Monumentum Ancyranum

Monumentum Ancyranum veya Ankara Anıtı; Res Gestae Divi Augusti'nin Ankara'daki Augustus Tapınağı'nın duvarlarına kazınmış olan ve metnin dünya üzerinde bilinen en eksiksiz kopyasıdır. İlk Roma İmparatoru olan Augustus'un yaptığı işleri anlatan yazıt, 14 Ekim 1972 tarihinde tapınakla birlikte tescillenerek birinci derece kültür varlığı ilan edilmiştir.[1] Orijinali kayıp olmakla birlikte; diğer kopyaları Isparta'daki Antiokheia (Monumentum Antiochenum) ve Apollonia (Monumentum Apolloniense) antik kentlerinde bulunmuştur.

Monumentum Ancyranum'dan alınan kalıp kopya

Yazıtın keşfi ve çoğaltılması

1554 yılında, Kutsal Roma İmparatoru I. Ferdinand tarafından Anadolu'ya gönderilen Flaman Ogier Ghiselin de Busbecq; Ankara'da yaptığı keşifler esnasında tapınağın duvarlarında rastladığı bu metni kayıt altına alan ilk isimdir. Daha sonraları III. Napolyon döneminde yine Osmanlı'ya yollanan Georges Perrot ve Edmund Guillaume ise ilk tam kopyayı çıkartan kişilerdir.[2] Latince metnin tamamını, Yunanca olanın ise bir kısmını not etmeyi başaran ikili; Avrupa'ya döndüklerinde metinlerin basılarak çoğaltmasını sağlamışlardır. 1859'da Berlin Akademisi tarafından finanse edilen Andreas Mordtmann da yazıtın kopyalanması için görevlendirilmiş, fakat yöre halkından izin alamadığı ve kullanacağı tekniğin yazıta zarar vereceğini düşündüğü için vazgeçmiştir. 1882 yılında Carl Humann her iki metnin de alçı mulajlarını çıkartarak Almanya'ya dönmüş, bu kalıplar sergilenmek üzere Berlin Müzesi'ne yerleştirilmiştir. Sonraki sene Theodor Mommsen yazıtlar üzerine bir kitap yazmış ve alçı kalıplardan esinlenerek oluşturduğu gravürleri bu esere dahil etmiştir. Hamit Dereli, Mommsen'in çalışmasından yola çıkarak metni Latince'den Türkçeye çevirmiş ve Ankara Anıtı adıyla yayımlamıştır.[3]

Yazıtın ana metninin kaynağı

İmparator Augustus MS. 14 yılında ölmeden önce Vesta tapınağına Suetonius'a [4] göre üç rulo (Cassius Dio'ya [5] göre dört parşömen rulo halinde mühürlenmiş vasiyetname bırakmıştı.

Bu rulolarda birincisinde şunlar bulunmakta idi:

  • Cenaze töreninin nasıl yapılması gerektiği hakkında talimat:
  • Latince olarak kendisinin şahsi ifadesi ile hazırlamış olduğu yaşam hikâyesi ([[Latince:ındex rerum gestarum). Bunların bronz levhalar üzerine aynen kazılmasını ve bu bronz levhaların Roma'daki anıtsal mezar önüne konulmasını istemiştir.
  • Hükmü altında bulunan imparatorluğun tümündeki durum. İmparatorluk ordusunun büyüklüğü ve devlet hazinesi ve imparatorun hazinesi ve gelirlerinin birer bilançosu.

İkinci ruloya Latince "Res gastae" adı verilmektedir ve bu rulodaki metin Roma'da bulunan Augustus'un anıt mezarının önünde bulunan iki sütuna takılmış olan iki bronz tablet üzerinde bulunmaktaydı. Bu tabletlerde bulunan metinler geniş Roma İmparatorluğu arazilerinde sonradan yaptırılan Tanrısal Augustos Tapınaklarının duvarlarına da kazılmıştır. Günümüze kadar en eksiksiz olarak gelmiş olan böyle bir metin Ankara Anıt'nda bulunan metindir.

Tarihçiler arasında, Augustus ölmesinden günümüze kadar hala devam eden bir tartışma konusu Augustos'un Vesta Tapınağı'na verdiği belgelerde bir dördüncü parşomen rulo bulunup bulunmadığıdır. Örneğin antik Romalı tarihçilerden Suetonius bu dördüncü rulonun olmadığını; Cassius Dio ise bulunduğunu kabul etmektedirler. Eğer bu dördüncü parşomen rulo mevcut idiyse bu rulonun işlediği konunun Augustus'un kendini takip eden imparator Tiberius'a ve Roma Senatosu'na Roma İmparatorluğu'nun içsel ve dış politikalarının ne olacağına dair Augustus'un tavsiye ve nasihatlarını ihtiva ettiği belirtilmektedir.

Yazıtın metninin içeriği
İmparator Augustus'un bronz büstü.

Ankara Anıtı'nda hem Latince hem de Grekçe kazılı olan "Res gastae" belgesinin metninde önce bir kısa giriş kısmı; sonra 35 ana paragraf ve en son olarak Auguştus'iün ölümünden sonra hazırlanmış bir ekden oluşmaktadır. 35 tane ana paragrafın genellikle dört bölüme ayrılmış olduğu kabul edilmektedir ama bu paragrafları değişik bölümlere ayıran tarihçiler de bulunmaktadır.

  • Birinci Bölüm (1.- 14. paragraf): Bu bölümde Augustus'un politik kariyerinden; ona verilen ve hayatta iken adına ihdas edilmiş olan özel şeref unvanları, payeler ve şerefsel görevler sıralanmaktadır.
  • İkinci Bölüm (15.- 24. paragraf): Bu bölümde, Romalı halka Augustus tarafından dağıtılan paralar, onlar için tertip edilen sirk gösterileri ve alaylar ile halk için inşa edilen anıtlardan söz edilmektedir.
  • Üçüncü Bölüm (25.- 33. paragraf): Bu bölümde, Augustus'un gösterdiği büyük askeri başarılar ve diplomatik faaliyetlerle imparatorluğa sağladığı kazançlardan bahsedilmektedir.
  • Dördüncü Bölüm (34.- 35. paragraf): Bu bölümde, Augustus adının ve "Ülkenin Babası" unvanlarının aslının ne olduğunu açıklayan belgesel delillere yer verilmektedir.
  • Ek: Daha önceki metinlerde kullanılan üslup birinci şahıs gözüyle hitap şekilde olmasına karşılık bu ekte üçüncü şahıs görüşüyle yazılma üslubu kullanılmaktadır. Bu nedenle bu metnin Augustus tarafından şahsen hazırlanmadığı kabul edilmektedir. Bu ek önce belgede bildirilen metinlerin tümünün bir özetini vermektedir. Sonra Augustus'un Roma devleti içinde gayet müstesna pozisyonundan bahsetmektedir. Son olarak da Augustus'un kendi şahsi mali fonlarını kullanarak yeniden yaptırdığı veye restore ettirdiği anıtların isimlerinin listesi verilmektedir. Bu anıtlar için Augustus'un kullandığı kendi mali fonların 600 milyon gümüş denarri olduğu yazılmaktadır. Bu meblağların günümüzdeki para birimlerine çevirilmesi hemen hemen imkânsız olmaktadır. Ama bbir kıyas sağlanması için, Augustus'un imparatorluk döneminde Roma devletinin yaptığı yıllık kamu harcamalarının 200-300 bin gümüş denarii olduğu hesaplanmıştır.

Augustus'un MS 14'te ölümünün ardından "Res Gestae Divi Augusti" metninin bir kopyası, Ankara Anıtı'nın iç ve üç duvarına Latince olarak kazılmıştır. Bu altı sayfa olarak tertip edilmiştir. Altı sayfalık Latince yazıtın her bir sayfası 2,700 metre yükseklikte duvara kazılmıştır ve her duvar 4 metre endedir. Bu 6 sayfa Latince yazıtdan, girişin sol tarafında bulunan ilk 3 sayfasında 46 satır bulunur ve bunun bölümlerinin başlıkları her üç sayfanın üzerinde 2,5 satır olarak verilmiştir. Girişin sol tarafında bulunan 3 sayfa için ise her bir sayfa 54 satırdan oluşmaktadır. Şüphesiz bu şekilde tertip yazıtın şimdi kaybolmuş Roma'daki bronz orijinaline benzetilmek içindir. Bu 6 sayfada her bir satır ortalama olarak 60 Latince harfden oluşmaktadır. Paragrafları göstermek için pragraftaki birinci harf marjdan bir harf dışarı çıkar. Cümle sonlarında bulunması gerek nokta yerine 7 şeklinde bir senbol kullanılır.

Ankara Anıt'ındaki cella'nın Güneybatı dış duvarlarına ise Yunanca çevirisi kazınmıştır. Bu dış duvar kıyısından çok uzun zamandan beri Türk evleri inşa edildiği için Yunanca metni okumak ve bu metinlerin alçıdan kopyalarını almak çok zor hatta bazı kısımlar için imkânsiz olmuştur

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Augustus Mabedi". envanter.gov.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2013.
  2. Sülüner, Sinan (Haziran 2014). "Yabancı Seyyahların Gözlemleriyle Roma ve Bizans Dönemi'nde Ankara" (PDF). Ankara Araştırmaları Dergisi. 2 (1). ss. 11-21. 28 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.
  3. Hamit Dereli (çeviri) ve Remzi Oğuz Arık (önsöz) (1949) Ankara Anıtı, M.E.B. Klasikleri Dünya Klasikleri - 68
  4. Gaius Suetonius Tranquillus (çev. Fato Felatar ve F. Gül Özaktürk) (2008), On İki Caesar'ın Yaşamı Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları (Yedinci Dizi) ISBN 978-975-16-2097-2 İkinci Kitap:Tanrısal Augustus
  5. [[ Cassius Dio (İng. çev.: Earnest Cary) (1914-1927) LacusCurtius'da Roma Tarihi, (İngilizce) Cilt:56, Bölüm:33, 1

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.