Christiaan Huygens

Christiaan Huygens (d. 14 Nisan 1629, ö. 8 Temmuz 1695), tanınmış Hollandalı bir matematikçi ve bilim adamıdır. Huygens özellikle bir astronom, fizikçi, olasılıkçı ya da saat bilimi ile uğraşan kimliği ile bilinir. Huygens zamanının öncü bilim adamlarındandır. Huygens Satürn halkaları üzerinde teleskobik çalışmalar yaparak Satürn’ün Titan uydusunu keşfetmiştir ve ayrıca sarkaçlı saati keşfetmiştir. Huygens mekanik ve optik alanında önemli çalışmalar yayınladı ve şans oyunları üzerine öncü çalışmalar yaptı.

Christian Huygens
Doğum 14 Nisan 1629(1629-04-14)
Lahey, Hollanda
Ölüm 8 Temmuz 1695 (66 yaşında)
Lahey, Hollanda
Meslek Astronom, fizikçi ve matematikçi

Hayatı

Gençlik yılları

Christiaan Huygens 14 Nisan 1629 yılında zengin ve nüfuzlu Hollandalı bir ailenin İkinci erkek çocuğu olarak Lahey’de dünyaya geldi. Huygens dedesinin ismini almıştır. Babası Constantijn Huygens, annesi Suzanna van Baerle idi. Annesi Christiaan Huygens’in kız kardeşinin doğumundan kısa bir süre sonra ölmüştür. Huygens çiftinin, Constantijn (1628), Christiaan (1629), Lodewijk (1631), Philips (1632) ve Suzanna (1637) adlarında beş çocuğu vardı.

Babası, Constantijn Huygens diplomat, Orange House’un danışmanı ve aynı zamanda şair ve müzisyendi. Galileo Galilei, Marin Mersenne ve Renē Descartes, Constantijn Huygens’in arkadaşlarıydı.

Christiaan Huygens 16 yaşına kadar evde eğitim gördü. Huygens minyatür değirmenler ve diğer makinelerle oynamayı çok severdi. Babası ona özgürlükçü bir eğitim verdi. Huygens dil ve müzik, tarih ve coğrafya, matematik, mantık ve söylem ve aynı zamanda dans, eskrim ve binicilik eğitimleri aldı.

Öğrencilik yılları

Babası Huygens’i Leiden Üniversitesi hukuk ve matematik bölümlerine gönderdi. Huygens burada Mayıs 1645’den Mart 1647 yılına kadar eğitim gördü. Frans van Schooter Leiden Üniversitesi’nde 1646 yılında bir akademisyendi ve aynı zamanda Huygens ve abisinin özel matematik öğretmeniydi. Descartes’in tavsiyesi üzerine bu görevi üstlenmiştir.

Birkaç yıl sonra, Huygens yeni kurulan ve babasının müdürü olduğu Orange Koleji’nde çalışmalarına devam etti fakat kardeşi Lodewijk ve başka bir öğrenci arasında geçen düellodan sonra bir değişiklik oluştu. Constantijn Huygens bu kolejde 1669 yılına kadar sürecek olan başka bir göreve getirildi.

Christiaan Huygens, hukukçu olan Johann Henryk Dauber’in evinde yaşamaya başladı ve İngiliz öğretim görevlisi John Pell ile matematik dersleri verdi. Huygens çalışmalarını Ağustos 1649 yılında tamamladı ve hemen diplomat olarak Nassau dükü ile çalışmaya başladı. Bu görev onu Bentheim’e ve daha sonra Flensburg’a gönderdi. Daha sonra Danimarka’ya gitti Kopenhag ve Helsingør’u ziyaret etti ve Stockholm’deki Descartes’i ziyaret etmek için Qresund’u geçmeyi umdu fakat bu gerçekleşmedi. Babası Huygens’in bir diplomat olmasını istedi, fakat bu da gerçekleşmedi. Siyasi anlamda 1650 yılında Birinci Stadtholdersles Dönemi başladı yani Orange House artık iktidar değildi ve bu durum Constantijn Huygens’i de etkilemiştir. Daha sonra babası, Christiaan’ın böyle bir kariyerle hiç ilgili olmadığını anladı.

Başlangıçtaki bağlantıları

Huygens genellikle Fransızca ve Latince yazardı. Huygens Leiden ’de bir kolej öğrencisiyken 1648 yılında vefat eden Mersenne isimli bir muhabirle yazışmaya başladı. Huygens matematiğe karşı ilgili ve yetenekli biriydi. 1646 yılında katenar (zincir eğrisi) şeklinde bir asma köprü vardı. Huygens, Mersenne’nin sikloid hakkındaki endişelerini, salınımın merkezi ve yerçekimi sabiti gibi konular hakkındaki teorilerini ancak 1650’lerin sonlarına doğru ciddiye aldı. Ayrıca Mersenne müzik teorisi üzerine de yazılar yazmıştır. Huygens, ortalama ses tamperemanını (meantone temperament) tercih etmiştir. 31 eşit tamperemanda yenilik yapmıştır fakat yaptığı bu yenilikler daha önce Francisco de Salinas tarafınca düşünülmüştür ayrıca bu düşünceyi logaritma kullanarak keşfetmiş olup ortalama ses sistemi ile logaritma arasında yakın bir ilişki olduğunu ortaya çıkarmıştır.

Huygens 1654 yılında Lahey’de bulunan babasının evine geri döndü ve kendini tamamen araştırmalara adamayı başardı. Ailesinin, Hofwijk’ten çok uzakta olmayan başka bir evi vardı ve Huygens yaz tatillerini burada geçirirdi. Onun bilimsel yaşamı depresyon nöbetleri geçirmesine engel olamadı.

1655 yılında Paris ziyaretinde kendini Ismael Boulliau’ya tanıtmak için onu ziyarete gitti. Daha sonra Boulliau, Huygens’i Cloudy Mylon’u görmeye götürdü. 1650’lerde Mersenne çevresinde toplanan Parisli alîm grubu ve sekreterlik rolünü üstlenen Mylon, Huygens ile bazı sorunlar yaşamıştır. Huygens 1656 yılında putperest olmasına rağmen büyük bir hayranı olduğu Pierre de Fermat ile karşı karşıya geldi. Fermat’ın araştırmanın ana düşüncesinin dışında kalması ve bazı olaylar hakkındaki iddialarının güvenilir olmaması şaşırtıcı ve buruk bir deneyim oldu. Fermat’ın endişeleri devam ederken Huygens matematik uygulamaları arıyordu.

Bilimsel başlangıcı

Huygens’in araştırma sonuçları ve keşifleri uzun sürede yayınlanırdı. Huygens’in ilk işi 1651 yılında kareleme alanında Theoremata Karelemesini basmak oldu. Bu baskı yıllar önce Huygens’in Gregoire de Saint-Vincent ile tartıştığı ‘‘dairenin hatalı kare alma metodunu ‘’da içermektedir. Huygens’in tercih ettiği metotlar Archiemedes ve Fermat’tı. 1650'lerde kareleme yöntemi önemli bir sorundu.

Huygens 1652-1653 yılları arasında teorik açıdan küresel mercekler üzerine çalışmalar yaptı. Elde edilen sonuçlar 1669 Isaac Barrow’a kadar yayınlanmadı. Huygens’in asıl amacı teleskopları anlamaktı. Huygens 1655 yılında kendi merceklerini kardeşi Contantijn ile işbirliği yaparak bilemeye başladı. 1662 yılında iki mercekli oküler teleskop olarak şimdiki adıyla Huygenian Merceği’ni tasarladı. Mercekler, Huygens’in Baruch Spinoza ile tanışmasına sebep olan ortak bir ilgi alanıydı. Huygens ve Spinoza bilim hakkında oldukça farklı bakış açılarına sahiptiler. Spinoza daha kararlı bir Dekartçıydı (Decartes veya felsefesi ile ilgili) ve onun bazı tartışma yazışmaları günümüze ulaşmıştır. Huygens şans oyunları üzerine ilk tezini 1657 yılında yazmıştır.

1662 yılında Sör Robert Moray Huygens’e, John Graunt’un yaşam tablosunu gönderdi ve zamanla Huygens ve kardeşi Lodewijk yaşam beklentisi üzerine çalıştı. 3 Mayıs 1661 tarihinde, Huygens astronom Thomas Streete ve Reeve ile Richard Reeve tarafından Londra’da yapılmış teleskobu kullanarak Merkür’ün Güneş üzerinden geçişini gözlemlemiştir. Huygens, 1639 yılında Jeremiah Horrocks’un Venüs’ün geçişi üzerine yazdığı el yazısı ile Hevelius’u geçti ve böylece ilk basım 1662 yılında yapılmış oldu. Bu yıllarda, Huygens eski tip piyano çalıyor ve aynı zamanda müziğe ve Simon Steven’in teorilerine ilgi duyuyordu. Huygens 1663 yılında Kraliyet Derneği’ne üye oldu.

Fransa'daki yılları

1663 yılı boyunca Huygens’in Paris’e yaptığı üçüncü ziyaretinde Montmor Akademisi kapatıldı ve Huygens Baconian (Sör Francis Bacon’u destekleyen) tarzı bir bilim programını savunmak için bir şans yakaladı. 1666 yılında Fransa’ya taşındı ve Louis XIV. tarafından yeni açılan Fransız Bilim Akademisi’nde bir pozisyona getirildi. Huygens, Paris’te önemli bir patrona sahipti ve Jean-Baptiste Colbert ile yazışma içerisindeydi. Huygens’in akademi ile ilişkisi her zaman kolay olmadı. 1670 yılında Huygens ağır hastalandığında, öldüğü zaman çalışma kâğıtlarının Kraliyet Derneği’ne bağışlanmasını sağlaması için Francis Vernon’u seçti. Daha sonra Fransa-Hollanda savaşında İngiltere'nin de bir parçasının savaşta yer almasının Huygens ile Kraliyet Derneği’nin arasındaki ilişkiye zarar verdiği sanılmaktadır. Denis Papin, Huygens’in asistanıdır. Huygens ve asistanı Papin’in projelerinden biri olan barut motoru beklenen başarıyı sağlayamadı. Papin 1678 yılında İngiltere’ye taşındı ve bu alandaki çalışmalarına devam etti. Huygens Paris Gözlemevi’ni kullanarak daha fazla astronomik gözlemler yapmıştır.

Huygens, Leibniz’e 1673 yılında matematik ve analitik geometri dersleri verdi.

Son yılları

Huygens ciddi derecede depresyona girdikten sonra 1681 yılında Lahey’e geri döndü. 1684 yılında tüpsüz hava teleskobu üzerine Astroscopia Compendiaria’yı yayınladı. Huygens 1685 yılında Fransa’ya tekrar dönmek istedi fakat Nantes Fermanı bunu engellemiştir. Babası 1687 yılında vefat etti ve Huygens’e Hofwijk’deki evi miras bıraktı. 12 Haziran 1689 yılında İngiltere’ye yaptığı üçüncü ziyaretinde Isaac Newton ile tanıştı. İzlanda Kristali hakkında konuştular ve daha sonra hareket direnci hakkında yazıştılar.

Huygens 1693 yılında akustik olguyu şimdiki adıyla ses efektini gözlemledi. Huygens, 8 Temmuz 1695 yılında Lahey’de öldü ve Grote Kerk’e gömüldü.

Çalışmaları

Tabiat felsefesi üzerine çalışmalar

Huygens, Descartes ve Newton’un arasında Avrupa’nın öncü doğa felsefecisi olarak anılmıştır. Huygens Kendi zamanının mekanik felsefî ilkelerine bağlı kalmıştır. Özellikle de yerçekimi kuvvetini açıklamaya çalışmıştır.

Huygens, Nisan 1661 yılında İngiltere’ye yaptığı ilk ziyaretinde Gresham Koleji’nin grup toplantısına katıldı ve Boyle’nin hava pompası deneylerini öğrendi. Huygens, 1662 yılının ilk aylarına kadar zamanını çalışmalarını çoğaltmaya harcadı. Bu uzun süreç deneysel ve teorik olarak bazı sorunlara neden olmuştur.

Hareket Kanunu, etki ve yerçekimi

Huygens 1650’lerde elastik çarpışma üzerine çalışmalar yaptı ama bu çalışmaları yayınlaması 10 yıl gecikti. Huygens, Descaters’in elastik çarpışma hakkındaki kanunlarının yanlış olduğunu söyleyerek doğru kanunları formüle etti. Huygens, Newton’un İkinci Kanunu’nun günümüzdeki halini kuadratik formda ifade etti. 1659 yılında merkezcil kuvvetin günümüzdeki standart formülünü dairesel hareketten yararlanarak elde etti.

1673 yılında yayınlanan bu genel formül astronomi yörünge çalışmaları için önemli bir adım oldu ve gezegensel hareketler üzerine Kepler’in üçüncü yasasından yerçekiminin ters kare yasasına geçişi sağladı. Huygens sarkaç üzerine yaptığı çalışmalarla basit harmonik hareket teorisine çok yaklaşmıştı fakat bu konu Newton tarafından onun ikinci kitabı olan Matematik Prensipleri’nde yer almıştır.

Optik

Huygens, özellikle 1678 yılında Paris Bilim Akademisi’nce bildirilen ışığın dalga kuramıyla hatırlanmaktadır. Bu teori, 1690 yılında kendisinin ışık tezinin içinde yayınlanmıştır. Huygens bu yayında, dalga teorisinin el yazmasında ona yardımcı olan Ignace- Gaston Pardies’den de bahsetmiştir.

Huygens’in temel ilkelerinden birisi de ışık hızının sonlu olduğudur. Bu teori kinematiktir ve teori büyük oranda geometrik optik ile sınırlıdır.

Huygens 1669 yılında Rasmus Bartholin tarafından keşfedilen İzlanda Kalsitinin üzerinde çift kırılma olayını tecrübe etmiştir. Huygens ilk başlarda bulduğu şeyin ne olduğunu açıklayamadı. Daha sonra kendisinin dalga teorisi konsepti ile açıklamıştır. Huygens ışınların kırılmasına ve eğilmesine sebep olan eğri yüzey üzerine olan iddiaları geliştirmiştir. Newton 1704 yılında bu teorinin yerine ışığın parçacık teorisini önerdi. Huygens’in teorisi kabul edilmedi çünkü boyuna dalgalar çift kırınım olayını göstermemekteydi. Huygens projektörlerdeki mercek kullanımını incelemiştir. 1659 yazışmalarına göre Huygens, büyülü fenerin mucidi olarak yansıtılmıştır.

Zaman ölçme bilimi

Huygens mevcut saatlerden farklı olarak zamanı daha doğru ölçen saatler tasarlamıştır. Huygens’in sarkaçlı saat buluşu, zaman ölçmede çığır açan bir buluştur ve Huygens 1656 yılının sonlarına doğru sarkaçlı saatin bir prototipini yapmıştır. Bu yeni saatler navigasyon için uygundu. Aslında Huygens Bu icadı denizcilik sistemine yardımcı olması için bulmuştur fakat Huygens yerçekiminin sarkaç üzerindeki etkisini göz ardı ettiği için uygun bir çalışma olmadı. Saat dünyanın merkezinden uzaklaştıkça yerçekimi etkisini kaybediyor ve sarkacın salınımında değişiklikler oluyordu. Bu nedenle Fransız Akademisi’nin Cayenne’ye yaptığı sefer olumsuz sonuçlanmıştır.

Sarkaçlar

Huygens, 1673 yılında Horologium Oscillatorium sive de motu pendulorum (Zamanı Ölçme Biliminde Salınım veya Sarkaç Hareketleri) adlı kitabı yayınlandı. Bu kitap Huygens’in yaptığı en önemli çalışmadır. Mersenne ve diğerleri tarafından sarkaçlar çok hassas olmayan sabit zaman aralıklarıyla gözlemlenmiştir. Sarkaçların periyotları salınım genişliğine bağlıdır. Huygens bir cismin üzerine etkiyen yerçekimi kuvvetiyle cismin aşağı doğru kaymasını gözlemleyerek aşağı doğru olan eğriyi bulmuştur. Böylelikle sözde Tautochrone sorununu çözmüştür. Ayrıca Huygens, Mersenne tarafından oluşturulan, salınım hareketi yapan herhangi bir şekildeki katı cismin periyodunu bulma sorununu çözmüştür. Bu, salınımın merkezi ve dönme noktasıyla olan karşılıklı ilişkinin keşfini kapsamaktadır. Huygens dairesel hareket yapan bir kordonun üzerinde ağırlık oluşturarak ve merkezkaç kavramını kullanarak konik sarkacı incelemiştir. Huygens, ideal matematiksel sarkacın periyod formülünü ağırlıksız bir ip kullanarak elde etmiştir.

Huygens birleştirilmiş sarkaçların salınım periyodları üzerinde çalışmalar yaparak ‘’eylemsizlik momentini’’ geliştirmiştir.

Huygens iki saat sarkacını aynı destek üzerinde birbirine monte ederek senkronize olmasını sağlamıştır ve böylelikle birleştirilmiş salınımları gözlemlemiştir.

Spiral yay saati

Huygens ve Robert Hooke spiral yay saatini aynı dönemde olmalarına rağmen birbirlerinden bağımsız olarak geliştirmişlerdir. Bu konu üzerine tartışmalar yüzyıllarca devam etti.

Spiral yaylar bağımsız maşa kollarıyla birlikte modern saatlerin temelidir çünkü bunlar eşzamanlı olarak ayarlanabiliyordu. Ayrıca Huygens 1675 yılında ‘’cep saatinin’’ patentini almıştır.

Astronomi

Satürn'ün halkaları ve Titan

1655 yılında Huygens, Satürn’ün çevresinde ince, düz ve ekliptik eğimli katı bir halka olduğunu ileri sürdü. Huygens kendisi tarafından tasarlanan 50 kat mercekle güçlendirilmiş teleskop kullanarak Satürn’ün uydusu olan ‘’Titan’ı’’ keşfetmiştir. Aynı yıl içerisinde Orion Nebula’sını (takımyıldızı) gözlemledi ve çizdi. Onun bu çizimi Orion Takımyıldızının bilinen ilk çizimidir ve 1659 yılında ‘’Satürn Sistemi’nde ‘’yayınlanmıştır. Huygens modern teleskoplar kullanarak takımyıldızını farklı yıldızlar halinde parsellemeyi başardı ve bu takımyıldızı içerisindeki koyu parlaklığa onun onuruna Huygenian Bölgesi adı verilmiştir. Ayrıca, Huygens birçok yıldızlararası nebulaları ve bazı çift yıldızları keşfetti.

Huygens, Güneş sistemi, gezegenler ve evren ile ilgili olan görüş ve düşüncelerini yazdığı Cosmotheoros kitabında toplamıştır.

Çalışmaları listesi
  • 1649 - De iis quae liquido supernatant (suyun üst kısmı hakkında:yayınlanmadı)
  • 1651 - Cyclometriae
  • 1651 - Theoremata de quadratura hyperboles, ellipsis et circuli (hiperbol, elips ve dairenin alan hesabı : Huygens’in ilk yayınıdır.)
  • 1654 – De circuli magnitudine inventa (Dairenin Çevresini Bulma)
  • 1656 – De Saturni Luna observatio nova (Satürn uydusunun yeni gözlemi, Titan’ın keşfi)
  • 1659 – Systema saturnium (SatürnGezegeni)
  • 1659 – De vi centrifuga (Merkezcil Kuvvet: 1703’te yayınlandı)
  • 1673 – Horologium oscillatorium sive de motu pendularium (Zaman Ölçme Biliminde Salınım veya Sarkaç Hareketleri: Louis XIV. e adanmıştır.)
  • 1684 – Astroscopia Compendiaria tubi optici molimine liberata (Tüpsüz teleskobun bileşenleri)
  • 1685 – Memoriën aengaende het slijpen van glasen tot verrekijckers (teleskop merceklerinin bilenme yöntemleri)
  • 1686 -  Old Dutch: Kort onderwijs aengaende het gebruijck der horologiën tot het vinden der lenghten van Oost en West (teleskop mercekleri boylamı ölçmek için nasıl bilenir)
  • 1690 – Traité de la lumière (Işık Antlaşması)
  • 1690 – Discours de la cause de la pesanteur (Yerçekimi Nedenleri)
  • 1691 – Lettre touchant le cycle harmonique (Harmonik Döngü ile ilgili mektup)
  • 1698 – Cosmotheoros (Güneş sistemi, kozmoloji, evrendeki yaşam hakkında)
  • 1724 – Novus cyclus harmonicus (Yeni harmonik döngü: Huygens’in ölümünden sonra, Leiden)

Huygens'in adının verildiği alanlar

Bilim
  • Huygens insansız uzay aracı (Cassini-Huygens misyonunun bir parçası olarak

Satürn’ün Titan Uydusuna indirilmiştir.)

  • Huygens 2801 Asteroidi
  • Mars üzerindeki bir kratere Huygens ismi verilmiştir.
  • Mons Huygens (Ay üzerindeki en yüksek dağ)
  • Huygens Yazılımı (Mikroskop görüntüsü işleme paketi)
  • Huygens tarafından tasarlanan iki elemanlı göz merceği
  • Huygens- Fresnel Prensibi (Dalga yayılımındaki bozuklukları anlamak için)
  • Huygens Dalgacığı
  • W.I.S.V Christiaan Huygens (Delft Teknoloji Üniversitesi’nde Matematik ve Bilgisayar Bilimleri için çalışmalar yapan Hollandalı çalışma derneği)
  • Huygens Laboratuvarı (Leiden Üniversitesi, Fizik Bölümü, Hollanda)
  • Huygens Süper Bilgisayarı (Hollanda Ulusal Süper Bilgisayar Tesisi)
  • Hollanda Noordwijk’deki Huygens Binası
  • Hollanda, Nijmegen, Radboud Üniversitesi Huygens Binası (Nijmegen Üniversitesi, Fen Bilimleri Bölümü’nün önemli yapılarından birisidir.)

Kaynakça

    Ayrıca bakınız

    Diğer
    • Christiaan Huygens Koleji (Hollanda, Eindhoven)
    • Christiaan Huygens gemisi (Hollanda hattı)
    • Uluslararası ve Hollandalı öğrenciler için Huygens Burs Programı

    Dış bağlantılar
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.