Misalli Büyük Türkçe Sözlük

Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misâlli Büyük Türkçe Sözlük (Kubbealtı Lugatı), 2005 yılı sonunda Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı tarafından yayınlanan, İlhan Ayverdi'nin hazırladığı 3 ciltlik sözlük.

Misâlli Büyük Türkçe Sözlük

Yalnızca yaşayan Türkçenin sözcüklerini değil, tarihten beri Türkçede kullanılan sözcükleri içerir. Böylece 100-150 yıllık metinlerin yeni kuşaklar tarafından okuyup anlaşılmasına yardımcı olmak amacı güdülmüştür. Sözlük, bir etimoloji sözlüğü olmamasına karşın sözcüklerin etimolojik açıklamaları da içermektedir. İnce kağıda basılı üç büyük cilt, toplam 3750 sayfadır, 46035 ana maddeden oluşur. Ara maddelerle birlikte madde sayısı 61 bindir.

Sözlük, tam alfabetik sıralama ile hazırlanmıştır. Kelimelerin eskiden kullanılan fakat sonradan unutulan anlamlarına yer verilmiştir. Sözlükte, sözcüklerin kullanımına çeşitli metinlerden örnekler verilmiştir.400 yazarın 1000'e yakın eseri taranmasıyla elde edilen 100 bin örnek mevcuttur.

Sözlüğün hazırlığı 1972 yılında, yazılması ise 1976 yılında başlamıştır. 1972-1976 yılları arasındaki hazırlık döneminde 13. asırdan 20. asra kadar yazılmış eserler çeşitli akademisyenler tarafından tarandıktan sonra 1976 yılında maddeler yazılmaya başlandı. Bir süre sonra akademinin dağılması sonucu maddeleri yazma işini İlhan Ayverdi sürdürdü. Marmara Üniversitesi de bu sözlük çalışmasına katıldı.[1] 28 yıllık emek sonucu 2004 yılında tamamlanmıştır.

Sözlüğün Etimolojik redaksiyonunu Ahmet Topaloğlu, Arapça ve Farsça etimoloji ve imla editörlüklerini ise Mustafa Tahralı ve Hayri Bilecik yaptı. Özel uzmanlık alanı danışmaları arasında Kenan Gürsoy (Felsefe), Tarık Akçal (Tıp), Mustafa Fayda (İlahiyat), Fahreddin Olguner (İslam Felsefesi), Uğur Derman (Süsleme Sanatları) ve Muhittin Serin (Hat) gibi birçok bilim ve fikir adamları yer aldı.[1]

Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Akademisi Kültür ve Sanat Vakfı tarafından hazırlandı ve yayınlandı. 46035 ana kelimeden meydana gelen sözlükteki kelimelerin %32(13777)’sini Türkçe, %39(17179)’unu Arapça, %12(5010)’sini Farsça ve %17(7516)’sini Batı dilleri kökenli kelimeler oluşturmaktadır. Toplamda lügatte yer alan kelimelerin %32(13777)’si Türkçe kökenli, %68(29705)’i ise diğer diller kökenlidir.[1]

İkinci baskısı 2006, gözden geçirilmiş üçüncü baskısı 2008, dördüncü baskısı ise 2011 yılında yapılmıştır.[2] 3. cildin sonunda Dr. Fahrünnisa Bilecik tarafından hazırlanmış “Ekler Üzerine Bir Deneme” bölümü yer almaktadır.[2]

2010 yılı başında 1411 sayfalı gözden geçirilip genişletilmiş tek cilt büyük boy bir baskısı yayımlanmışken son baskısı 2020'de 3 cilt olarak yapılmıştır. Ayrıca sözlüğün internet üzerinden erişilebilen bir sürümü de mevcuttur.[3]

Kaynakça

1. "Mustafa Bıyıklı, Osmanlıca Açısından Arap Harfli ve Latin Harfli Türkçe Lügatlerde ve Sözlüklerde Kelimelerin Karşılaştırmalı Analizleri, 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi) Bildiri Kitapçığı, 2007, Ankara" (PDF). 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2015.
2. Mehmet Gürlek, Türk Sözlükçülüğünde Bir Dönüm Noktası: Misalli Büyük Türkçe Sözlük, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Cilt 9, Yaz 2014
3. "Kubbealtı Lugati İnternet Sayfası"