Liç
Tanım ve genel özellikler
Liç işlemi temel olarak hidrometalurjik zenginleştirme yöntemlerinden biridir. Pirometalurjik işlemlere kıyasla, liçin uygulaması çok daha kolay ve işlem sırasında herhangi bir gaz salınımı olmadığı için çevreye çok fazla zarar vermemektedir. Liçin tek dezavantajı ise, düşük sıcaklık nedeniyle kimyasal reaksiyonların yavaş gerçekleşmesi ve bunun sonucunda tüm işlemin yavaş olmasıdır.[1]
Liç işleminde, malzeme içindeki kıymetli metaller asit ve baz gibi kimyasallarla sıvı forma geçerler. Çözeltiye alınan metallerin konsantrasyonu belli bir değere ulaşıncaya kadar, liç solüsyonu devridaim yaptırılır.
Liç prosesi genelde, mekanik ayrıştırmanın yetersiz kaldığı durumlarda uygulanmaktadır. Liç uygulanacak malzeme kırma, öğütme ve bazı durumlarda da kavurma işlemleri ile hazırlanır. Zenginleştirme işlemi sırasında en çok gideri oluşturan maddeler kimyasallardır. Yapılacak liç yöntemine göre prosesin süresi değişmektedir.
Liç türleri
Yerinde liç
Bu metot genelde düşük tenörlü cevherlere uygulanmaktadır. Bu yöntemde, çözme işlemi yeraltında gerçekleştirilmektedir. Yeraltına pompalarla gönderilen çözücüler, metalleri çözeltiye aldıktan sonra, toplayıcı pompalarla yeryüzüne çekilerek elde edilmektedir. Ancak yerinde liç uygulamalarında dikkat edilmesi gereken birkaç husus vardır:
- Cevher yatağı, geçirgen olmayan bir tabaka ile çevrilmiş olmalıdır. Aksi halde, yeraltına gönderilen çözücü, pompalarla toplanamayarak, başka bölgelere sızacaktır.
- Cevher liç çözeltisini geçirmelidir. Aksi halde, verimli bir çözme işlemi gerçekleşemez.[2]
- Düşük tenörlü yüksek rezevli maden yataklarina uygulanır. Uygulanma şekli;
->Yatağın gevşetilmesi ve kırklandırılması ->Çözücünün cevherle temasi
Yağmurlama Boru yöntemi Yatağin çözücü ile kaplanması
Yığın liçi
Geçirimsiz bir tabaka üzerine yığılmış olan malzemeye, çözücü kimyasalların verilmesiyle, kıymetli metallerin çözeltiye alınmasıdır. Liç yapılmak istenen malzemenin tabanına, liç çözeltisini geçirmeyecek bir yalıtım yapılır. Bu şekilde liç çözeltisi kolayca toplanır ve çevre kirliliği önlenir. Toplanan çözelti solvent ekstraksiyon ile ayrıştırılabilir.
Kolon liçi
Genelde laboratuvar ölçekli araştırmalarda kullanılan bir prosestir. Buna karşın, bazı büyük ölçekli işletmelerde de kolonlar kullanılmaktadır. Bu yöntemde, kolon altında, malzemenin geçemeyeceği gözeneklere sahip olan bir filtre vardır. Cevher kolona doldurulduktan sonra, kolonun üzerinden verilen çözücü, kıymetli metalleri çözeltiye alarak aşağıya süzülür. En alttaki filtreden geçtikten sonra havuzda toplanır. Toplanan çözelti, özel pompalarla tekrar kolona beslenir. Çözelti içindeki metal miktarı belli bir değere ulaşıncaya kadar işlem sürdürülür.