Rybczynski teoremi

Rybczynski teoremi, 1955 yılında Polonya asıllı İngiliz ekonomist Tadeusz Rybczynski tarafından geliştirilmiş bir ekonomi teorisi. Teoreme göre; sabit göreli fiyatlarda, faktörlerden birinin miktarının artması, yoğun olarak o faktörün kullanılmasıyla üretilen ürün miktarının doğru orantıdan daha fazla artmasına ve üretilen diğer ürün miktarının azalmasına yol açar.

Grafiğe göre başlangıçta üretim dengesi E0'dır. Emekteki artış sonucu üretim olanakları dışa doğru genişler ve yeni üretim dengesi E1 olur. Bu durum, dış ticaret hadlerinin sabit kalması (FF=F1F1) varsayımı altında geçerlidir. Emek faktöründeki artış (sermaye sabit) sonucu Tekstil üretimi T0-T1 kadar artmış, motor üretimi ise M0-M1 kadar azalmıştır.

Uluslararası ticaretteki teoremlerden biri olan Heckscher-Ohlin modelinde de, ağırlıklı faktörlerin imalatta yoğun olarak kullanılması sonucu iki ülke arasında yapılan ticaretin, karşılıklı olarak faktör fiyatlarının göreli olarak eşitlenmesine kadar devam edeceğini belirtir. Rybczynski teoremi bir faktörün arzındaki artışın sonuçlarını ve buna bağlı diğer faktör kullanılarak üretilen ürün çıktısına etkilerini açıklar.

Faktör fiyatı ve ürün arasındaki ilişki

Rybczynski teoremi, ekonomide işsizliğin olmadığı bir durumda (tam istihdam), faktörlerin birinin miktarının artması durumunda üretilen ürün miktarının nasıl etkileneceğini inceler. Teorem, sermaye yatırımılarını, göçleri ve göçmenliği Hekscher-Ohlin modeli çerçevesinde inceler. Aşağıdaki grafikte işgücü kısıtı kırmızı, sermaye kısıtı ise maviyle gösterilmiştir. Üretimin başlangıçta üretim imkânları eğrisinde, A noktasında başladığını düşünelim.

İşgücü miktarında artış olduğunu varsayalım. Bu işgücü kısıtının sağa doğru kaymasına neden olur. Bu durumda üretim A noktasından B noktasına kayar. Dolayısıyla, emek yoğun olan kumaş üretimi C1'den C2'ye doğru artış gösterir. Sermaye yoğun olan araba üretimi ise S1'den S2'ye doğru azalış gösterir.

Benzeri bir durum sermaye miktarının artması durumunda da söz konusudur. Artışın ardından, sermayeye yoğun olarak üretilen araba miktarı artar ve kumaş miktarı azalır.

Sonuç olarak, faktörlerden birinin miktarının artması durumunda, o faktörü kullanarak üretimi yapılan ürün miktarında artış meydana gelirken, diğer ürünün üretim miktarında azalma meydana gelir.