Glorfindel

J. R. R. Tolkien'in kurgusal evreninde Glorfindel, iki kez kullanılan bir elf ismidir. Glorfindel'in ilk zikredilişi Birinci Çağ'da geçmektedir. Glorfindel'in adı ikinci defâ, Yüzüklerin Efendisi’ndeki bir elfin adı olarak zikredilmektedir. Bu Glorfindel'in hayâtı Üçüncü Çağ'da geçmektedir. Yazarın iki Glorfindel ile aynı elften bahsedip bahsetmediği, Elflerin çok uzun ömürlü olmalarından ve Tolkien'in bu konuda net bir açıklama yapmamasından dolayı muğlak kalmıştı. Daha sonraki yazılarında Tolkien iki Glorfindel'in aynı elf olduğunu açıklamış olsa da bu aynılık durumu Silmarillion ve Yüzüklerin Efendisi’nden açıkça anlaşılamamaktadır.

Glorfindel
J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde karakter
Unvanı/Diğer adı	Gondolinli Altın Çiçek Hânedânı'nın Beyi
Irkı	Elf

1916-1917 yıllarında Tolkien Orta Dünya evrenini kurgulamaya karar verdiğinde bu karakter ve onun "sarışın, altın saçlı" anlamına gelen adı Glorfindel yazarın ilk kurgularından birisi olmuştu.

Bahsedildiği yerler

İlk bahsedildiği yer

Tolkien, Glorfindel'den ilk kez Karanlıklar Efendisi Morgoth'un, elf şehirlerinden birisi olan Gondolin'i fethini anlatan Gondolin'in Yıkılışı hikâyesinde bahsetmektedir.[1] Kayıp Öyküler Kitabı’nın ilk bölümü olacak olan Gondolin'in Yıkılışı, 1916-1917 senelerinde yazıldı.[1] Orta Dünya evreni ile ilgili fikirleri geliştikçe Tolkien, Gondolin'in Yıkılışı hikâyesini birkaç defa gözden geçirdi. Gondolin'in Yıkılışı’nın Silmarillion'daki hâli, ilk versiyonun birkaç defâ gözden geçirilmiş ve ilk zamanlardaki birçok unsurun terk edildiği bir versiyonudur.

Hikâyenin ilk versiyonundan beri, Glorfindel hep asil bir elf beyi olarak ve Kral Turgon'un generallerinden birisi olarak geçmektedir. Gondolin'in Yıkılışı’nın ilk versiyonunda Glorfindel hakkında Altın Çiçek Hânedânı'nın reisi olarak bahsedilmektedir. Şehrin savunması için savaştıktan sonra Glorfindel, Tuor, İdril, Eärendil ve birçokları ile berâber kaybedilen şehirden kaçmak üzere yola düştü. Hayatta kalan grup, Gondolin'i tamâmen çevreleyen Kuşatan Dağlar'daki bir geçitten geçmek üzereyken içlerinde bir balrogun da olduğu bir Morgoth birliği tarafından pusuya düşürüldüler. Glorfindel, düşman birliğindeki balrogla birebir bir muhârebeye daldı. Muhârebede hem Glorfindel hem de savaştığı balrog öldü. Kartal Thorondor, Glorfindel'in cesedini düştüğü uçurumdan alıp Gondolinli kurtulan grubun olduğu yere uçurdu. Sağ kalan Gondolinli grup, Glorfindel'in cesedinin üzerini taşlardan yapılmış bir tümsekle kapattı. Gondolin'in Yıkılışı hikâyesinde anlatıldığına göre "Glorfindel ve Balrog" sözü elfler arasında, cesâreti ve savaşçılık yeteneğini anlatmak için kullanılan bir deyime dönüştü.[1]

Gondolin'in Yıkılışı’nda Tolkien, Glorfindel'in isminin anlamını şöyle vermektedir, "altın lüle, çünkü saçları altın renkliydi".[1] Editör Christopher Tolkien, tâ en başından beri onun isminin anlamının böyle olduğunu, Silmarillion'da da bu yüzden "sarı saçlı Glorfindel"[2] olarak zikredildiği şerhini düşmektedir.[1]

Silmarillion'da Glorfindel, Sayısız Gözyaşı Savaşı'nda (BÇ 472) Turgon'un geri çekiliş hareketini idâre eden komutanlardan birisi olarak zikredilmektedir.[2]

Yüzüklerin Efendisi

Gondolin'in Yıkılışı’ndan onlarca sene sonra yazılmış olan -ve genellikle üç kitap hâlinde basılan- Yüzüklerin Efendisi’nde de Glorfindel adıyla anılan bir karakter vardır. Yüzüklerin Efendisi’nin ana kurgusunun bir parçası olarak, Frodo Baggins, Tek Yüzük ve Karanlıklar Efendisi Sauron (Morgoth'un hizmetkârı) ile ilgili olarak hikâyesi geçmektedir.

Yüzüklerin Efendisi’nin üçüncü kitabı Kralın Dönüşü’nün eklerinde zikredilen bir bilgiye göre, Üçüncü Çağ'ın, Yüzük Savaşı'ndan yüzlerce yıl önceki bir döneminde Fornost Savaşı'nda (ÜÇ 1975) Angmar ordularına karşı Ayrıkvadi'nin, Gri Limanlar'ın ve Lothlórien'in ordularının başkumandanlığını Glorfindel yürütmüştü. Bu savaşta Glorfindel, geleceğin Gondor kralı Eärnur ile birlikte ve Gondor'un kuzeydeki kardeş krallığı Arnor'dan geriye kalan askerlerle aynı safta savaşmıştı. Angmarlı Cadı Kral, yaklaşık bir sene önce ÜÇ 1974'te fethettiği Fornost'taki egemenliğini korumak için, bizzat savaşa katılarak meydana atını sürdüğünde, Gondor tahtının vârisi Eärnur'un atı, Yüzüktayflarının Efendisi ve Sauron'un en üst rütbeli generali olan Cadı Kral'ın varlığından dolayı huzursuzlandı ve geriye doğru kaçmaya başladı. Cadı Kral, bunun üzerine Eärnur'la dalga geçmeye başladı. Glorfindel, bu defa Cadı Kral'la karşılıklı muharebeye girişti. Cadı Kral, bunun üzerine gecenin karanlığında gözden kayboldu. Eärnur, Cadı Kral'ın peşinden gitmek istedi fakat Glorfindel, Eärnur'u durdurdu ve ona Cadı Kral'ın çok uzak bir gelecekte öleceğini ve ölümünün "bir adamın eliyle" olmayacağı kehânetinde bulundu. Asırlar sonra Rohanlı Éowyn, ÜÇ 3019'da Pelennor Çayırları Savaşı'nda (bir hobbit olan Meriadoc Brandybuck'ın yardımıyla ) Cadı Kral'ı öldürdü. Bu olaydan önce Glorfindel'in kehânetinde "adam" ile kastedilenin insanoğulları olduğu düşünülüyordu, fakat Glorfindel'in "adam" kelimesi ile kastettiği "erkek insan"dı.[3]

Yüzüklerin Efendisi’nin ilk kitabında bahsedildiği üzere, kendisini bir Nazgûl tâkip eden Frodo'nun yardımına Ayrıkvâdili Elrond, Glorfindel'i yolladı. Glorfindel'in görevi Frodo'nun Ayrıkvâdi'ye ulaşmasını sağlamaktı. Glorfindel, Frodo'yu atı Asfaloth'a bindirerek Ayrıkvâdi'ye doğru atı yolladı, Frodo, Asfaloth'un üzerinden Gürültülüsu nehrinden karşıya geçti ve kendilerini tâkip etmekte olan Nazgûl süvârilerine yakalanmak üzereyken Glorfindel, Yolgezer ve Frodo'nun hobbit yoldaşları Nazgûl süvârilerini arka cepheden sıkıştırarak nehre girmeye zorladı. Yüzüktayfları nehre girdiklerinde -Elrond'un ve Gandalf'ın sihirlerinin bir eseri olarak- coşan nehrin dörtnala koşan atları andıran şekle sâhip dalgalarının oluşturduğu sele kapılan Yüzüktayfları gözden kayboldu. Yüzüktayflarını nehre sürmek için Yolgezer ve hobbit yoldaşlar ateş kullandılar, Glorfindel ise kendi görünüşünü değiştirerek öfkesinde azâmetli bir elf beyi sûretine büründü. Frodo, Glorfindel'i göz kamaştıran bir kişi olarak temâşâ etti.[4]

Frodo, Imladris'te (Ayrıkvâdi'de) Gandalf'a Imladris'in Sauron'un birliklerinden güvende oluşunun sebebini sorduğunda, Gandalf şöyle cevap verdi:

"Ayrıkvâdi'de hâlâ onun en büyük düşmanlarından bâzıları ikâmet ediyor: en uzak denizlerin ötesinden gelen, Elf bilgeleri ve Eldar beyleri. Onlar, Yüzüktayflarından korkmazlar, çünkü Kutlu Diyar'da bir süre yaşamış olanlar her iki âlemde de aynı anda yaşamaktadırlar ve hem müşâhede âlemindekiler karşısında hem de gayb âlemindekiler karşısında çok güçlüdürler."[5]

Gandalf, Glorfindel'in bu ululardan birisi olduğuna işâret etti ve onun "İlkdoğanların azametli olanlarından olduğunu" dile getirerek şunları ekledi "prenslerin hânedanlıklarından birisine mensup bir elf beyidir". Elflerin misâfirperverliğinde vâkit geçirirken Frodo, Gandalf'ın Glorfindel hakkında söylediklerini tasdik etme imkânı buldu:

"Frodo onları hayranlıkla seyretti. Zîrâ daha önce -hakkında birçok hikâye duyduğu- Elrond'u hiç görmemişti. Onun sağına ve soluna oturduklarında, Glorfindel ve -kendisini çok iyi tanıdığını sandığı- Gandalf ise vakarlı ve kudretli önderler olarak tebârüz ettiler... Glorfindel uzun boylu ve dik bir duruşa sâhipti; saçları parlak altın sarısı rengindeydi, çehresi açık tenli, genç, korkusuz ve canlılık doluydu, gözleri parlak ve dikkatli bakıyordu ve konuştuğunda sesi dinleyene müzik gibi âhenkli geliyordu, kaşlarında bilgeliğin ağırlığı vardı ve ellerinde kudret temâşâ ediliyordu."[5]

Yazarın, daha sonra Yüzük Kardeşliği kitabı olarak basılacak olan çalışmasında Elrond'un Divânı'nın ilk taslağında son versiyonuna göre büyük farklar vardı. Dokuz Seyyah grubunu oluşturacak kişiler Frodo, Gandalf, Koşucu (değişen adıyla Yolgezer), Balin oğlu Durin (değiştirilerek Glóin oğlu Gimli oldu), Glorfindel, Samwise, Meriadoc ve Peregrin idi. Boromir ve Legolas daha sonra düşünüldü.[6] Sonraki taslaklarda Glorfindel'in yerine Kardeşlik'te elf ırkını temsil edecek kişi olarak Legolas seçildi. Fakat, Tolkien Glorfindel'in yerine Legolas'ı yerleştirmekle Glorfindel'in karakteristik özelliklerini ve târihini Legolas'a aktarmadı, Glorfindel, Kardeşlik'te yerinden çıkarılmak dışında aynı karakterdi. Glorfindel, Ayrıkvâdi'deki Ateş Salonu'nda mevkîce Gandalf ve Elrond'la birlikte oturuyordu[5] ve Ayrıkvâdi Elfleri arasında Yüzüktayflarıyla muhârebe edebilecek nâdir elflerden biriydi, bu yüzden Frodo'nun güvenliğini sağlamak için gönderilen süvâri oydu. Elrond, Glorfindel'i Yüzük Taşıyıcısı'nı Nazgûl'den korumak için yolladığında, Glorfindel, Son Köprü'de Yüzüktayflarından birkaçına rastlamış ve onlarla tek başına harbetmişti. Glorfindel elfler içinde o kadar kudrete sâhipti ki, Gandalf, Tek Yüzük'ün yok edilmesi görevini başarma durumu ile Glorfindel'in kudreti arasında kıyaslama yapmıştı. Elrond, Yüzük Kardeşliği grubunu tamamlayacak son iki kişilik boşluğu kendi hânedânından iki elfle doldurmak istediğinde, Gandalf bunun yerine Merry Brandybuck ve Pippin Took'u tavsiye ederek şöyle dedi:

"Bana sorarsan, Elrond, bu meselede onların bilgelik seviyelerinden ziyâde dostluk karakterlerine güvenmek daha yerinde olacaktır. Eğer bizim için, Glorfindel gibi, bir elf beyini seçsen bile, o ne Karanlık Kule'ye saldırabilir, ne de kendisinde bulunan kudretle Ateş'e giden yolu açabilir."[7]

Glorfindel'in iki hayatı meselesi

Return of the Shadow kitabında Christopher Tolkien, Yüzüklerin Efendisi'nin yayımlanmasından bir süre sonra babasının "Glorfindel meselesi"ne çok kafa yorduğunu belirtmektedir. Onun anlattıklarına göre, Glorfindel ismi, J. R. R. Tolkien'in Silmarillion öykülerinden rastgele seçip kullandığı bir isimdi ve Tolkien eğer daha önceden bunu fark etmiş olsaydı, Yüzüklerin Efendisi’ndeki Glorfindel’in ismini büyük ihtimâlle değiştirecekti.[6] Burada problemin kaynağı, Tolkien'in elflerle ilgili daha önceden belirlemiş olduğu bir kânundan kaynaklanıyordu. Orta Dünya evreninde geçerli olan bu evrensel yaratılış kânununa göre, elf ırkından birisi öldüğünde onun rûhu, meleksi yöneticiler olan Valar ve Maiarın vatanı Valinor'da, Mandos'un Salonları'nda -hayattayken işledikleri amellerin durumuna göre- bir berzah hayâtı yaşarlar. Bu berzah hayâtından sonra söz konusu elfin rûhuna yeniden beden giydirilir ve yeniden bedenine kavuşan elf, bundan sonra anavatanı olan Valinor'da sonsuz hayâtını yaşar. Dolayısıyla değişken bir ölüm periyodundan sonra bütün elfler tekrar bedenlenip Valinor'da sonsuz çağlar boyunca yaşamaktadırlar. Bu yüzden de her elfin adı farklı olmalıdır. Bu yüzden iki Glorfindel olamaz, iki ayrı çağda yaşamış olan Glorfindel ancak eski ve yeni bedenindeki aynı Glorfindel olabilir.

Tolkien'in taslaklarının Christopher Tolkien tarafından kitaplaştırılmış The History of Middle-earth serîsinde görüldüğü üzere Tolkien'in onyıllara uzanan bir isim îcad etme ve değiştirme âdeti vardır. Bu yüzden "Glorfindel meselesi"nin meydâna gelmesi şaşırtıcı değildir. Elrond'un Divânı'nın önceki taslaklarında Glorfindel, Gondolin’deki şeceresinden bahsediyordu. Bu da Tolkien’in Yüzüklerin Efendisi’ni son hâline getirmeden önce Glorfindel meselesinin farkına vardığına işâret etmektedir. Tolkien'in Glorfindel meselesinin hem farkında olup hem de farkında olmaması şeklinde kendini gösteren bu tezatın ise çözümü, Tolkien'in düzensiz biri olmasıyla açıklanabilir. Tolkien çeşitli notlar alır ve onları düzenli bir şekilde bir arada tutmazdı, birçok defâda da notlarına bakmadan hâfızadan çalışırdı. Bununla birlikte Glorfindel'e nihâyetinde Yüzüklerin Efendisi’nde yer verdikten sonra Tolkien, Glorfindel'in -normâlde yeniden bedenlendikten sonra Orta Dünyâ'ya dönmeyip Valinor'da kalması gerekirken nasıl olup da ikinci kez bir Orta Dünyâ hayâtı yaşadığı şeklindeki- açıklanması zor durumunu açıklamaya karar verdi. Tolkien'in ölümünden önce en son kafa yorduğu meselelerden birisi de Glorfindel meselesine bir îzah getirmekti. Bu durumu, oğlu Christopher Tolkien, The Peoples of Middle-earth kitabında belgelemektedir.[8]

Tolkien, notlarında, Glorfindel'in İÇ 1600 civârında -Barad-dûr inşâ edildiğinde ve Sauron'un Tek Yüzük'ü dövmesi tamamlandığında Tar-Minastir'in hayâtında (İÇ 1474-1873), Númenor, elflerle dostâne ilişkiler içinde olmaya devâm ettiği bir dönemde- Valar tarafından Orta Dünyâ'ya geri gönderildiğini açıkladı. ÜÇ 1000 civârında Valar tarafından Orta Dünyâ'ya gönderilen Istarinin (Büyücülerin) aynı görevde bir tür selefiydi. Tolkien, başka bir notunda onu Mâvi Büyücüler ile berâber Orta Dünyâ'ya göndermeye karar vermişti. Bir ara Tolkien, Glorfindel'i Mâvi Büyücülerden birisi olarak Orta Dünyâ'ya göndermeyi düşünmüştü ancak bundan hemen vazgeçmişti. Bunun sebebi, elflerin büyücü olmamaları ve büyücülerin sâdece Maiar ırkından olanlardan zuhûr etmesiydi.[8]

Glorfindel meselesi, Gondolinli Glorfindel'in adını başka bir isimle değiştirerek çözülebilirdi ancak Tolkien bunu yapmaya gönülsüzdü. Bunun sebebi, Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi'ndeki Glorfindel ile daha önceki bir çağda yaşayan Glorfindel'i kaynaştırması ve ilişkilendirmesiydi. Eğer ismi değiştirseydi, onunla birlikte Yüzüklerin Efendisi’nde sadece ismi değil, o karakterin içinde yer aldığı hikâyeleri ve tasvirleri de değiştirmesi gerekecekti.

Uyarlamalar

Ralph Bakshi'nin 1978 yapımı Yüzüklerin Efendisi animasyonunda Glorfindel'in rolü Legolas'a verildi ve Legolas'ın hangi elf türünden olduğu belirsiz bırakıldı.

Glorfindel karakteri, Peter Jackson yönetmenliğindeki 2001 yapımı Yüzük Kardeşliği filminde Arwen ile değiştirildi. Örneğin, Yüzük Taşıyıcısı'nın güvenli bir şekilde Ayrıkvâdi'ye ulaştırılması görevinde filmin yapımcıları Glorfindel'i tamâmen ortadan kaldırarak, onun rolünü Arwen karakterine verdiler. Üstelik, Bruinen nehrinin sularını coşturan kişiler Elrond ve Gandalf olduğu hâlde, filmde bu sihir de Arwen'e izâfe edildi.

Londra'nın Batı Ucu'ndaki Drury Lane Kraliyet Tiyatrosu'nda Haziran 2007 ilâ Temmuz 2008 arasında sahnelenen Yüzüklerin Efendisi müzikalinde Glorfindel karakterinin rolünde, Alma Ferovic'in oynadığı esmer saçlı bir elf hanımı yer aldı.

Kaynakça

1. J. R. R. Tolkien; ed. Christopher Tolkien; The Book of Lost Tales 2; Boston: Houghton Mifflin; 1984; "The Fall of Gondolin"; ISBN 0-395-36614-3
2. J. R. R. Tolkien; ed. Christopher Tolkien; The Silmarillion; Boston: Houghton Mifflin; 1977; ISBN 0-395-25730-1
3. J. R. R. Tolkien; The Return of the King, The Lord of the Rings (1955); Boston: Houghton Mifflin (1987); "The Battle of the Pelennor Fields", ISBN 0-395-08256-0
4. J. R. R. Tolkien; The Fellowship of the Ring, The Lord of the Rings (1954); Boston: Houghton Mifflin (1987); "Flight to the Ford", ISBN 0-395-08254-4
5. J. R. R. Tolkien; The Fellowship of the Ring, The Lord of the Rings (1954); Boston: Houghton Mifflin (1987); "Many Meetings"; ISBN 0-395-08254-4
6. J. R. R. Tolkien; ed. Christopher Tolkien; The Return of the Shadow; Boston: Houghton Mifflin; 1988; ISBN 0-395-49863-5
7. J. R. R. Tolkien; The Fellowship of the Ring, The Lord of the Rings (1954); Boston: Houghton Mifflin (1987); "The Ring Goes South"; ISBN 0-395-08254-4
8. J. R. R. Tolkien; ed. Christopher Tolkien; The Peoples of Middle-earth; Boston: Houghton Mifflin; 1996; ISBN 0-395-82760-4