Balubalar

Balubalar, Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin güneyinde yaşayan siyahi bir halktır.

Yaklaşık 500.000 kişilik (1992 tahmini) bir topluluk oluşturan Balubalar, Ekvator ormanından sonra başlayan savanada, Güney Kivu ilinin en güneyinden Doğu Kasai'nin güneyine kadar uzanan ve Katanga'nın hem kuzeyinden, hem de güneyinden geçen bölgeye yayılmışlardır. Büyük göller yöresi ya da Orta Nijer kökenli oldukları sanılmaktadır. Eski Mısır'la olan ilişkileri, Basongo ülkesinde ortaya çıkarılan Aşağı Mısır döneminden kalma bir heykelcik yardımıyla kanıtlanmıştır.

Baluba terimi, değişik kökenli oldukları halde, tümü Bantu Dili konuşan, ve aynı feodal düzene uyan birçok kabileyi, belirtmek için kullanılır. Balubalar üç büyük öbeğe ayrılırlar. Bunlar ;

• Kuzey Katanga ve Güney Kivu'da yaşayan Hemba Balubaları,
• Katanga'da yaşayan Şankaci Balubaları,
• Kasai'de yaşayan Bambo Balubaları'dır.

Şankaci Balubaları ile Bambo Balubaları Kiluba Dili, Hemba Balubaları ise Sibula Dili konuşurlar. Genellikle avcılık ve toplayıcılık ile geçinir, ormanların ağaçsız alanlarında küçük çapta tarım yapar, Kongo ve Lualaba ırmaklarında balık avlarlar. Kasai'de köy, tek siyasal birimi oluşturur ; Katanga'da ise birçok köyün birleştirilmesiyle kurulan siyasal bütünü Kilolo denilen başkan yönetir. Söz konusu köy toprakları 16. ve 17. yüzyıllarda krallıklar halinde bir araya gelmişler, en büyük krallığı Basonga başkanı Kingolo 1585 yılına doğru kurmuştur. Büyük Baluba hükümdarı Kingolo'nun soyundan geldiklerini ileri sürdükleri için kutsal bir özellik taşımışlardı. 17. yüzyılda Baluba krallığının birliği bozulmuş, rakip krallıklar birbirleriyle çekişmeye başlamışlardır. Kabileler arasındaki çekişme günümüzde de sürmektedir. Balubalar, Katanga'nın güneyindeki halklara düşmandırlar. Bu yüzden Kongo bunalımı sırasında (1959 - 1961) söz konusu halklara karşı Patrice Lumumba'yı desteklemişlerdir.

Hemba Balubaları'nın anaerkil bir düzen benimsemiş olmalarına karşın, Balubalar'da genellikle ataerkil aile yapısı geçerlidir. Cancılık ve ölüler kültürü yaygındır; ölülerin ruhlar dünyasını oluşturduklarına ve kutsal danslarla yatıştırılmaları gerektiğine inanıldığı için, cenaze törenlerine özel bir önem verilir.

Baluba sanatı yapıtları, siyahi Afrika'nın en güzel sanat ürünlerinden sayılır. Başkanlara ve ölüler kültüne sunulmak amacıyla yapılan çeşitli eşyalar arasında asalar, atalarının heykelleri, insan biçimli oymalı oturacak yerler, çeşitli figürler ve masklar sayılablir. Abanozdan yapılan ve ince bir oyma zevkini yansıtan heykeller genellikle uzamış bir biçimdedirler; ama belirli bir gerçekçilik anlayışını da yansıtırlar.

Kaynakça

• Gelişim Hachette ansiklopedisi, Balubalar maddesi, 2. cilt, s.418