Köylü serfliğinin kaldırılması

Köylü serfliğinin kaldırılması, 1861 yılında yürürlüğe konan o dönemde nüfusu yaklaşık 70 milyon olan Rus nüfusunun yaklaşık 28 milyonunu teşkil eden Rus köylülerinin toprağa ve çiftlik sahiplerine bağlı ve tâbi olma durumuna son veren Rus reformudur. Reform sayesinde 16. yüzyıldan beri Rusya'da sürdürülen köylü serfliği ortadan kaldırılmış ve Rus mujikleri özgürlüklerine kavuşmuşlardır.

Rusya Merkez Bankası tarafından reformun 150 yılını anmak için basılmış madeni para.

Tarihsel arka plan

Boris Godunov zamanında kararlaştırılan, II. Katerina zamanında en klâsik şeklini alan rus köylülerinin "serfliği" 18. yüzyılın sonlarına doğru büyük köylü ayaklanmalarına neden olmaya başlamıştır. 19. yüzyılda sosyal hayatın en önemli meselelerinden birisi haline gelen köylü serfliği topraksal sorunların tartışılmasına sebep oldu. Bu tarihten önce köylülere özgürlüklerini satın alma, ailelerinden ayrı satılmama gibi bir takım özgürlükler verilerek serfler kontrol altında tutulmaya çalışılmıştı.[1]

19. yüzyılın ortalarında, artık değişen toplumsal şartlar nedeniyle korunması mümkün olmayan Rus köylüsünün serfliği meselesine devlet müdahil olmuştur. Devletin bu meseleye el atmasında kuşkusuz o tarihe kadar devam eden köylü ayaklanmalarının rolü büyüktür. II. Aleksandr köylülerin yeni bir ayaklanmaya kalkışmasına karşılık bu meselenin halledilmesi yanlısıydı. Nihayet yaklaşık 4 yıl süren hazırlık dönemi sonunda 19 Şubat 1861'de, II. Aleksandr tarafından köylülerin, serflikten (toprak köleliğinden) kurtulduklarına dair ferman çıkarıldı. Çıkarılan fermanın Rus tarihi açısından önemi büyüktür. Buna göre hukuksal bakımdan serbest olmayan bütün köylüler, çalıştıkları yerden bağımsız olarak özgürlüğüne kavuşuyorlardı. İlk aşamada hukuksal olarak kazanılan bu özgürlüğün, ekonomik ve iktisadi anlamda bir değeri yoktu. Zira köylüler arazi sahibi olma hakkı kazanmışlarsa da, birçok arazi yine çiftlik sahiplerinin eline bulunmaktaydı. 19 Şubat fermanı ile serbest bırakılan köylülerin (erkek nüfus) miktarı 21.279.000 kişi olup, kişi başına ortalama 10 dönüm kadar arazi isabet etmiştir. Köylülerin, devlet tarafından çiftlik sahiplerine ödenen tazminatı, 49 yıl içinde tediye etmiş bulunmaları tespit edildi.[2]

Etkileri

Reform her ne kadar hukuksal anlamda olumlu bir etkiye sebep olduysa da, köylüler çiftlik sahiplerinin varlıklarının büsbütün ilga edilmesi ve köylülere dağıtılması taraftarıydılar. II. Aleksandr'ın beklediğinin aksine reform sonrası ayaklanmaların artmasının başlıca sebebi budur. Buna göre 1861-1863 yılları arasında yaklaşık 2.000 ayaklanma kayıtları geçmiştir. Reform, serfliği ortadan kaldırsa da toprak meselesi Rusya'nın önemli sosyal problemlerinden biri olmaya devam etti. Rusya'nın toprak problemi her ne kadar çözülemediyse de 19 Şubat reformu 22 milyona yakın köylüye özgürlüğünü geri verdi. Bu yüzden II. Aleksandr'a "kurtarıcı Çar" (Tsar Osvobditel) adı verilmiştir.[2] Rusya, Avrupa ülkeleri arasında serfliğin yasal olarak en geç kaldırıldığı ülkedir. Reform ile birlikte kapitalist üretim ilişkilerinin gelişim süreci hızlanmıştır.[1]

Ayrıca bakınız

Dipnotlar
  1. Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi Cilt 4, 1983, s. 218
  2. Akdes Nimet Kurat, Başlangıçtan 1917'ye kadar Rusya Tarihi, Türk Tarih Kurumu, 1987, Ankara, s. 338-340.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.