Dedektif
Dedektif, suçları soruşturmak ve suçluları yakalamakla görevli polislere denir. Bazı ülkelerde devlet görevlisi olmayan özel dedektifler de vardır. Öykülerde ve romanlardaki dedektifler genellikle bu türden özel görevlilerdir.
Dedektif, bulundukları ülkenin, yasaları el verdiği ölçüde, kendilerinden talep edilen konular hakkında araştırmalar yapan ve buldukları verileri, raporlar halinde ilgili kişilere sunan, profesyonel araştırmacılardır.[1] Bu kişiler resmi olmadıkları için özel dedektif diye anılırlar.
Dedektif becerikli ve sabırlı olmalıdır, çünkü soruşturduğu konuda yalnızca bir ipucu bulmak için bile aylarca çalışmak zorunda kalabilir. Günümüzde kanıtlar bulmada bilimsel yöntemler büyük kolaylık sağlar, ama dedektif gene de büyük ölçüde soru sorma yöntemiyle çalışır.
Güvenilebilir bir ortak olarak nitelendirilen dedektifler, resmî kurumlara bağlı olmadan kişinin gayri-resmî işlerinden haberdar olup suç teşkil edilmedikçe olayları üçüncü kişilerle paylaşmaz, bu nedenle özel dedektiflik halk tarafından talep gören bir meslek haline gelmiştir, öyle ki; araştırmaların çoğunda taleplerin kanunî olması ve özel mülk haklarına saygı gösterilmesi ile temel hak ve özgürlüklerin ihlal edilmemesi özel dedektiflerin ilkesi olduğu söylenmektedir. Bu nedenle kolluk kuvvetlerinin ihtimalleri araştırmadığının göz önünde bulundurulması söz konusuyken, olayları aydınlatmada tüm veriyi inceleyen özel dedektifler sonuca daha kolay ulaşabilirler.
Roman ve öykülerde dedektifler
Batı ülkelerinde polis örgütünün güçlenmesi, 19. yüzyılda dedektif öyküleri biçiminde edebiyata da yansıdı. Bir edebiyat yapıtında yaratılan ilk dedektif, Edgar Allan Poe'nun Morg Sokağı Cinayeti (Murders in the Rue Morg; 1841) romanındaki Auguste Dupin'dir. İngiliz yazar Wilkie Collins'in Aytaşı'ndaki (Moonstone; 1868) dedektifi Çavuş Cuff, sessiz ama cana yakın biri olarak dikkati çeker. Aynı yüzyılın sonlarında Arthur Conan Doyle'un Sherlock Holmes’u, edebiyat tarihinde benzeri görülmeyen bir ilgi uyandırmıştır. Conan Doyle’un dedektifi, alışılmışın dışında alışkanlıkları olan, özel bir soruşturmacıdır. Cinayetleri çözümlemede kendine özgü yöntemler kullanır. Sherlock Holmes göre, olanaksız olanın dışındaki her şey gerçektir.
Çağdaş polisiye romanlarının ünlü dedektifleri arasında Agatha Christie'nin kel, yumurta kafalı, pos bıyıklı, ufak tefek Belçikalı Hercule Poirot’su ile bir İngiliz köyünde yaşayan evde kalmış Bayan Marple'ı, Dorothy L. Sayers'in Lord Peter Wimsey'i sayılabilir. İngiliz yazar G. K. Chesterton'un yarattığı ufak tefek Peder Brown’u, Sherlock Holmes ile kıyaslanabilecek kadar parlak düşünceleri olan bir dedektiftir.
ABD'de, Sherlock Holmes kadar başarılı dedektif, hemen her konuda uzmanlaşmış Philo Vance’dir. Belçikalı yazar Georges Simenon'un yarattığı Müfettiş Maigret da profesyonel dedektifler arasında sayılır.
Dedektiflik bürosu
Dedektiflik Bürosu özel dedektiflik hizmeti veren, profesyonel dedektiflerin, güvenilir olduklarını gösteren, insanlara hizmet etmeleri için kurulan bürolardır.