Bağ (tarım)

Üzerinden salkımlar halinde üzüm alınan bitkiye asma denir. Ayrıca omca, bağ kütüğü de denir. Asmanın anavatanı Kafkasya - Anadolu' dur. Bağcılığın Türkiye'deki tarihçesi M.Ö. 5000-3500' lere dayanır. Türkiye'de yaklaşık 1439 üzüm çeşidi yetiştirilmektedir. Bu çeşitler Tekirdağ Bağcılık Araştırma Enstitüsü Milli Koleksiyon Bağı nda canlı olarak muhafaza edilmektedir.

Bağ

Bağ, asma yetiştirilen yer.

Asma çok serin iklimleri (Doğu Anadolu Bölgesinin 1500 m' den yüksek yerleri), bol yağış alan (Karadeniz Bölgesi'nin bol yağışlı yerlerini), ayrıca çok killi, ağır ve su tutan toprakları sevmez. Türkiye'de bu yerler dışında, hemen her bölgede bağcılık yapılmaktadır.

Türkiye bağcılık açısından 9 bölgeye ayrılmıştır. Bağcılığın yapıldığı bölgeler alan bakımından sırasıyla, Ege, Akdeniz, Orta Güney Anadolu, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Ortakuzey Anadolu, Ortadoğu Anadolu, Marmara, Karadeniz ve Kuzeydoğu Anadolu' dur.

Türkiye' de 2018 yılı FAO verilerine göre 417.041 ha bağ alanından 3.933.000 ton ürün alınmaktadır. [1]

Üretim

Aşılı-köklü asma fidanı üretimi en çok Masabaşı Omega Aşısı kullanılarak yapılmaktadır. Ocak-Şubat aylarında anaçlıktan kesilen sürgünler, 35–40 cm uzunluğunda çelikler hâlinde kesilir. Kesilen aşılık anaç çelikleri 1 yıllık ve 8–12 mm çapında olmalıdır. Budama mevsiminde aynı şekilde kültür çeşidinden de çelikler alınır. Her iki çelik de soğuk hava deposunda +1 ile +4 °C' de aşı zamanına kadar bekletilir. Soğuk hava deposu olmayan işletmelerde dere kumu içerisinde hendeklenir. Aşı zamanı geldiğinde bu çelikler yıkanır ve bir gece suda bekletilir. Masabaşı Omega Aşısı ile aşılanır. Aşılanan çelikler parafinlenir. Kaynaştırma Odası koşullarında 26-28 °C ve %85-90 nemde 21 gün tutulur. Buradan çıkarılan aşılı çelikler ikinci kez parafinlenir ve köklendirilmek üzere fidanlık parsellerine ilkbaharda dikilir. Bir vegetasyon periyodu boyunca kültürel işlemleri (sulama, gübreleme, ilaçlama, vb.) yapılır. Sonbaharda aşılı-köklü asma fidanı olarak sökülürler. Boylanır, demetlenir ve ismine doğru olacak şekilde etiketlenerek satışa sunulur. Bağ kurulacak yer işaretlenir ve fidanın 1/3 toprak yüzeyinde, 2/3 toprak altında kalacak şekilde dikilir.

Asma, filokseranın olmadığı yerlerde daldırma usulü ile de çoğaltılmaktadır. Uzun bir sürgünün ucu, toprak içine 8–10 cm derinlikte daldırılır.

Budama ve bakım

Bağlarda, budama çok dikkat ister. İlk yıllar şekil, sonraki yıllar ürün budaması yapılır. Budama yapıldığı zaman göre kış ve yaz budaması olmak üzere ikiye ayrılır.

Kış budaması budama ile bırakılan kısmın uzunluğuna göre 4 şekilde yapılır. Kısa budama 2-4 göz, yarı uzun budama 5-8 göz, uzun budama 8 gözden fazla ve karışık budamada kısa ve uzun budama birlikte yapılır. Kış budaması asmanın dinlenme döneminde yapılır. Ayrıca bağlarda Yazlık (yeşil) budama da yapılır. Yazlık budama uygulamaları:

• Filiz alma: Salkımsız sürgünlerin (filiz) ve yaşlı kısımlardan çıkan sürgünlerin (obur) alınmasıdır.
• Yaprak alma: Salkımları örten ve dipteki yaşlı yaprağın koparılmasıdır.
• Uç alma: Sürgünlerin uzunluğuna büyümesini sınırlandırmak, salkım gelişmesi ve tane tutumunu artırmak için yapılan işlemdir.
• Tepe alma:Kuvvetli büyüyen yazlık sürgünlerin uç kısımlarının 30–60 cm kesilmesidir.
• 
  Dip sürgünleri alma: Toprak altından çıkmış sürgünlerin alınmasıdır.
• Koltuk alma: Aktif gözlerden süren koltuk sürgünlerinin koparılmasıdır.
• Salkım ve tane seyreltme: Fazla oluşan salkımların veya tanelerin, tane tutumundan sonra alınarak seyrekleştirilmesidir.

Hasat

Üzümlerin olgunlaşma durumu dikkate alınarak, bir veya birkaç defada yapılır. Bu amaçla, olgunlaşan salkımlar, budama makasıyla kesilerek, sepetlere veya derin olmayan kasalara, kutulara doldurulur, satışa sunulur.

Üzümün değerlendirilme şekilleri

Sofralık

Taze olarak tüketilmektedir.

Türkiye'de yetiştirilen yerli-beyaz sofralık üzüm çeşitleri: Atasarısı, Barış, Çavuş, Hafızali, İtalya, Müşküle, Razakı, Yalova İncisi, Ergin Çekirdeksizi, Samancı Çekirdeksizi, Tarsus Beyazı, Tahannebi, vb.

Ayrıca Türkiye'de yetiştirilen yerli-renkli sofralık üzüm çeşitleri: Trakya İlkeren, Uslu, Yalova Misketi, Tekirdağ Çekirdeksizi, Karagevrek, Adana Karası, Horoz Karası, Burdur Dimriti, vb.

Kurutmalık

Doğal veya bandırmalı olarak kurutulur. Çekirdekli kurutmalık üzüm çeşitleri: Besni, Dımışkı, Karadimrit, Rumi, Sergi Karası, Ekşikara, İskenderiye Misketi, vb. Çekirdeksiz kurutmalık üzüm çeşitleri: Sultani Çekirdeksiz, Yuvarlak Çekirdeksiz.

Şaraplık

Hasat edilen üzümler işlenmek üzere fabrikaya getirilir ve işlenir.

Türkiye'de yetiştirilen yerli-beyaz şaraplık üzüm çeşitleri: Emir, Narince, Beylerce, Akdimrit, Bornova Misketi, Hasandede, Dökülgen, Kabarcık, Sungurlu, Vasılaki(Bozcaada), vb.

Türkiye'de yetiştirilen yerli-renkli şaraplık üzüm çeşitleri: Boğazkere, Öküzgözü, Adakarası, Çalkarası, Kalecik Karası, Karalahna (Bozcaada), Karasakız(Kuntra), Papazkarası, vb.

Diğer

üzüm ürünleri

Pekmez, sirke, üzüm suyu, reçel, bulama, köfter, muska, sucuk, vb. Ayrıca son yıllarda üzüm çekirdeği sanayi,ilaç ve kozmetik alanlarda kulanılmaya başlanmıştır.

Kaynakça

1. "Arşivlenmiş kopya". 9 Şubat 2010 tarihinde kaynağından |url= değerini kontrol edin (yardım) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2020.

Dış bağlantılar

• Ağaoğlu, Y.S. 1999. Bilimsel ve Uygulamalı Bağcılık. Cilt 1, Asma Biyolojisi. Kavaklıdere Eğitim Yayınları No:1, Ankara.
• Çelik, H. 2002. Üzüm Çeşit Kataloğu. Sunfidan A.Ş. Mesleki Kitaplar Serisi:2, 137s. Ankara.
• Çelik, S. 1998. Bağcılık (Ampeloloji I). Anadolu Matbaacılık A.Ş. 425s. İstanbul.
• Çelik, H., Ağaoğlu,Y.S., Fidan Y., Marasalı,B., Söylemezoğlu, G.1998.Genel Bağcılık Sunfidan Mesleki Kitaplar Serisi:1, 253 s, Ankara.
• Uzun, İ. 1996. Bağcılık, Akdeniz Üniversitesi Basımevi, Antalya.
• A.J. Winkler, 1974. General Viticulture, University of California Press.
• Ed McCarthy ve Mary Ewing, Amatörler için Şarap, Dünya Yayıncılık, 4.Baskı, 2004, [ISBN 975-304-043-1].
• Şarap Günlüğü
• Varieties of red wines16 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Wine storage11 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Wine vintages, vintage charts13 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 27 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.