Basmacı Abdi Efendi

Abdi Efendi (1797; Davutpaşa, İstanbul - 1851), III. Selim dönemi Klasik Türk musikisi bestekârlarındandır. Babası kadı idi. Küçük yaşta babası ölünce bir basmacı dükkânında çalışmaya başladı. Bu yüzden "Basmacı" adıyla tanındı. Bazı kaynaklarda babasının kadı olduğu bilinmediğinden yanlış olarak "Basmacızâde" denmektedir.

Sultan III. Selim bir gün tebdil-kıyafet iken tesadüfen Abdî Efendi'nin çok güzel sesiyle okuduğu bir musiki eserini dinledi. Bunun üzerine, Enderûn'a alınarak yetiştirilmesini emretti. Burada üstün başarı göstererek, 1808 yılında 20 yaşında iken padişah müezzini oldu. 30 yıldan fazla bu görevde kaldı. Daha sonra Mızıkay-ı Hümâyûn’a hoca oldu ve bu görevi 63 yaşında ölünceye kadar, toplam 5 yıl sürdü. İstanbul Maçka'da defnedildi. Mezar kitabesi mevcuttur.

Müzikolog, tarihçi ve jeneolog Yılmaz Öztuna, Abdi Efendi’nin neslinin devam etmekte olduğunu belirtmekle birlikte, yaşamakta olan torunları hakkında bilgi vermemektedir.

Abdi Efendi önemli bir bestekârdır. Dindışı sözlü büyük ve küçük formlarda bestelediği eserleri günümüze gelmiştir. Sazende olduğu bilinen ve uzun yıllar padişah müezzinliği yapmış olan bir bestekârın dini musiki besteleri ve saz eserleri de olması beklenir. Ancak bu tarz eserlerinden günümüze ulaşanı yoktur. Günümüze ulaşan eserlerinin sayısı 3 beste ve 12 şarkı olmak üzere 15'tir. TRT repertuvarında ise 2 beste ve 8 şarkı olmak üzere 10 eseri mevcuttur. Uşşak beste bazı kaynaklarda Tulum Abdi adına kayıtlıdır.

Abdi Efendi’nin eserlerinden Acemaşiran beste (Ber-küşâ-yı mâ'delet hâkân-ı devrân dâima), Uşşak beste (Bakılmaz ârız-ı pür-tâbına ol mâh-i tâbânın), Rast Ağır Düyek şarkı (Senin aşkınla çâk oldum) ve bilhassa Mahur Ağır Aksak şarkı (Gülşen-i ezhar açtı her yana) çok güzel ve değerli eserlerdir. Bazı eserlerini medhiyye olarak bestelemiştir.

Kaynakça

• Yılmaz Öztuna. Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi
• TRT Repertuvarı
• İbnülemin Mahmud Kemal İnal. Hoş Sadâ