382-1410 yılları arasında hüküm süren Celâyirî sultanı.

Babası Sultan I. Üveys olan Celâyirî, abisi Sultan Hüseyin (1374-1382) döneminde Erdebil ve çevresinin yönetimini üstlendi. Celâyiri emirlerinden Adil Aka'nın yönetimde etkili olmasından rahatsız olan Ahmed Celâyirî, 1382 yılında Tebriz'e yaptığı baskında abisini öldürerek yönetimi ele geçirdi. Bu sırada kendisinden kaçan kardeşi Sultan Bayezid'de emir Adil Aka'nın desteğiyle Sultaniye'de hükümdarlığını ilan etti. Bir süre sonra Adil Aka'nın desteğini kaybeden Sultan Bayezid'in, 1384 yılında esir alınmasıyla Ahmed Celâyirî tüm topraklarda hakimiyetini sağladı. Celayiri topraklarında düzeni ağladıktan sonra Bağdat'ı ele geçirmiştir. Tebriz, 1385 yılında Altın Orda hanı Toktamış, ertesi yılda Timur tarafından yağmalanınca 1386'da başkenti Bağdat'a taşımıştır[1].

Hükümdarlığı döneminde Karakoyunlular kendisine tabi olarak etki alanlarını genişletmeye başlamış, bu dönemde Karakoyunlular'dan Kara Mehmed'in kızıyla da evlenerek ilişkilerini daha da güçlendirmiştir. 1393'de Timur Bağdat'ı ele geçirmesi üzerine Memlûk sultanı Berkuk'a sığınmış, daha sonra Timur'un Semerkant'a dönmesiyle Berkuk'un yardımıyla yeniden Bağdat ve çevresine hakim oldu. Timur'un Azerbaycan, Anadolu, Irak ve Suriye üzerine yeniden harekâtı sırasında Karakoyunlu hükümdarı Kara Yusuf ile birlikte hareket etmiş, ancak Timur karşısında yenilgiye uğramıştır. 1400 yılında Kara Yusuf ile birlikte Memlûklüler'e sığınmak istese de sultanın kabul etmemesi üzerine Osmanlı sultanı I. Bayezid'a sığınmıştır. Yıldırım Bayezid tarafından iyi karşılanan Ahmed Celayir, Timur tarafından teslim edilmesi istese de Osmanlı sultanı bunu kabul etmemiş ve bu olay 1402 yılında gerçekleşen Ankara Muharebesinin sebeplerinden birisi olmuştur. Timur'un Anadolu harekâtını fırsat bilen Ahmed Celâyir, Bağdat'ı ele geçirmiş ancak daha sonra şehri Kara Yusuf'a bırakmak zorunda kalarak Memluk Sultanına sığındı. Ancak Memluk sultanının isteği ile Şam'da hapsedildi. 1405 yılında memluk sultanına isyan eden Şam valisi tarafından serbest bırakıldıktan sonra Bağdat'ı ele geçirerek yeniden hükümdarlığını ilan etti. Daha sonra Tebriz'e hareket etse de Timurlular'ın gelmesi üzerine Bağdat'a geri döndü. 1408-1409 yıllarında Huzistan topraklarını ele geçirdi. Bu dönemde müttefiki Kara Yusuf'tan Hemedanı istemesiyle Karakoyunlularla mücadeleye başlamıştır. 1410 yılında Kara Yusuf'un Erzincan kuşatmasında olmasından faydalanan Ahmed Celâyirî, Tebriz'i ele geçirdi. Ancak Kara Yusuf ile Tebriz yakınlarında yaptığı savaşı kaybetti ve kaçarken yakalanarak öldürüldü[2].

Ahmed Celayiri'nin öldürülmesinden sonra Celayiriler Huzistan ve Vâsıt'ın olduğu dar bir bölgede hüküm sürebilmiş, Bağdat ve çoğu toprakları Karakoyunlular'ın hakimiyetine girmiştir.

Kaynakça
  1. Sümer, F., Ahmed Celâyir, İslam Ansiklopedisi, Ciltː2, Sayfa:53-54, Yıl:1989. URL:http://www.islamansiklopedisi.info/dia/maddesnc.php?MaddeAdi=ahmed%20celayir. Erişim: 2017-03-17
  2. Daş, A., "ANKARA SAVAŞI ÖNCESİ TİMUR İLE YILDIRIM BAYEZİD’İN MEKTUPLAŞMALARI", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:15, Yıl:2014. URL:http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/253. Erişim: 2017-03-17
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.