Sarı Türban İsyanı

Sarı Eşarp İsyanı olarak da tercüme edilen Sarı Türban İsyanı, Doğu Han hanedanına karşı Çin'de bir köylü isyanıydı. Ayaklanma, MS 184'de İmparator Ling döneminde patlak verdi. Ana isyan MS 185 tarafından bastırılsa da, direniş hareketleri devam etti ve sonraki yıllarda daha küçük isyanlar ortaya çıktı. MS 205'te ayaklanmanın tamamen bastırılması 21 yıl sürdü.[1] Adını isyancıların başlarına giydiği kumaşların renginden alan isyan, isyancıların gizli Taocu toplumlarla olan ilişkisi nedeniyle Taoizm tarihinde önemli bir noktaya işaret etti. İsyan aynı zamanda 14. yüzyıl tarihi romanında Üç Krallık Romantizminde açılış etkinliği olarak kullanıldı.

Sarı Türban İsyanı
Sarı Türban İsyanı
Tarih MS 184-201 Bölge Çin'in çeşitli bölgeleri Sonuç Han Hanedanı zaferi. İsyan bastırıldı.
Taraflar
Han Hanedanı	Sarı Türbanlı isyancılar
Komutanlar ve liderler
İmparator Ling He jin Huangfu Song Lu Zhi Zhu jun	Zhang Jue Zhang Bao † Zhang Liang †
Güçler
350.000 asker	2 milyon asker ve milis (Başta 360 bin)
Çoğunluğu sivil 3-7 arası milyon kişi öldü.

Nedenler

İsyanın en büyük nedeni Çin'in kuzeyinde bir tarım kriziydi. Kıtlık, Sarı Nehrin alt kesimi boyunca daha küçük sellerle birlikte, birçok çiftçi ve eski askeri yerleşimcileri, büyük toprak sahiplerinin büyük servet biriktirmek için emek fazlasını sömürdüğü güneyde iş aramaya zorladı. Köylüler ayrıca İpek Yolu boyunca surların inşasını ve yabancı sızma ve istilaya karşı garnizonları finanse etmek için uygulanan yüksek vergilendirmeden de mustaripti. Gerilim toprak sahiplerine, topraksız köylülere ve işsiz gazilere silahlı gruplar (170 civarında) ve sonunda özel ordular oluşturdu.

Aynı zamanda, Han merkezi hükümeti içten zayıflıyordu. Toprak sahiplerinin gücü uzun süredir devam eden bir sorun haline gelmişti, mahkeme hadımları özellikle kendilerini zenginleştirmeyi kötüye kullandıkları imparator üzerinde önemli ölçüde etkili oldular. En güçlü hadımlardan on tanesi On Katılımcı olarak bilinen bir grup oluşturdu ve İmparator Ling bunlardan birine (Zhang Rang) "koruyucu babası" olarak atıfta bulundu. Hükümet yaygın şekilde yozlaşmış ve aciz olarak kabul edildi ve kıtlıklar ve seller, çökmekte olan bir imparatorun Cennetin Görevini kaybettiğinin bir göstergesi olarak görülüyordu.

Siyasi hoşnutsuzluğun yanı sıra kuraklıklar ve vebalar, Han hükümetine karşı kamuoyunda kızgınlık yarattı. Zhang Jue'nun Taocu mezhebi, yeni bir başlangıç planlarını ilerletmek için kamuoyundan yararlandı. Zhang Jue, bir ayaklanma hazırlığı için Kuzey Çin genelinde destek almak ve takipçileri organize etmek için öğrencileri gönderdi. İsyancıların emperyal mahkemede müttefikleri bile vardı ve hükümet yetkililerinin çoğu ya niyetlerinden habersiz ya da güçlerinden korkutuldu. Zhang Jue, Han İmparatorluğu boyunca bir ayaklanma başlatmayı planladı, ancak plan hazır olmadan önce ihanete uğradı. Luoyang'daki isyan sempatizanları tutuklandı ve idam edildi ve eyaletlerdeki isyan 184 yılının ikinci ayında vaktinden önce başlamıştı. Kaçınılmaz koordinasyon ve genel hazırlık eksikliğine rağmen, on binlerce erkek isyana katıldı. Devlet daireleri yağmalandı ve yıkıldı ve imparatorluk orduları derhal savunmaya geçti

Asiler

İsyanı, takipçileri tarafından "Cennetin Generali" olarak bilinen Zhang Jue (ayrıca Zhang Jiao olarak da bilinir) ve iki küçük kardeşi Zhang Bao (張寶) ve Zhang Liang (張 梁) yönetti.

Zhang Jue, hastaları günah itirafı ve inanç iyileşmesi ile iyileştirmek için bir çeşit Taoizm kullandı. Zhang kardeşlerin dini ve siyaseti, dünya düzenindeki kıyamet değişikliğine olan inanca dayanıyordu. Takipçilerine, jiazi yılında, yeni seksenlik döngüsünün başlangıcında gökyüzünün sarıyacağını ve bu yeni cennet altında Han hanedanının yönetiminin sona ereceğini ve yeni bir hükümet döneminin başlayacağını söylediler. Jiazi karakterleri yaklaşan değişimin bir sembolü oldu ve daha sonra Zhang Jue'nin takipçileri savaşa gittiklerinde, başlarına bağlı sarı bir bez giydiler.

Tarikatın neredeyse tüm dini pratikleri toplumsal faaliyetlerdi (örneğin, toplu törenler, oruçlar). Tipik bir ibadet hizmeti büyük ölçüde müzik ve ilahi, tütsü yakma ve cemaatin kadınlar ve barbar olarak algılananlar dahil herhangi bir üyesi tarafından verilebilecek vaazlar veya anekdotlardan oluşuyordu..[2]

Zhang Jue'nin isyan planları

İsyan başlamadan önce Zhang Jue Jing ve takipçileri işe Ma Yuanyi (馬元義) göndermişti Yang ilde ve bunları toplamak Ye . Ma Yuanyi, Han imparatorluk başkenti Luoyang'a sık sık seyahat ederken, imparatorluk mahkemesindeki etkili hadım fraksiyonunun iki üyesi olan Feng Xu (封 諝) ve Xu Feng (徐 奉) ile bağlantı kurmayı ve bunları gizlice ikna etmeyi başardı. Zhang Jue ile işbirliği yaptılar. 3 Nisan 184'ü isyan tarihi olarak belirlediler, ancak planlar harekete geçirilmeden önce Sarı Türbanlar ihanete uğradı. "Barış Yolu" hareketinin kurucularından Tang Zhou (唐 周), Zhang kardeşlerin daha fazla planından çıkarılmıştı, bu yüzden Ma Yuanyi'yi yetkililere bildirdi. Ma Yuanyi, Luoyang'da tutuklandı ve idam edildi.[3]

İmparator Ling, Zhang Jue'nin bir isyan planladığını öğrendikten sonra, Saray Parkları Valisi (鉤 盾 令) olan Zhou Bin'e (周斌) bir soruşturma yapmasını ve tüm komplocuları ele geçirmesini emretti. Bu süre zarfında yüzlerce kişi tutuklandı ve idam edildi.[4]

İsyan

Zhang Jue, Han hükümetinin isyan etme planları hakkında haberdar olduğunu duyduğunda, hızla Çin'deki müttefikleriyle temasa geçmek ve hemen harekete geçmek için elçiler gönderdi. 29 Şubat ve 29 Mart 184 tarihleri arasında Zhang Jue, tamamı sarı başörtüsü veya türban takan yaklaşık 360.000 takipçiyle Sarı Türban İsyanı'nı başlattı.[5] Kendisi "Cennetin Efendisi" (天公 將軍), kardeşleri Zhang Bao ve Zhang Liang ise sırasıyla "Dünyanın Genel Efendisi" (地 公 將軍) ve "Halkın Efendisi" (人 公 將軍) olarak adlandırıldı. İsyancılar hükümet dairelerine saldırdı, ilçelere ve köylere yağmaladı ve bu bölgelerin kontrolünü ele geçirdi. 10 gün içinde isyan Çin'e yayıldı.[6]

İsyancılar çoğunlukla Ji, Jing, You ve Yu eyaletlerinde yoğunlaşmışlardı. Zhang Jue ve kardeşleri tarafından yönetilen grup, Sarı Nehir'in hemen kuzeyindeki Ji Eyaletinde, Zhang Jue'nin ev bölgesi Julu Komutanlığı (günümüz Pingxiang İlçesi, Hebei civarında) ve Wei Komutanlığı (günümüzde) yakınında destek aldı. Handan, Hebei). İkinci büyük ayaklanma gerçekleşti Guangyang Commandery (yaklaşık bugünkü Pekin) ve Zhuo Commandery (yaklaşık bugünkü Zhuozhou Sen Eyaleti, Hebei). İsyanın üçüncü merkezi, Yu Eyaletindeki Yingchuan Komutanlığı (günümüz Xuchang, Henan civarında) ve Runan Komutanlığı (bugün Xinyang, Henan civarında) ve Nanyang Komutanlığı (Nan 郡; günümüzün Nanyang, Henan civarında) idi. Jing Eyaletinin kuzeyinde.

İmparator Ling, 1 Nisan 184 tarihinde, kayınbiraderi Henan'ın (河南 尹) Başkızı He Jin'i (河南 尹) Genelkurmay başkanı (大 將軍) olarak atadı ve isyanı bastırmak için imparatorluk ordularını komuta etmesini emretti.[7] İmparator Ling, aynı zamanda, isyancılarla başa çıkmak için üç ayrı orduyu yönetmesi için üç general - Lu Zhi, Huangfu Song ve Zhu Jun'u da atadı. Huangfu Song ve Zhu Jun, Yingchuan Komutanlığı'na giderken Lu Zhi, Zhang Jue'nun Ji Eyaletindeki üssüne gitti.[8] Toplamda yaklaşık 40.000 askerleri vardı.[9]

You İl: Guangyang ve Zhuo emirleri

You Province'da isyancılar, eyalet Müfettişi Guo Xun'u (郭 勳) ve Guangyang Komutanlığı Yöneticisi Liu Wei'yi öldürdü.[10]

Albay Zou Jing, imparatorluk güçlerini You Eyaletindeki isyancıları yok etmeye yönlendirdi. Liu Bei, ona yardım etmesi için bir grup gönüllüyü [lower-alpha 1] yönetti.[11]

Yu Eyaleti: Runan ve Yingchuan komutanlıkları

İsyan Yu ilinde ilk patlak verdiğinde, Han emperyal mahkemesi Wang Yun'u askeri operasyonları denetlemek için eyaletin müfettişi olarak seçti.[12]

Runan Commandery'nin yöneticisi Zhao Qian (趙 謙), birliklerinin Zhu Jun gelmeden önce isyancılara saldırmasını emretti ancak Shaoling'de (邵陵; günümüzün güneydoğu Henan'da) yenildi.[13] Chen İlçesi (Hua 縣; bugünün Huaiyang İlçesi, Henan) isyancılar tarafından saldırıya uğradığında, askeri olmayan personel olan Zhao Qian'ın astlarının yedisi kendilerini kılıçlarla silahlandırdı ve isyancılarla savaşmaya çalıştı ama hepsi öldürüldü. Daha sonra, isyan bastırıldıktan sonra, İmparator Ling, yediyi "Yedi Erdemli" (七賢) olarak onurlandırmak için bir tebliğ yayınladı.[14][15]

Yu Eyaletindeki komutanlardan biri ve Liu Chong prensesi olan Chen Eyaleti (國 around; bugünkü Zhoukou, Henan civarında) isyan sırasında oldukça sakindi. Bunun nedeni, isyancıların okçuluktaki kahramanlığı ve komutasındaki seçkin bir okçu birimi ile ünlü Liu Chong'den korkmasıydı.[16]

Bo Cai (波 才) liderliğindeki Runan Komutanlığı'ndaki isyancılar, başlangıçta Zhu Jun'u savaşta mağlup etti ve onu geri çekilmeye zorladı. İmparatorluk mahkemesi daha sonra bir süvari komutanı olan Cao Cao'yu Zhu Jun'a yardım etmek için takviye yapmak üzere gönderdi.[17] 28 Mayıs ve 25 Haziran tarihleri arasında Zhu Jun, Huangfu Song ve Cao Cao güçlerini birleştirdi ve Changshe'de Bo Cai'yi (Chang 社; günümüzün Changge, Henan'ın doğusunda) yendi.[18][19] Bo Cai kaçmaya çalışırken, Huangfu Song ve Zhu Jun onu Yangzhai İlçesine (present 縣; günümüzdeki Yuzhou, Henan) doğru takip etti ve isyancıların dağılmasına neden olarak onu tekrar yendi.[20]

185'in başında, Zhu Jun'un Nanyang Komutanlığı'ndaki Wancheng'u ve Huangfu Song'un Ji Eyaletindeki Zhang kardeşler üzerindeki zaferlerini takiben isyan bastırıldı

Sonuçları ve etkileri

İsyanın bastırılması İmparatorluğa pahalıya patladı binlerce devlet görevlisi,asker,köylü ve sivil öldü şehirler ve köyler yerle bir oldu diğer bölgeler ile iletişim zayıfladı tarımsal üretim düştü, ekonomi bozuldu, ordu zayıfladı.

İsyanı bastırmaya yardım eden savaş ağaları kendi bölgelerinde hakimiyet kurdular hem askeri hem de siyasi açıdan güçlendiler. Bu, Han hanedanının 220'de çöküşünü hızlandırdı. İmparator Ling 189'da öldükten sonra, He Jin ve hadımlar arasındaki bir güç mücadelesi 22 Eylül 189'da He Jin'in suikastıyla sonuçlandı. Jin'in baş müttefiki Yuan Shao, sarayı ateşe vererek ve hadımları katleterek misilleme yaptı. Sonunda, savaş ağası Dong Zhou tahtın reşit olmayan varisi üzerinde kontrol sahibi oldu. Zulmü yüzünden Dong Zhuo, 192 yılında öldürüldü ve Cao Cao'nun iktidara yükselişine zemin hazırladı.

Kaynakça

1. "DYNASTIC RULE and the CHINESE (9 of 13)". Macrohistory and World Timeline. 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2015. By the year 205 (21 years after it had begun) the Yellow Turban Rebellion was over, and rule by the Han family was shattered and at its end.
2. Barbara Hendrischke (10 Ocak 2007). The Scripture on Great Peace (İngilizce). Univ of California Press. ISBN 9780520932920.
3. (中平元年，大方馬元義等先收荊、楊數萬人，期會發於鄴。元義數往來京師，以中常侍封諝、徐奉等為內應，約以三月五日內外俱起。未及作亂，而張角弟子濟南唐周上書告之，於是車裂元義於洛陽。) Houhanshu vol. 71.
4. (靈帝以周章下三公、司隸，使鉤盾令周斌將三府掾屬，案驗宮省直衛及百姓有事角道者，誅殺千餘人，推考冀州，逐捕角等。) Houhanshu vol. 71.
5. (中平元年春二月，鉅鹿人張角自稱「黃天」，其部師有三十六萬，皆著黃巾，同日反叛。安平、甘陵人各執其王以應之。) Houhanshu vol. 8.
6. 角等知事已露，晨夜馳敕諸方，一時俱起。皆著黃巾為摽幟，角稱「天公將軍」，角弟寶稱「地公將軍」，寶弟梁稱「人公將軍」，所在燔燒官府，劫略聚邑，州郡失據，長吏多逃亡。旬日之閒，天下嚮應，京師震動。) Houhanshu vol. 71.
7. (三月戊申，以河南尹何進為大將軍，將兵屯都亭。) Houhanshu vol. 8.
8. (遣北中郎將盧植討張角，左中郎將皇甫嵩、右中郎將朱雋討潁川黃巾。) Houhanshu vol. 8.
9. (於是發天下精兵，博選將帥，以嵩為左中郎將，持節，與右中郎將朱雋，共發五校、三河騎士及募精勇，合四萬餘人，嵩、雋各統一軍，共討潁川黃巾。) Houhanshu vol. 71.
10. (廣陽黃巾殺幽州刺史郭勳及太守劉衛。) Houhanshu vol. 8.
11. (靈帝末，黃巾起，州郡各舉義兵，先主率其屬從校尉鄒靖討黃巾賊有功，除安喜尉。) Sanguozhi vol. 32.
12. (中平元年，黃巾賊起，特選拜豫州刺史。 ... 討擊黃巾別帥，大破之，與左中郎將皇甫嵩、右中郎將朱雋等受降數十萬。於賊中得中常侍張讓賓客書疏，與黃巾交通，允具發其姦，以狀聞。靈帝責怒讓，讓叩頭陳謝，竟不能罪之。) Houhanshu vol. 66.
13. (汝南黃巾敗太守趙謙於邵陵。) Houhanshu vol. 8.
14. (忠子祕，為郡門下議生。黃巾起，祕從太守趙謙擊之，軍敗，祕與功曹封觀等七人以身扞刃，皆死於陳，謙以得免。詔祕等門閭號曰「七賢」。) Houhanshu vol. 45.
15. (謝承書曰「秘字永寧。封觀與主簿陳端、門下督范仲禮、賊曹劉偉德、主記史丁子嗣、記室史張仲然、議生袁秘等七人擢刃突陳，與戰並死」也。) Annotation from Xie Cheng's Houhanshu in (Fan Ye's) Houhanshu vol. 45.
16. (中平中，黃巾賊起，郡縣皆棄城走，寵有彊弩數千張，出軍都亭。國人素聞王善射，不敢反叛，故陳獨得完，百姓歸之者眾十餘萬人。) Houhanshu vol. 76.
17. (會帝遣騎都尉曹操將兵適至，嵩、操與朱雋合兵更戰，大破之，斬首數萬級。) Houhanshu vol. 71.
18. (朱雋為黃巾波才所敗。 ... 五月，皇甫嵩、朱雋復與波才等戰於長社，大破之。) Houhanshu vol. 8.
19. (雋前與賊波才戰，戰敗，嵩因進保長社。波才引大眾圍城，嵩兵少，軍人皆恐，乃召軍吏謂曰：「兵有奇變，不在眾寡。今賊依草結營，易為風火。若因夜縱燒，必大驚亂。吾出兵擊之，四面俱合，田單之功可成也。」其夕遂大風，嵩乃約敕軍士皆束苣乘城，使銳士閒出圍外，縱火大呼，城上舉燎應之，嵩因鼓而奔其陳，賊驚亂奔走。 ...) Houhanshu vol. 71.
20. (嵩、雋乘勝進討汝南、陳國黃巾，追波才於陽翟，擊彭脫於西華，並破之。餘賊降散，三郡悉平。) Houhanshu vol. 71.

1. Guan Yu and Zhang Fei's biographies in the Sanguozhi did not mention their involvement in the Yellow Turban Rebellion, but it seems reasonable to assume they were, since they joined Liu Bei rather early.