Basınç
Basınç, bir yüzey üzerine etkide bulunan dik kuvvetin, birim alana düşen miktarı. Katı, sıvı ve gazlar ağırlıkları nedeniyle bulundukları yüzeye bir kuvvet uygularlar. Kuvvetin kaynağı ne olursa olsun birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvete basınç (P), bütün yüzeye dik olarak etki eden kuvvete de basınç kuvveti (F) denir.
- P : Basınç
- F : Kuvvet
- S : Alan
Katı maddelerde basınç
Katı maddeler ağırlıklarından dolayı bulundukları zemine kuvvet uygularlar. Bu nedenle katıların bulundukları zemine uyguladıkları basınç oluşturan dik kuvvet, ağırlıklarıdır. Uygulanan kuvvet ve yüzey alanı değiştirilerek basıncın büyüklüğü değiştirilebilmektedir. Katılar kendilerine uygulanan kuvveti yönü ve şiddetini değiştirmeden aynen iletir. Bazı durumlarda yüzey alanı artırılarak basınç etkisi azaltılmaya çalışılır. Birim zamanda birim noktaya uygulanan kuvvet olarak tanımlanabilir.
Kapalı gazlarda basınç
Gazlarda basınç ise birçok unsurla bağlantılıdır. Gazların basıncının hesaplanmasında sıcaklık, bulunduğu kabın hacmi, gazın miktarı ve R sayısı önemlidir. Bunları formülle ifade edecek olursak; P.V=n.R.T Gazlarda basınç, gazın molekül sayısı ve sıcaklığı artarsa artar; gazın bulunduğu kabın hacmi artarsa azalır. R sayısı ise sabit bir sayıdır. Kapalı kaplardaki gazlarda basınç manometreler yardımı ile ölçülür.
Sıvılarda basınç
Sıvı basıncı, sıvının ağırlığından dolayı bulunduğu kabın her noktasına uyguladığı basınçtır. Sıvı basıncı o noktanın sıvı sütununun ağırlığı kadardır.
Yani, p = h x d x g
( Sıvı basıncı= yükseklik x yoğunluk x yer çekimi ivmesi ).
Sıvı basıncı kabın biçimine ve genişliğine bağlı değildir.
sıvı basıncı
Basınç birimleri
| paskal (Pa) | bar (bar) | atmosfer (atm) | tor (Tor) | |
|---|---|---|---|---|
| 1Pa | ≡ 1 N/m² | 10−5 | 9.8692×10−6 | 7.5006×10−3 |
| 1bar | 100,000 | ≡ 106 dyn/cm² | 0.98692 | 750.06 |
| 1atm | 101,325 | 1.01325 | ≡ 1 atm | 760 |
| 1Tor | 133.322 | 1.3332×10−3 | 1.3158×10−3 | ≡ 1 Torr; ≈ 1 mmHg |
Örneğin: 1 Pa = 1 N/m² = 10−5 bar = 9.8692×10−6 atm = 7.5006×10−3 tor
Fizik problemlerinde genellikle basınç birimi olarak, "Pascal (birim)" kullanılır.