Sistemik yanlılık

Sistemik yanlılık[1], bir sürecin doğasındaki, belli bir neticenin oluşması lehine olan eğilimdir. Genellikle insanları ilgilendiren sistemlerde görülür ve bilimsel gözlemler gibi insanî olmayan sistemlerde ise sistemik hata ile parallelik arzeder.

Bu ve önceki daha yaygın terim olan sistematik yanlılık genellikle aynı şey olmasına rağmen bazı kişiler; sistemik ön yargının, daha çok iltimas (kayırmacılık) ile ilişkili olduğunu fakat aslında altında yatan görünmez mekanizmanın veya sistemdeki bireylerin kasıtlı olmayan algılamalarının bir sonucu olduğunu söyleyerek, aralarında fark olduğuna dikkat çekerler.

İnsanî kurumlarda yanlılık

Sistemik, sistematik, veya kurumsal yanlılığa örnek olarak, kadınların, erkeklerin, veya etnik azınlıkların katkılarının değerinin küçük gösterilmesi verilebilir. Örneğin, sürekli olarak kadınların kazandığı bir şiir yarışması, eğer yarışmanın doğasında, kadınların devamlı en iyi şair olmalarını gerektirecek bir neden yoksa, şüpheleri toplayacaktır. Böyle bir yanlılık, katılımcılar tarafından ya kasıtlı olarak ya da tamamen bilinçsizce yapılmış olabilir.

Örneğin, bir şiir yarışmasının hakemleri, "ödül alan şairlerin bir şiir yarışmasını en iyi değerlendirebilecek kişiler olacağı" gerekçesinden hareketle, önceki yarışmalarda kazanan kişilerden oluşturulabilir. Ancak bu hakemler, şiirsel kabiliyete ilaveten, ya şiirle ya da başka konularda ortak değerlere sahip oldukları kişileri seçme eğiliminde olabilirler ve bu da, sürekli olarak kadınların en iyi şair seçilmeleri sonucunu doğurur. Bu durumda, ya cinsiyet ve etnik menfaatlerin bilinçli veya bilinçsizce savunulmasından ya da ortak bakış açılarından kaynaklanan bir yanlılık ortaya çıkar ki, her iki durumda da, şiir ve şairin kalitesi gerçeği yanlı olarak temsil edilmiş olur.

Kavramsal yanlılığın, insanların günlük yaşamlarındaki deneyimlerinin, sadakatlerinin, ve ilişkilerinin doğasında olması nedeniyle, eğitim veya egzersizle ortadan kaldırılamaz, fakat ön yargı hakkındaki farkındalık arttırılarak bu durumu düzeltici mekanizmaların benimsenmesi sağlanabilir.

Sistemik (veya) Sistematik yanlılık

Sistemik veya sistematik sözcüklerinden hangisinin kullanılması gerektiği üzerine bazı tartışmalar yaşanmaktadır. "Tesadüfî hata" ile çelişen anlamda kullanıldığında -eğer olay sadece yanlış sonuç veya yanlış okuma olmayıp sonuçların bariz bir şekilde belli yönde yanlış olması ise, bu durumda yaygın kullanım sistematik yanlılık veya sistematik hata dır.

Bazı kişiler, sistemik ile sistematik arasında, birisi planlanmamış diğeri planlı; veya, birisi sistemin karakteristiklerinden diğeri bireysel hatalardan kaynaklanan, şeklinde bir ayrım yapmak isterler. Basitçe anlatmak gerekirse, sistemik yanlılıkların sistemin doğasından, sistematik yanlılıkların ise belli bir çıktıya ulaşmak için düzenli bir gayret içinde olmaktan kaynaklandığı söylenebilir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça
  1. "Medya etiğinin tarihsel temelleri ve gelişimi". Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2010.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.