Süreyya Operası

Süreyya Operası, Kadıköy, Bahariye Caddesi üzerinde bulunan, eski İstanbul milletvekillerinden Süreyya İlmen (Süreyya Paşa) tarafından yaptırılıp 6 Mart 1927 tarihinde açılmış aradan geçen sürede sinemaya yenik düşmüş ve 31 Aralık 2005 tarihine kadar sinema salonu (Süreyya Sineması) olarak hizmet vermiştir. Bina 2005'te, Kadıköy Belediyesi tarafından 49 yıllığına kiralanarak aslına uygun restore edilmiş ve operaya dönüştürülerek 27 Ekim 2007 tarihinde açılmıştır.

Operanın fuayesi

Tarihi

Süreyya Sineması’nın öyküsü İstanbul’un işgal altında olduğu günlere uzanıyor. Darüşşafaka Derneği, 1922 yılında Kadıköy’de Eğitim Bakanlığı'nın okullara ödenek vermemesi nedeniyle kapanma tehlikesiyle karşı karşıya kalan okulların yararına Apollon Tiyatrosu’nda (Bugünkü Rexx Sineması) büyük bir müsamere düzenlemek istedi. Ancak kilisenin Süreyya İlmen'den yüklü bir para istemesi üzerine onuru kırılan Süreyya İlmen Kadıköy'e modern bir sinema ve tiyatro binası yapmaya karar verdi.

Süreyya İlmen, Avrupa’daki tiyatro modellerini inceledi. 1924 yılında Süreyya Opereti’nin inşaatına başladı. Sinemanın hol kısmı Paris’teki Champs Elysee Tiyatrosu’ndan esinlenerek yapıldı. İç kısmında ise Alman tiyatrolarının yapısı kullanıldı.

O zamanlar henüz sesli film çağı başlamamıştı. Salon düzeni hem sinemaya, hem de tiyatroya uygun şekilde tasarlandı. Süreyya Operası’nın yapıldığı yıllarda Kadıköy’de henüz elektrik yoktu.

Süreyya Opereti 6 Mart 1927’de görkemli bir galayla Kadıköylü sanatseverlere kapılarını açtı. Haftanın belirli günlerinde salonlar temsiller için kullanıldı. 1930’da sesli filmlerin gösterilmesi için gerekli teknik değişiklikler yapıldı. 1936 yılının temmuz ayında da sinemanın yazlık bölümü açıldı. Sinemanın işletmeciliğini bizzat Süreyya Paşa yaptı.

İlk müdürü ise Nâzım Hikmet’in babası Hikmet Nâzım oldu. Süreyya İlmen 1950 yılında sinemayı, geliri kendisi ve eşi ölünceye kadar kendilerine ait olmak üzere Darüşşafaka Cemiyeti’ne bağışladı. Süreyya İlmen’in ölümüne kadar 15 yıl süre ile sinemanın işletmeciliği Lale Film tarafından yapıldı. Süreyya İlmen 1955’te, eşi Adalet Hanım ise 1966 yılında vefat etti.

Süreyya Sineması 1994 yılında yenilenmek için üç hafta kapatıldı. Sinemaya İspanya’dan getirilen koltuklar, üç boyutlu gösterime uygun gümüşlü perde ve ses düzeni yerleştirildi. 2003 yılının yaz aylarında da ses düzeni ve teknik ekipmanları son teknolojiye göre yenilendi. Süreyya Sineması’nın bina dış cephesi de Darüşşafaka tarafından aslına uygun olarak onarıldı.

2003'ten sonra da son teknolojiye göre yenilenen Süreyya Sineması yeterli sayıda sinemaseveri salona çekemeyince binanın kültür merkezine dönüştürülmesi gündeme geldi.

Kadıköy Belediyesi'nin çabalarıyla 2005'te 49 yıllığına kiralanan bina için gerekli projeler hazırlandı ve Anıtlar Kurulu'nun onayıyla uygulandı. Bu çalışmalar 14 milyon lira tutarındaydı.

Önce mekanik ve statik konular ele alındı. Deprem ve yangına karşı takviye ve önlemler gerçekleştirildi. Opera temsilleri için gerekli olan Süreyya İlmen Paşa'nın da dile getirdiği mekanlar düzenlendi, orkestra çukuru genişletildi. Sahne donanımı, aydınlatma, ışık sistemi ve ses düzeni yapıldı. Bütün dekoratif unsurlar elden geçirildi, temizlendi. Tavan freskleri, duvarlardaki pano resimler uzmanlar tarafından titizlikle ve usulünce onarıldı. Bütün bina onarılıp elden geçirildi. Yapının cephesinde ve sahne portal çerçevesinde yer alan heykeltıraş İhsan Özsoy'a ait kabartma heykeller olduğu gibi korunarak temizlendi. Koltuklar, halılar ve avizeler özel olarak yapıldı. Bina mimar Cafer Bozkurt tarafından hazırlanan röleve ve restorasyon projesine göre onarılıp yenilendi. Tahrip olmuş dekoratif parçalar, tespit edilen örneklerine göre tamamlandı. İç ve dış cepheler aynen korunup, Süreyya Paşa'nın anılarında bir türlü yaptıramadığını belirttiği sahne sanatları icrası için zorunlu bölümler olan kulis, sanatçı odaları, teknik odalar asli yapıyı bozmadan zemin altına yerleştirildi. Yapıda bulunmayan havalandırma sistemi de eski esere zarar vermeden kuruldu. Süreyya'nın muhteşem salonu için yeni koltuk ve halılar tasarlandı. Bütün avize ve aydınlatmalar Süreyya için özel tasarlanıp üretildi. Muğla Yatağan'dan özel olarak beyaz mermerler getirtildi dış merdivenleri yenilendi.

Tarihi Süreyya Binası, Kadıköy Belediyesi Süreyya Operası olarak 27 Ekim 2007 tarihinde Ahmed Adnan Saygun'un Yunus Emre Oratoryosu ile kapılarını bir kez daha sanata, sanatçıya ve sanatseverlere açtı. Böylece 80 yıl aradan Süreyya İlmen Paşa'nın “Kadıköy'de Opera” hayali gerçekleştirilmiş oldu.

Kaynakça

http://www.sureyyaoperasi.org/AltSayfa.aspx?id=56 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

http://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=6240 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

http://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=6431 7 Ağustos 2011 tarihinde WebCite sitesinde arşivlendi

http://v3.arkitera.com/news.php?action=displayNewsItem&ID=22689 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

http://www.timeoutistanbul.com/klasikmuzik/mekan/5745/S%C3%BCreyya-Operas%C4%B1 12 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.