Sait Molla

Sait Molla (d. 1880, İstanbul - ö. 1930, Yunanistan), Osmanlı devlet adamı, Şûra-i Devlet üyesi, Adalet Bakanlığı Müsteşarı ve İngiliz ajanı.[1]

"İngiliz Taraftarıyım". Sait Molla'nın 13 Ağustos 1919 tarihli Türkçe İstanbul gazetesindeki manda taraftarı yazısı

Mütareke Dönemi’nde (1918-1922) Türk Millî Mücadelesi’ne muhâlefeti ve İngiliz taraftarlığıyla öne çıkmış bir isimdir. Atatürk’ün Nutuk adlı eserinde üzerinde önemle durulan şahsiyetlerden biridir.[2] Yüzellilikler arasında yer alır.

Hayatı

1880 yılında İstanbul’da dünyaya geldi. Anadolu Kazaskeri Mustafa Neşet Molla'nın oğlu, II. Abdülhamit devri şeyhülislâmı Cemalettin Efendi'nin yeğenidir.

Ravza-i Terakki, Şems-ül Maarif ve Numûne-i Terakki okullarında eğitim gördü. 1892’den itibaren saray ve ilim adamlarına verilen “tarik maaşını” almaya başladı[2]. Öğrenimine Medreset-ül Kuzat’ta (Kadı mektebi) devam etti. 1900 yılında Mektubî-i Meşihat-ı Ulya Kalemi Hulefalığı’na ve 1902 yılında da bu göreve ilaveten Bâb-ı Fetva Sicil Kalemi Müdür Muavinliği’ne tayin edildi. 1903 yılında Medreset-ül Kuzat’tan mezun olduktan sonra eğitimini Fatih Camii müderrisi Tokatlı Şakir Efendi’nin yanında sürdürdü ve icazetname almaya hak kazandı[2].

1904 yılında Küçük Çekmece Kadı Vekilliği’ne, aynı yıl içinde ayrıca Şura-yı Devlet Bidayet Mahkemesi Aza Mülâzımlığı’na atandı. 1908 yılında Şura-yı Devlet İstinaf Mahkemesi Azalığı’na terfi etti. 1909 yılında bu görevden ayrılarak Galata Kadı Müşavirliği’ne atandı. 1910 yılında Mahşer adlı bir gazete çıkarması ve beyannameler yayımlaması üzerine Divân-ı Harb-i Örfî tarafından 2 ay hapse mahkûm edildi ve görevden alındı.

1912 yılında Mahkeme-i Evkâf Kadı Muavinliği’ne, 1913 yılında da Anadolu Kazaskerliği Müşavirliği’ne tayin edildi. 1915 yılında Osmanlı Devleti’nin bütün mahkemelerinde avukatlık yapabilme hakkı kazanarak avukat oldu.

1918 yılı sonunda Yeni İstanbul (Türkçe İstanbul) gazetesini yayınladı. Gazetenin 9 Kasım 1918 tarihli ilk sayısında “İngiltere ve Biz” adlı bir yazı yayınlayan[3] Sait Molla, 1919 yılında İngiliz Muhipler Cemiyeti’ni kurarak cemiyetin başkanlığını yaptı. 1920 yılında bir süre Adliye Müsteşarlığı görevinde bulundu.

Yurt Dışına Kaçışı

26 Ağustos 1922’de başlayan Büyük Taarruz sonucu Türkler tarafından kesin zafer elde edilmesi üzerine Kuvay-ı Milliye’ye başından beri muhalefet etmiş olan Sait Molla, telaşa düşen diğer bazı muhalifler gibi İngiliz elçiliğine sığındı. Kendisine İngiliz General Harrington tarafından özel bir pasaport verildi. Bu pasaportla Mudanya Mütarekesi öncesinde ülkeyi terk etti.

Ülkeden Kaçışından Sonraki Yaşamı

Ülkeden çıktıktan sonra sırasıyla Romanya, Fransa, İtalya, Mısır, Kıbrıs ve Yunanistan'da bulundu.

Romanya’da bir yıl kadar kaldı. 1923 yılı Ekim ayı başında bu ülkeden sınırdışı edildi. Kendisi gibi kaçarak Romanya’ya gelmiş olan eski İçişleri Bakanı Mehmet Ali Bey ile anlaşmazlık yaşayan Sait Molla’nın Mehmet Ali Bey hakkında yaptığı aşağılayıcı yayınlar Bakanlar Kurulu kararı ile Romanya’dan çıkarılmasına neden oldu.

Romanya’dan ayrıldıktan sonra kısa bir süre Fransa’da kaldı. 3 Aralık 1923 tarihli “Muhaliflere Hitabım” başlıklı risalesini İtalya’da kaleme aldı. Bu risalenin içeriği zararlı görülerek Türkiye’ye girişi yasaklandı. 1924 yılında TBMM’nin çıkardığı yüzellilikler listesinde yer aldı. TBMM, hazırladığı 150 kişilik liste dışında kalan İngiliz işbirlikçilerini affetti; “Türkçe İstanbul Gazetesi sahibi Sait Molla”, listede 98. Sırada yer alan isimdi. Mısır ve ardından Kıbrıs’a gitti. Kıbrıs’ta 5 yıl (1925-1930) bulundu. Burada Kıbrıs Türklerinin Atatürk devrimlerini takip etme ve uygulamaya koyma girişimlerini baltalamaya çalıştı[3]. Ancak çalışmalarında başarılı olamadı. Kıbrıs’tan sonra gittiği Yunanistan - Atina’da 14 Temmuz 1930’da hayatını kaybetti.

İngilizler adına ajanlığı

Türkiye’nin İngiliz himayesi altına girmesi konusunda en faal çalışmış kişilerden birisi olan İngiliz Ajanı Rahip Frew ile Sait Molla arasındaki yazışmalar ele geçmiş ve bu mektuplarda Frew'dan yüklü miktarlarda para aldığı ve bu paraları isyan çıkartmak amacıyla Anadoludaki bazı şifreli isimlere gönderdiği anlaşılmıştır. Nutuk'ta belgeler bölümünde Rahip Frew'a yazdığı mektuplar verilmiştir. Ajan Frew'a yazdığı mektuplarda Kürt Teali Cemiyeti mensuplarına ve doğudaki faaliyetleri için para gönderdiğini yazmıştı.[1][4]

Mustafa Kemal Rahip Frew'a daha sonra mektup yazar ve Sait Molla'ya Adapazarı ve Karacabey'de isyan çıkarttırmak için verdiklerini bildiklerini açıklar.[5]

Tarihçi Cemal Kutay kitaplarında Sait Molla'dan İngiliz ajanı diye bahsetmektedir.[6]

İşgalci devletlerin baskısıyla Ermeni techirinde sorumluluğu bulunduğu iddiasıyla Divan-ı Harp mahkemesinde yargılanan Kemal Bey'in davasında mahkeme heyetinde idam kararını verenler arasındaydı.

Dış bağlantılar

Kaynakça
  1. Avcuoğlu, Doğan. Milli Kurtuluş Tarihi, 1838'den 1995'e. İstanbul. ISBN 975-478-026-9. İngiliz Sevenler Derneğinin bu açık çalışmaları yanı sıra, Rahip Frew ve ajan Sait Molla bir yeraltı faaliyetini sürdürmüşlerdir. Sait Molla’nın üstad dediği Rahip Frew’a yazdığı ele geçen belgeler 1919 ve 1920 yıllarındaki iç isyanlarda bunların oynadığı rolü apaçık gözler önüne sermiştir.
  2. "Yrd. Doç. Dr. Mehmet Demiryürek, Sait Molla'nın Nice'deki Yayımladığı Risale ve Tahlili, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 64-65-66, Cilt: XXII, Mart-Temmuz-Kasım 2006". 20 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2010.
  3. "Yrd. Doç Dr. Mehmet Demiryürek, Kıbrıs'ta Bir 150'lik: Sait Molla (1925-1930), Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı 57, Cilt: XIX, Kasım 2003". 6 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2007.
  4. Atatürk, Mustafa Kemal (1927). Nutuk, c.3, belgeler, Sait Molla nasıl çalışıyordu (ele geçirilen mektupları). T.C. Kara Harp Okulu. 20 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2007. Efendiler, bu mektupların suretlerinin alındığını hisseden Sait Molla'nın, Türkçe İstanbul gazetesinin 8 Kasım 1919 tarihli nüshasında bu mektuplardan söz ederek uzun ve sert bir dille kaleme alınmış bir tekzip yayınlamış olmasına rağmen, gerçekler inkâr edilemez. Bu mektupların suretleri, Sait Molla'nın evinden ve mektupların müsveddelerinin yazılı bulunduğu bir defterden aynen alınmıştır. Bu durum bir yana, mektupların içindekiler, memlekette kendini gösteren durumlar ve olaylarla ve ayrıca, ne oldukları ortaya çıkan bazı şahıslarla tam bir uygunluk göstermektedir. Şimdi müsaade buyurursanız bu mektupları tarih sırasıyla arz edeyim :
  5. Atatürk, Mustafa Kemal (1927). Nutuk, 1.c, s.216, Mister Frew'a yazdığım mektup. 28 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2008. Bunlar arasında Sait Molla ile hazırlanıp uygulamasına başladığınız, güvenilir kaynaklardan haber alınan plânın, İngiliz milletinin gerçekten suçlanmasını gerektirecek bir nitelikte olduğunu bildirmeme müsaadenizi rica ederim.
  6. Cemal Kutay, Osmanlı'dan Cumhuriyete
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.