Beezi bölgesi
Beezi bölgesi veya Beezi kojuunu — Tuva Cumhuriyeti'nde eski yönetim birimi. Yenisey'in (Kemçik) Beezi bölgesi, kojuun.
Alanı
Kemçik'in Daa (dağ) ile Beezi bölgelerinin yerlerini tam olarak belirtmek zordur. Bu iki bölgenin yerleşim alanları iç içe geçmiştir. Yenisey'in sol tarafı, Sayan dağlarının kuzey eteği Beezi bölgesi veya Beezi kojuununun içinde olarak bilinir.
Günümüz Tuva Cumhuriyeti'nde Ulug-Hem ilinin eskiden Yenisey'in Beezi bölgesinin içine girmekteydi. Henderge de "Kemçik(Hemçik) veya Yenisey'in Beezi bölgesine" girmiştir.
Tarihi
XVIII. yüzyılda Arabdan adlı bir noyan (bey) yaşamaktaydı. Bu kişi Moğolistan taraflarından gelmişti. Kök olarak Moğol olduğu düşünülmektedir. Ulug-Kem ile Kemçik yörelerinde Tıva Türkleri Arabdan-van'ın yönetimi altında idiler. Onun oğullarından Tsereb'in rütbesi ise Beyse idi [1] Bölgenin adı da böylece burayı yöneten kişiden dolayı Beezi olarak kalmıştır. Moğolistan'dan yöneticiler gelip yönetmişlerdir. Başlangıçta Beezi bölgesi yerleşim birimleri olarak 17 sumuluk olarak kurulmuş, 1916 yılında ise 16 sumu şekline getirilmiştir.
| Söök аdı | Sumu аdı |
|---|---|
| ulug-tülüş | Ulug-Tülüş sumuzu |
| аdıg-tülüş | Аdıg-Tülüş sumuzu |
| sаrıg-dоñgаk | Sаrıg-Dоñgаk sumuzu |
| kаrа-dоñgаk | Kаrа-Dоñgаk sumuzu |
| çааtı-dоñgаk | Çааtı-Dоñgаk sumuzu |
| sаlçаk-sоyan | Sаlçаk-Sоyan sumuzu |
| hörtеñ-sоyan | Hörtеñ-Sоyan sumuzu |
| sаrıglаr | Sаrıglаr sumuzu |
| sаt | Sаt sumuzu |
| kаrа-sаl | Kаrа-Sаl sumuzu |
| küjügеt | Küjügеt sumuzu |
| kırgıs | Kırgıs sumuzu |
| dоlааn | Dоlааn sumuzu |
| tumаt | Tumаt sumuzu |
| çаdааnа-kuulаr | Çаdааnа-Kuulаr sumuzu |
| çırgаkı-kuulаr | Çırgаkkı-Kuulаr sumuzu |
| sug-bаjı kuulаr | Sug-Bаjı Kuulаr sumuzu |
| şаrа |
Açıklamalar
- Tıva Türkleri buna "Beezi" demekteydiler.
İlgili yayınlar
- История Тувы: В 2 т. — Т. I. — 2-е изд., переаб. и доп. / Под общ. ред. С. И. Вайнштейна, М. Ч. Маннай-оола. — Новосибирск: Наука, 2001. — 367 с. ISBN 5-02-030625-8
- Т. А. Бурдукава. История прежних нойонов тувинского народа (подготовка к печати и предисловие А. Г. Сазыкина). // Mongolica. К 750-летию "Сокровенного сказания". Москва: Наука. Издательская фирма "Восточная литература", 1993. — 343 с. ISBN 5-02-017395-9