Süperstrat

Süperstrat (veya bazen kullanılan şekli ile süper strat veya süper-strat), elektrik gitarların öncülerinden olan Fender Stratocaster model gitarlardan yola çıkarak günümüz gitaristlerinin istekleri doğrultusunda zaman içinde şekillen bir gitar türüdür.

Ibanez JEM 7VWH model bir süperstrat gitar

Süperstrat gitar tiplerinde Fender Stratocaster gitarlardan farklı olarak daha sivri uçlu şekiller, modern tasarımlı gövde / sap yüzeyleri, farklı tonda ağaçlar, daha fazla sayıda perde ve özellikle humbucker olarak adlandırılan çift sarmalı gitar manyetikleri ile beraber Floyd Rose tremolo sistemlerinin kullanıldığı görülmektedir. Bu gitarlar ana hat olarak Stratocaster modellerinden yola çıksa da zaman zaman son görünüş itibarı ile klasik Stratocaster tip gitarlardan oldukça farklı biçimlerde olabilmektedir.

Süperstrat kelimesinin tam olarak açılımı bulunmamakla birlikte, bu kategoriye giren gitarların isimlendirilmesi gitarist müzisyenlerin ve gitar yapımı konusunda otorite sahibi kişi ve kurumların (örneğin gitar üreticilerinin) görüşüne bağlıdır. Genel olarak bir gitarın ana hatlarının Fender'in Stratocaster modeline benzemesi o gitarın süperstrat olarak tanımlanması için yeterlidir. Ancak gitarın yapısında kullanılan malzemelerin özellikleri ve manyetiklerinin yüksek ses çıkış gücüne sahip olması sebebiyle süperstrat gitarlar genelde heavy metal ve türevi müziklerde kullanılmaktadır[1].

Tarihçe

Süperstrat gitarların ilk seri üretim modellerinden olan 1987 yapımı bir Jackson Soloist gitar

1980'li yılların başlarında gelişmekte olan heavy metal müzik ile beraber gitaristler daha değişik şekillerde ve en önemlisi farklı çalınabilirlikte (daha kolay çalınabilen ve yüksek çıkışlı amfilerde daha tok ses verebilen) gitarlar için arayışa girmişlerdir. Bu yıllarda Ritchie Blackmore, Uli Jon Roth ve Dave Murray gibi birçok gitarist halihazırda Stratocaster modelleri kullanmakta iken; aslında bu gitarlar çalan ünlü müzisyenlerin istekleri doğrultusunda özelleştirilmişlerdir[2].

Eddie Van Halen tarafından yapılan ilk süperstrat model gitar. Van Halen gitara esprili bir biçimde Frankenstrat adını vermiştir.

Gerçek anlamda ilk süperstrat tipi gitarı kullanan ve geniş kitlelerce bilinen ilk müzisyen Eddie Van Halen'dır[3]. Klasik tarzda bir Fender Stratocaster gitarın sapını daha ince ve 22 perde olan bir sap ile değiştiren Van Halen, bu gitarın üzerine normal stratocaster modellerinde görülmeyen ve bir Gibson marka gitardan aldığı humbucker manyetiğini eklemiştir. Bu gitar ilk kez ilk Van Halen albümü olan ve 10 Şubat 1978 çıkışlı Van Halen albümünde kullanılmıştır ve albümde resmi de bulunmaktadır.

Daha sonraki yıllarda birçok gitarist Van Halen'ın yolundan giderek gitarlarını özelleştirmiştir. Gitar yapımcıları arasında ise Jackson Gitarları'nın sahibi Grover Jackson'un 1981 yılında bile gitaristler için süperstratlar ürettiği birçok kaynakta belirtilmiştir [4]. Daha sonraları Jackson tarafından gitaristler için elde yapılan bu gitarların ortak özellikleri birleştirilerek ilk seri (fabrika) üretimi süperstrat modellerinden biri olan Jackson Soloist serisi yaratılmıştır.

1983-1984 yıllarından itibaren, Kramer, Jackson, Charvel, Yamaha, Aria, Ibanez ve Hamer gelişmekte olan müzik piyasasından gelen istekler doğrultusunda seri süperstrat üretimine başlamışlardır[5]. Bu dönemde atılımda olan heavy metal müziği sonucu doğan süperstrat gitarlar ile birlikte çok sayıda yeni-akım gitar virtüözü piyasada adını duyurmaya başlamış; böylelikle elektrik gitarlarda hız ve çalınabilirlik daha ön plana çıkarak daha seri ve hızlı çalınabilen çok yönlü gitar sapları ve tremolo bileşeni önem kazanmıştır.

İlk seri üretim süperstrat gitarı kimin ürettiği tam olarak belli değildir ve günümüzde bu konuda tartışmalar hala sürmektedir[2]; zira süperstrat tanımı daha önce de belirtildiği gibi kişiden kişiye değişmektedir. Ancak gitar tarihçileri tarafından şu gitarlar ilk seri üretim süperstratlar olarak tanımlanmaktadır:

• Kramer Baretta (1983-1991) — üzerinde orijinal Floyd Rose tremolo, bir adet açılı humbucker manyetik olan ve genel hatları ile tipik bir stratocaster modelini andıran seri üretim gitarı.
• Dean Bel Aire (1983-1984) — üzerinde iki adet tek, bir adet çift (humbucker) sarmalı manyetik bulunan 22 perdeli ve Fender tipi tremololu bir seri üretim gitarı. Yalnızca 1 sene boyunca üretilmiştir.
• Jackson Soloist (28 Ağustos 1984 tarihinden beri üretimdedir) — üzerinde iki adet tek, bir adet çift (humbucker) sarmalı manyetik bulunan, yekpare gövdeli, 24 perdeli ve Floyd Rose / Kahler tremolo sistemine sahip bir seri üretim modeli. Bu gitarların üretimi günümüzde de sürmektedir.

Stratocaster modeli temel alınarak geliştirilen ve popülerliği gün geçtikçe artan bu süperstrat modellerinin etkisiyle, Stratocaster modelinin sahibi ve tek yasal üreticisi olan Fender firması da 1980'li yıllardan itibaren kendi süperstrat modellerini oluşturmaya başlamıştır.

Günümüzde süperstrat gitarlar

1990'lı yılların başlarından itibaren, hızlı çalınan ve çoğu zaman virtüöz becerikliliğinde sololar içeren heavy metal gitarların yerini, özellikle Nirvana ve Alice In Chains gibi grupların popülerlik kazandırdığı grunge müziğinin temel taşı olan ritim gitar ağırlıklı bir tarz almaya başlamıştır[6]. Bu dönemde süperstrat gitarların da popülerliği ciddi biçimde azalmış ve sonuçta birçok süperstrat üreticisi ya iflas etmiş ya da başka ürünlere yönelmeye mecbur kalmışlardır.

Müzikteki tüm değişimlere rağmen günümüzde süperstrat üretimi devam etmektedir. Bazı süperstrat gitarlar günümüze uygun hale gelecek şekilde evrim geçirmiştir; örneğin Ibanez tarafından 7 ve 8 telli süperstratlar ve RG serisi gitarlar seri olarak üretilmektedir. Yine bir Japon firması olan ESP, Amerikan firmaları Washburn, Jackson, Fender, B.C. Rich, Güney Koreli bir firma olan Cort halen farklı süperstratları seri olarak üretmektedirler.

Günümüzde seri olarak üretilen süperstrat gitarlar oldukça farklı donanımlar ile tasarlanmaktadır. Aşağıda bu gitarlardan yalnızca birine örnek verilmiştir.

Bir süperstrat örneği ve parçaları.	1: Kafa 1.1 : Akor kulakçıkları 1.2 : Kilitli üst eşik
	2: Sap 2.1 : Klavye 2.2 : Perdeler 2.3 : Perde işlemesi / kakma (inlay) 2.4 : Sap - gövde bağlantısı
	3: Gövde 3.1 : Sap manyetiği 3.2 : Köprü manyetiği 3.3 : Köprü 3.4 : Tremolo kolu 3.5 : Manyetik seçici anahtar 3.6 : Ses ve ton kontrol düğmeleri 3.7 : Kablo çıkışı 3.8 : Askı / kayış tutucuları
	4: Teller 4.1 : Bas teller 4.2 : Tiz teller

Kaynakça

1. "Arşivlenmiş kopya". 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2009.
2. "Arşivlenmiş kopya". 7 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2009.
3. Trynka, Paul (1995). The Electric Guitar: An Illustrated History. San Francisco. p. 104. ISBN 0-8118-0863-7
4. Bacon, Tony (2000). 50 Years of Fender. Backbeat Books. p. 94. ISBN 0-87930-621-1
5. Bennett, Andy; Dawe, Kevin (2001). Guitar Cultures. Berg Publishers. p. 126. ISBN 1-85973-434-0
6. "Arşivlenmiş kopya". 16 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2009.