Merküt
Merküt (ya da Markut); veya Bürküt, Türk, Altay ve Moğol mitolojisinde efsanevi kartal. Bazen Anka kuşu ile özdeşleşmiş olarak devasa bir kuş şeklindedir. Bazen de bir tanrı veya tanrıça olarak görünür. Altay efsanelerinde, gök yolculuğuna çıkan kamın ruhuna, ilk üç gökkatı boyunca kılavuzluk eden dev dişi gök kuşudur.
Anadolu 'da geleneksel Türk kültürünün taşıyıcılarından olan Yörük boyları arasında, yaramazlık yapan çocukları korkutmak için uydurulan düşsel bir varlık olarak da görünür. Aslında bu düşsel denilen varlığın kökü, ulu dil birliği çağına kadar gider. Bu mitolojik varlık hakkında Yörükler arasında şöyle denilir: "Merküt Merküt ... Bacadan kolunu salla..." Aynı tekerleme bazı yörelerde "Harkıt. Bacadan torbanı sarkıt. Çocukları al git." olarak da söylenir. Yaşlıların derin inanışlarına göre, Merküt bir kuştur. O sadece adı anılanları korkutur.
V. Radlov, "Sibirya'dan" adlı eserinde, Altay dağlarında yaşayan kamlardan ve kurban törenlerinden söz ederken, "Sema kuşu Merküt"ün adı geçen bir kam duası metnini de kaydetmiştir:
- Gök kuşları beş Merküt,
- Tırnakları bakırdan
- Ayın tırnağı bakırdan,
- Ayın gagası buzdan
- Geniş kanatları muhteşem hareketli.
- Uzun kuyrukları yelpaze gibi
- Sol kanadı ayı örter.
- Sağ kanadı güneşi
- Ey dokuz kartalın anası!
- Yayığı geçerken şaşmaz
- İdil üstünde yorulmaz,
- Öterek gel sen bana!
- Oynayarak gel sen sağ gözüme!
- Sağ omzumun üstüne kon."
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Türk Mitolojisi Sözlüğü, Pınar Karaca21 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Markut)