Paragraf
Paragraf, herhangi bir yazının bir satır başından öteki satır başına kadar olan bölümüne denir. Daha geniş bir ifadeyle, paragraf "bir duyguyu, bir düşünceyi, bir isteği, bir durumu, bir öneriyi, olayın bir yönünü, yalnızca bir yönüyle anlatım tekniklerinden ve düşünceyi geliştirme yollarından yararlanarak anlatan yazı türüdür. Kelimeler cümleleri, cümleler paragrafları, paragraflar da yazıları oluşturur. Paragraf bir yazının küçültülmüş bir örneğidir. Bu yönüyle yapı bakımından bir yazıya benzer.
Yapısı
- Giriş paragrafı: Paragrafın anlatmak istediğini, konusunu belirten cümledir. 1-2 cümleyi geçmez ve paragrafın başında yer alır.
- Gelişme paragrafı: Paragrafın açılıp ilerlemesi için örneklerden, karşıtlıklardan, benzerliklerden faydalanma bölümüdür. Bu bölüme geçiş paragrafı da denir.
- Sonuç paragrafı: Paragrafın son cümleleridir. Sonuç bölümü çoğunlukla tek bir cümleden meydana gelir. En kuvvetli fikir, en önemli görüş, sonuç cümlesinde yer almalıdır.
Paragrafta anlatım teknikleri
Betimleme
Gözleme dayalı olan anlatım türüdür. Yazar bolca niteleme sıfatları kullanarak okuyucuya gördüklerini ve düşündüklerini anlatmaya ve okurun kafasında canlandırmaya çalışır. Betimlemeye tasvirleme adı da verilir ve durağan bir yapı söz konusudur. Betimlemede varlıkların şekil, renk, boyut gibi ayırt edici özellikleri verilir. Betimlemede yazar gördüklerine kişisel yorumlarını katarsa öznel betimleme denir. Yazar gördüklerini aynen aktarıp ekleme yapmayıp kişisel görüşten kaçınırsa buna nesnel betimleme denir.
Öyküleme
Olay anlatımı olarak da tanımlanır. Öyküleme tekniğinde özne, mekan, zaman üçlüsü mutlaka olmalıdır. Olaylar belirli bir oluş sırasına göre verilir. Durağan bir yapı olmayıp hareketlilik söz konusudur.Yani hareket çoktur. Öyküleme tekniğinde daha çok geçmiş zaman dilimi kullanılır.Öyküleme; yaşanan, görülen duyulan ya da tasarlanan olayların anlatılması demektir.
Açıklama
Bir konuda okuyucuyu bilgilendirme amacıyla yazılan metinlerdeki anlatım tekniğidir. Genellikle nesnel bir dil kullanılır ve içeriğin sade ve yalın olması tercih edilir. Ders kitapları ve ansiklopedilerde kullanılan teknik açıklama tekniğidir.
Tartışma
Tartışmada önce bir düşünce verilir ardından verilen düşünce eleştirilip ona karşı başka bir düşünce savunulur. Yazar bu anlatım tekniğinde karşı olduğu düşünceyi çürütmeye çalışır. Tartışma metinlerinde genellikle okurla karşılıklı konuşma havası vardır ve kinayelere de sıkça yer verilir.
Paragrafta düşünceyi geliştirme yolları
Karşılaştırma
İki varlık veya kavramın birbiriyle olan ortak veya farklı yönlerinin ortaya konulduğu türdür. Karşılaştırma türünde gibi, -oysa, -ise ve - en gibi ifadeler sıkça bulunur.
Tanımlama
Paragrafta bu nedir sorusunun cevabıdır. Tanımlamada özelliklerinden yararlanılarak bir varlığın veya kavramın ne olduğu anlatılmaya çalışılır.
Örneklendirme
Örneklendirme düşünceyi geliştirmede sıkça kullanılır.Paragrafta geçen konu, kişi, olay vb. İle ilgili örnek(ler) verilir. Yazar yazdığı paragrafta düşüncelerini okura daha iyi geçirebilmek ve okurum zihninde canlandırabilmek için bu tekniği kullanır.
Tanık gösterme
Yazar yazdığı konularda uzman kişilerin görüşlerine yer vererek yazdıklarını inandırıcı kılmak ister. Tanık göstermede kişilerin görüşleri tırnak işareti içerisinde eksiksiz olarak verilir.
Benzetme
Anlatılanların okurun kafasında daha iyi canlandırılabilmesi için kullanılan yöntemdir. Benzetmede iki varlık veya iki kavramın birbirleriyle olan ilişkileri ile ortak ve farklı yönleri ortaya konarak bağlantı kurulur.
Kişileştirme
İnsana ait özelliklerin doğaya veya hayvana aktarılması durumudur.
Sayısal Verilerden Yararlanma
Yüzdelik dilim, kesir veya herhangi bir konuda sayı bulunduran paragrafta kullanılan yöntemdir.
Paragrafta konu ve ana düşünce
Konu
Yazarın paragrafta ele aldığı düşünce, olay veya durumdur. Paragraf okunduktan sonra ''Yazar burada ne anlatmak istiyor?'' sorusunun cevabıdır.
Ana düşünce
Yazarın paragrafta vermek istediği mesajdır. Ana düşünce küçük bir kısımda verilebildiği gibi paragrafın genelinden de çıkarılabilir. Paragrafta bulunan: ''-oysa, aslında, -kanımca, -önemli olan'' gibi ifadeler genellikle ana düşüncenin başında yer alır. Paragrafta ana düşünceyi bulabilmek için: ''Yazar ne mesaj veriyor ve bunları niçin anlatıyor?'' sorusu sorulmalıdr.