Derdmend

Derdmend mahlasıyla yazmış olan şair Muhammed Zakir Muhammedsadıkoğlu Ramiyev (Rameev) klasik Tatar edebiyatının en önemli temsilcilerinden biridir. 1917 Devrimi öncesi Çarlık Rusyasının en varlıklı ailelerinden birinden geldiği için Sovyet rejimi tarafından özellikle unutturulmuştur.

Muhammed Zakir Ramiyev
Doğum	23 Kasım 1859 Cirgen
Ölüm	9 Kasım 1921 (61 yaşında) Orsk
Takma ad	Derdmend
Meslek	Şair, Altın Madencisi
Milliyet	Türk-Tatar
Vatandaşlık	Çarlık Rusyası, Sovyetler Birliği

Yaşamı

Zakir Ramiyev 23 Kasım 1859 tarihinde, günümüzde Rusya Federasyonu içinde özerk cumhuriyet Başkurtistan'ın Meleüz kazasına bağlı Cirgen (Rusça: Zirgan) köyünde dünyaya gelmiştir. Zakir üç yaşına geldiğinde ailesi Baymak kazasına bağlı Yulık köyüne taşınmıştır. Bu köyde babası başta ticaretle meşgul olmuşken, daha sonra altın madenciliğine girişince Çarlık Rusyasının sayılı zenginlerinden biri olmuştur.

İlk eğitimini evde ailesinin yanında alan Zakir daha sonra ağabeyi Şakir Ramiyev ile birlikte Mullakay (Rusça: Mullakayevo) köyünde bulunan medresede eğitimine devam etmiştir. 1880 yılında medrese eğitimini tamamlayarak İstanbul'a gitmiş, belli bir süre bu şehirde ikamet etmiş ve kendi gayretiyle Türkçe ve Türk Edebiyatını öğrenerek, Türk edebiyatçılarıyla yakın ilişki kurmuştur.

Edebiyata derin ilgi duyan Zakir Ramiyev Türkçeden Tatarca’ya hikâye çevirileri yapmaya ve şiir yazmaya başlamıştır. Maalesef, “Kargalılı Sibğatullah’a İthafen ” çalışması dışında, bu döneme ait çalışmaları günümüze ulaşmamıştır. Basılan ilk şiiri, “Geçmiş Günler,” Rıza Fahretdin’in 1903'te yayımlanan “Asma” (Esma) adlı uzun hikâyesinde imzasız yer almıştır.

Servetleriyle 100'ün üstünde cami inşa ettiren ve çok çeşitli alanlarda hâmilik yapan Ramiyev kardeşler, 1906'tan itibaren Orenburg şehrinde haftalık “Vakit” gazetesini, Ocak 1908’den itibaren ise edebi “Şura” dergisini yayımlamaya başlamışlardır. Sayfalarında demokrasi ve ilerici düşünce tarzını destekleyen Tatar yazarlarının makalelerine yer vermişlerdir. Derdmend'in kendisinin de bu iki yayında 1906-1912 yılları arasında kırktan fazla şiiri basılmıştır. 1913 yılından sonra ise eserlerini süreli yayınlarda yayımlamamıştır. Bu arada Duma'da da milletvekili olmuştur.

1917 Ekim Devrimi’nden sonra, birçok arkadaşının aksine, yurdunu terk etmemiştir. Başta ailesiyle birlikte Orenburg’ta yaşamaya devam etmiş, daha sonra Orsk şehrine taşınmıştır. Ancak serveti tamamıyla elinden alındığından bir hayli sıkıntı içinde yaşamıştır. Yine de edebi çalışmalarına devam etmiştir. Bugün bir efsane gibi anlatılan, Ural Dağları'nda kendi kendine Fransızca mırıldanarak yürüyüşüne köylülerin çok şaşması, bu döneme aittir.

9 Ekim 1921 tarihinde Orsk'ta vefat ettiği zaman ondan fazla düzyazı eser, binden fazla mısra şiir bırakmıştır.

Eserleri

Eserleri ölümünden sonra ayrı kitaplar olarak yayımlanmıştır. Şiirleri derin bir genel kültüre ve yüksek bir entelektüelliğe dayanan, lirik ve felsefi şiirlerdir. Uzmanlar bu bakımdan, Sovyet ideolojisinin empoze ettiği basmakalıp zevkin geride kaldığı günümüzde, hem Tatar dilinde hem diğer Türk dillerinde şairlere yol gösterecek örnekler olduğunu belirtmektedir.

Derdmend doğumunun 150. yılında Aralık 2009'da Ufa'daki Milli Müze'de düzenlenen bir bilimsel sempozyumda ve arkasından Ufa Operasında düzenlenen gala gecesinde anılmıştır.

Kaynakça

<http://www.kultur.gov.tr/TR/dosyagoster.aspx?DIL=1&BELGEANAH=109902&DOSYAISIM=DerdmendAzizeSemitova.pdf>. Bu adreste bazı şiirlerini Tatarca ve Türkçe çevirileriyle bulabilirsiniz.