Candida albicans
Candida albicans, eşeyli çoğalan, diploit, maya tipi bir mantar türü ve insanlarda oral ve vajinal fırsatçı enfeksiyonların etmenidir. Candida cinsine ait 200 tür olmasına karşın Candida enfeksiyonlarının %75'inin sorumlusu C. albicans'tır. Türkçe okunuşu kandida albikanstır.
| Candida albicans | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Bilimsel sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
((C.P. Robin) Berkhout 1923) | ||||||||||||||
Bağışıklığı baskılanmış hastalarda (AIDS, kanser kemoterapisi, organ veya kemik iliği transferi durumlarında) sistemik mantarsal (fungal) enfeksiyonlar (fungemi), hastalık ve ölümün başlıca nedenleri arasındadırlar. Ayrıca bu yönde riski olmayan hastaların hastanede edindikleri enfeksiyonlar ciddi bir sağlık sorunu haline gelmiştir.
C. albicans insan ağzı ve sindirim sistemi içinde yaşayan pek çok organizmadan biridir. Sağlıklı yetişkinlerin %40'ının ağzında, sağlıklı kadınların %20-25'inin vajinasında varlığı gösterilebilir. C. albicans sindirim sistemindeki varlığıyla başka patojen bakterilerin çoğalmasını engeller. Vücudun bağışıklık sistemi ve diğer zararsız bakteriler normal şartlarda Candida'yı kontrol altında tutarlar.
Ancak, diğer bakterilerin sayısı C. albicans'a oranla azalırsa (örneğin antibiyotik kullanımından dolayı), bağışıklık sistemi zayıflamışsa veya mayanın çoğalmasına sağlayan başka şartlar mevcutsa (yüksek şeker, yüksek pH) C. albicans zararsız olan tek hücreli biçiminden, çok hücreli, istilacı (invasif), küf gibi ipliksi biçimine dönüşür (şekil ) ve vücudu istilaya başlar. C. albicansın iplikçi biçimi hem psödohif hem de gerçek hiflerden oluşabilir (şekil ). C. albicans iplikçi bir biçime dönüşmesine ilaveten, konak dokulara bağlanmasını sağlayan adhesinler, dokulara hem imha etmeye hem de onlara daha iyi yapışmayı sağlayan proteazlar, ve vücudun bağışıklık sisteminin tepkisini azaltan faktörler üretir.
Sağlığa etkisi
C. albicans vücudun diğer çevreye açık ve nemli dokularında (ağız, vajina, bebeklerde alt bezi bölgesi) da aşırı çoğalırsa kandidoza yol açabilir. Kandidoz kanda ve genital yolda da oluşabilir. Ağızda C. albicans enfeksiyonuna pamukçuk denir.
Bağışıklığı baskılanmış hastalarda (örneğin HIV-pozitif hastalarda) Candida enfekziyonuna çok sık rastlanır ve bu hastalığın seyri çok daha ciddi olup fungemiye varabilir.
Genom
C. albicans genomunun en ilginç özelliklerinden biri genetik çeşitlilik yaratmak için kromozom uzunluk polimorfizmleri (dizin tekrarlarının daralması veya genişlemesi), karşılıklı translokasyonlar, kromozomal kaybolmalar (delesyonlar) ve belli kromozomlarda üçlenmeler (trizomiler) gibi yapısal değişikliklerin varlığıdır. Bu karyotipik değişiklikleri fenotip değişmelerine yol açtığı için bu organizmaya bir adaptasyon stratejisi sağlamaktadır. C. albicans genomunun analizi tamamlandığında bu değişikliklerin mekanizması daha iyi anlaşılacaktır.
Candida albicans genomunu Stanford DNA Dizileme ve Teknoloji Merkezi'nde (Stanford DNA Sequencing and Technology Center) dizilenmektedir. Bu proje için fonlar ABD Milli Diş ve Kranyofasyal Araştırma Kurumu (National Institute of Dental and Craniofacial Research) ve Burroughs-Wellcome Fonu (Burroughs-Wellcome Fund). tarafından sağlanmaktadır. Bir pilot dizileme projesi de Beowulf Genomics şirketi tarafından finanse edilip Sanger Center'de yürütülmektedir.
Çiftyapılılık (dimorfizm)
Çevresel şartlara bağlı olarak mantarların tek hücreli yapıdan iplikse yapıya geçebilmelerine çiftyapılılık (dimorfizm) denir. Çiftyapılılığa yüzeysel olarak benzeyen bir süreçte C. albicans fenotip sıçraması yoluyla farklı hücre şekillerine geçer. Fenotip sıçramasının klasik olarak çalışılmış olduğu suşlardan biri olan WO-1'de, iki evre vardır: biri parlak beyaz koloniler halinde büyür, öbürü ise çubuk şekillidir ve yassı gri koloniler olarak büyür. Sıçrama gösteren bir diğer suş olan 3153A ise en az yedi farklı koloni morfolojisi oluşturabilir (şekil ). Her iki suşta da farklı evreler birbirlerine düşük bir frekansla dönüşebilirler. Sıçrama geri tersinirdir ve koloni tipi kalıtsaldır. Farklı kolonilerde bazı genlerin farklı oranda ifade edildiği gösterilmiştir, ama biyologların asıl yoğun olarak araştırdıkları konu, bu değişikliklerin kontrol mekanizmalarıdır. Gen sıçramasına etki eden SIR2 geninin ipliksi büyümeye de etki ettiği gösterilmiştir, bu yüzden bu iki olgu birbiriyle ilişkilidir.
Dış bağlantılar
- U.S. National Institutes of Health on the Candida albicans genome (İngilizce)
- NIH - How Candida albicans switches phenotype (İngilizce)
- Dubious "Yeast Allergies"13 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
- Candidosis (Candidiasis) (İngilizce)
- Eczema, psoriasis, Chronic Rashes, and their relationship to Candida albicans (İngilizce)
- Bazı Candida albicans resimleri