Tiyatro Tempo

Tiyatro Tempo, 1984 yılında, İstanbul’da Haluk Yüce (Nam-ı diğer Hayali Yüce Ali) tarafından kuruldu.

Kuruluşu

Tiyatro Tempo'nun kurulmasında, çocuklar için küçük gruplar halinde, izleyicinin de aktif olarak oyuna katıldığı, kukla ve masklar kullanarak tiyatro yapma düşüncesi çıkış noktası oldu. İlk oyun, Haluk Yüce’nin tek kişilik oyunu ‘İbiş Adında Bir İbiş’ oldu. Bu oyun, Haluk Yüce’nin 1980'li yılların başlarında Ankara Çağdaş Sahne’de yaptığı deneysel çalışmalardan yola çıkarak hazırlanmış, geleneksel sahne biçimleri olan kukla, karagöz, orta oyunu ve meddahlığı referans alan ve çocukların da katıldığı bir oyundu. Haluk Yüce, İbiş Adında Bir İbiş’i 1984-85 sezonunda Ankara ve İstanbul’da anaokullarında ve zaman zaman da İstanbul Cihangir’de Bilsak salonunda çocuklarla buluşturdu.

İlk yılları

Haluk Yüce, karagöz ustası olan Hayali Torun Çelebi (Tuncay Tanboğa) ile birlikte, Tanboğa'nın asistanı olarak 1985'te yurt dışında kukla festivallerine katılmaya başladı. Bununla birlikte, Tiyatro Tempo’nun kuklalarla ilgili oyun dağarcığı oluşmaya başladı. İstanbul’da 1985-86 sezonunda bir okuldan gelen öneriyle, Haluk Yüce kısa kukla oyunları hazırlamaya başladı. Bu oyunlarda farklı kukla teknikleri ve anlatım biçimleri denendi. İstanbul’da hazırlanan bu oyunlar tek kişilik çalışmalardı ve her ay düzenli olarak bir haftalık sürelerle Ankara’daki okullarda sergileniyordu. Bu dönemde, Haluk Yüce’nin tasarlayıp sahnelediği ve izleyici çocukların başından sonuna oyuna aktif olarak katıldığı ‘Bir Günün Hikayesi’ adlı oyunda, plastik su boruları (PVC) kullanıldı. Bu oyunda Yüce, plastik su borularını legolar gibi kullanarak, çocukların da katılımıyla gerçek boyutta bir minibüs yapıp minibüsü oyunda kullandı. Bu oyunda kukla yoktu ama kukla oynatımında çok önemli bir kullanım alanı olan pantomim tekniği kullanılıyordu. Bu oyun günümüzde de Tempo’nun repertuvarında yer alırken, söz konusu plastik borular daha sonra da Üç Öykü Üç İnsan adlı oyunda da kukla yapmak için kullanıldı. O dönemden günümüze kadar repertuvarda kalmayı sürdürmüş diğer iki oyun ‘Tozlu Kitaplar’ ve ‘’Renklerin Oyunu’dur. Haluk Yüce’nin yazıp sahnelediği bu oyunlardan birincisinde, müzik canlı olarak kullanılmaktadır.

1985-86 döneminde Haluk Yüce, İstanbul'daki Bilsak'da, zaman zaman ‘İbiş Adında Bir İbiş’i zaman zaman da karagöz oyunlarını sergiledi. 1986 ve 1987 yazında Haluk Yüce, Kocaeli Eğlence Fuarı’nda yaz boyu ‘İbiş Adında Bir İbiş’, ‘Karagöz-Cadılar’ ve ‘Karagöz – Mandıra Sefası’ oyunlarını sergiledi ve sokakta jonglörlük gösterileri yaptı.

1986’da, Haluk Yüce’nin Amerika Birleşik Devletlerine gitmesiyle, Tempo’nun çalışmaları, Haluk Yüce’nin 1987’de Kanada’da Türk topluluğuna yaptığı ‘İbiş Adında Bir İbiş’ oyunuyla sınırlı kaldı. 1987-88 sezonunun okul döneminde Haluk Yüce’nin, ABD’de Connecticut eyaletinde beş özel okulda, bu okulların uyguladığı ‘Visiting Folk Artist Programı’ çerçevesinde pantomim, jonglörlük, karagöz figürü yapım ve oynatımı ile kukla yapım ve oynatımı dersleri vermeye başladı. Bu dönemde bu çalıştığı okullarda değişik yaş gruplarına ‘Karagöz-Cadılar’ adlı oyunu sergilemeye başladı. Daha sonra bu oyunu, Connecticut eyaletindeki Eugene O’Neil Tiyatro Enstitüsü bünyesindeki IPPA (International Proffesional Puppetry Arts) davetlisi olarak okulda, bölgedeki kuklacı camiasına sergiledi. Temmuz 1988’da ise yine bu Karagöz-Cadılar oyununu sergilemesi için Fladelfia’daki kukla festivaline davet edildi ve sadece kuklacılardan oluşan gruba özel bir gösteri yaptı. Bu gösteri sonrasında Haluk Yüce, Connecticut Koleji – Kukla Yüksek Lisans Programı’na burslu olarak kabul edildi.

1988-90 yılları arasında Haluk Yüce MFA (Güzel Sanatlar Yüksek Lisans) eğitimini alırken bir yandan da karagöz gösterilerini ve atölye çalışmalarını okul ve kütüphanelerde yapmayı sürdürdü. Bütün bu çalışmalarda Tiyatro Tempo adını kullandı.

1989-90 döneminde bitirme tezi aşamasında Haluk Yüce, Tempo’nun repertuvarına bir yetişkin-genç kukla oyunu katabilmek için Samuel Beckett’ın ‘Sözsüz Oyun-1’ adlı oyununu tez konusu olarak seçti ve bir kukla oyunu olarak bu oyunu yeniden yorumladı ve sahneledi. Bu çalışmalarını Porto Riko’lu kukla sanatçısı Noelia Ortiz Cortez’le beraber oynadı. ABD’nin New London ve Boston şehirlerinde ‘To Play Beckett’s Act Without Words 1’ oyunu 4 kez sergilendi. Bugün hala Tempo’nun repertuvarında düzenli olarak bulunmakta ve ‘Bir Beckett Oynamak’ adıyla bu kez Marina Yüce ile birlikte sergilenmektedir.

1990'lı yıllar

Haluk Yüce, 1990 yılının ağustos ayında ABD’den döndükten sonra İstanbul ve Ankara’da okul öncesi çocuklara yönelik tek kişilik oyunlarını sergilemeye devam etti. 1991'in başlarında Tiyatro Tempo’yu Ankara’ya taşıyan Yüce, bir yandan da ‘Bir Beckett Oynamak’ oyununu Türkiye’de sergilemek üzere yapım hazırlıklarına başladı. Aynı yıl ‘Karagöz - Cadılar ve Hint Fakiri’ adlı oyununu ‘gelenekselden modern kukla anlayışına’ yaklaşımıyla oluşturdu ve ilköğretim okullarında sergilemeye başladı. Lale Kavuzlu ile sahneyi paylaştığı Beckett oyunu, ODTÜ’de 4 kez üst üste sergilendi. Oyun, dönemin öğrencilerinden çok önemli geri bildirimler aldı.

1992’de, Tiyatro Tempo bünyesinde kukla ve mask yapım atölyesi kuruldu ve Samanpazarı’ndaki atölye mekanında çalışmalara başlandı. Bir yandan kendi oyunları için kukla yaparken bir yandan da TRT Televizyonu için ve diğer gelen teklifler için kuklalar ve masklar yaptı.

TRT için çocuklara yönelik kukla programları yapılırken Tiyatro Tempo’nun kadrosu genişlemeye başladı. Bu dönemde Ahmet Önel’in televizyon için yazdığı kukla oyun metinleri sahne için de uyarlanmaya başladı ve Tempo’nun repertuvarı yeniden şekillenmeye başladı. Tek kişilik oyunların yanı sıra, iki kişilik ve üç kişilik oyunlar sahneye taşınırken, aynı dönemde kadroda yer alan Nilbanu Engin Deniz’in ‘Burnunu Kaybeden Palyaço’ adlı oyunu 6 kişilik bir ekiple Haluk Yüce tarafından sahnelendi. Hiç kukla kullanılmayan bu oyun bir sezon sahnede kaldı. Bu oyunla birlikte Tiyatro Tempo ekibine Mehmet Ulusoy (nam-ı diğer Carlos), Ayhan Önem, Savaş Dönmez ve Benian Dönmez'de katıldılar.

1994'te Ahmet Önel’in yazdığı oyunları ve öykülerinden uyarlanan çalışmalar repertuvarda ağırlık kazanmaya başlarken, kadroya Emine Kaygun da katıldı. O dönemde Ahmet Önel’in yazdığı Şarkıyla Sallanan Salıncak oyunu oyuncular ve iki kuklayla Haluk Yüce’nin rejisi ile sahneye taşındı. Oyunun müziklerini Nedim Yıldız besteledi. Sonraki üç yıl içinde daha önce çalışmaları yapılmış, Önel’in öykülerinden sahnelenen Karınca Kararınca, Domdom İle Zıpzıplar, Gezgin Mantar, Uçtu Uçtu Öykü Uçtu, Gülümse Günebakan, Durgun Göldeki Maskara, Göknineye Konuk Geldi, Ahtapotun Oyunu ve Hokus Pokus Bir Öykü adlı oyunlar okullarda sergilendi. İlk öğretim okullarında ise Karagöz Cadılar ve Hint Fakiri oyunu sergilenmeye devam etti. Savaş Bayram bu dönemde Tiyatro Tempo’nun kukla atölyesinde çalışmaya başladı. Zaman zaman oyunlarda da görev alan Bayram, Tiyatro Tempo’nun en eski elemanı olarak hala Tempo’da çalışmaktadır.

1997 Şubat ayında Kavaklıdere’de bir tiyatro mekanına sahip oldu. O günlerde oyuncu kadrosuna Aylin Saraç, Bülent Çiftçi ve Erkan Bektaş'da katıldı. Bu mekanda 2001 yılına kadar kalan Tempo, bu dört yıl içinde oyun dağarcığına okul öncesi çocuklar için yeni oyunlar da eklendi. Prensin Kar Özlemi, Salkım Söğüt, Karagöz Noel Baba, Karagöz Çevreci, Küskün Koca Ağaç, Beyaz Kalemin Renkli Dünyası, Gezgin Mantar Ahmet Önel’in öykülerinden hareketle uyarlanırken, Karbeyaz Tavşan ve Maskeli Balo Işın Can’ın öykülerinden kukla sahnesi için Haluk Yüce tarafından uyarlandı ve sahnelendi. 1998-2001 yılları arasında gençlik oyunları da yapmaya ve ‘her yaş için’ oyunlar adı altında oyunlar yapmaya başlayan topluluk, Aurend Harris’in ‘Androcles ile Aslan’ oyunundan uyarlayarak sahneledi. İtalyan tarzı bir halk komedisi olarak masklarla oynanan bu oyunu ‘Dostum Aslan’ adıyla Haluk Yüce sahneledi. Aynı dönemde Emine Kaygun’un ‘Müziğin Kalbi’ adlı oyunu ‘black-light kukla tekniği’ ile yine Haluk Yüce tarafından sahneye taşındı. Tempo’nun birçok oyununda olduğu gibi bu oyunların özgün müziklerini Nedim Yıldız besteledi.

2000'li yıllar

2000-02 yıllarında deprem sonrası Bolu bölgesinde çocuk ve gençlere oyunlar sergiledi. Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği ile işbirliği yaparak, kukla, mask yapımı ve kullanımı ile jonglörlük atölyeleri düzenledi. Aynı yıllarda Emine Kaygun’un uyarladığı ‘Bremen Mızıkacıları’ ve yine Kaygun’un yazdığı ‘Nilüfer’in Bebeği’ adlı oyunlar oynanmaya başlandı. Ahmet Önel’in 'aynı' adlı öyküsünden esinlenerek Emine Kaygun’un yazdığı ‘Haydi Mızıkam Dondur’ oyunu ise bu yıllarda Haluk Yüce tarafından kuklasız bir oyun olarak sahnelendi. ‘Şarkıla Sallanan Salıncak’ oyunu, sadece kuklalarla oynanacak şekilde bu dönemde yeniden sahnelendi. Tiyatro Tempo, 2000’li yıllarla birlikte artık her yaşa uygun denebilecek, ilk öğretim çağından başlayarak yetişkinlere kadar herkesin keyifle izleyebileceği ‘gençlik oyunu’ veya ‘aile oyunu’ diye isimlendirilebilecek projeler yapmaya başladı. 2003 yılına girerken, Gogol’den, Ahmet Önel’in uyarladığı, ‘Burun’ adlı canlı müzik ve ‘Komedi Del’Arte’ tarzında oyunlar sergilendi. 2005-06 sezonuna başlarken Tempo’nun repertuvarına yeni karagöz oyunları dahil oldu. Alize Sekman, Marina Yüce, Özgür Karagöz ve Elif Temuçin bu sezon Tempo’nun kadrosuna katıldı. Ahmet Önel’in yazdığı bu oyunun özgün müziklerini Nedim Yıldız yaptı. Ahmet Önel’in iki ayrı öyküsünden uyarlanan ‘Gelincik Çiçeği ve Bir Kahvaltı Öyküsü’ bu sezon içinde çocuk izleyicilerle buluştu. 2007-08 sezonunda Ahmet Önel’in yazıp Nedim Yıldız’ın müziklerini yaptığı black-light kukla tekniğindeki ‘Ezgimiz Kim Çaldı’ oynanmaya başlandı. 2008-09 sezonunda Hezarfen Ahmet Çelebi’nin uçma serüveni Ahmet Önel tarafından kaleme alındı, Nedim Yıldız tarafından müziği hazırlandı ve ‘Uçmak Özgürlüktür’ adıyla Haluk Yüce tarafından sahnelendi. Aynı sezon içinde Alman Kültür Merkezi ile ortak bir çalışma olarak Anja Tuckermann’ın ‘Kazandık’ adlı kuklalı gençlik oyunu Bülent Acar tarafından sahnelendi. Bu oyunun kukla sahnelerinin rejisi Haluk Yüce tarafından yapıldı. Bu dönemde gruba Ferhat Büküş ve Suna Turgut da dahil oldular. Sık sık Tiyatro Tempo’nun oyunlarında görev alan Mehmet Ulusoy (Carlos) bu sezonda da Tempo’nun çalışmalarında yer aldı.

2010'lu yıllar

2010-11 yıllarında Alman Kültür Merkezi'nde, Anja Tuckermann’la birlikte Bavuldaki Hayatlar adlı yeni bir gençlik-yetişkin oyununa çalışmaya başladı. Bu oyunla beraber, Başak Gürer, Tiyatro Tempo’nun kadrosunda yer almaya başladı. Kukla ve oyuncularla birlikte sahnelenen bu oyunun rejisini Haluk Yüce yaparken, müziklerini Nedim Yıldız yazdı ve ‘Üç Anadolu’ grubu icra etti. İranlı yazar Laleh Saadeghi’nin ‘Benim Sevgili Yağmurum’ oyunu, yetişkinler için Rus Yönetmen Antonina Dobrolyubova rejisiyle yine bu dönemde sahnelendi. Benim Sevgili Yağmurum repertuvardan çıkarken, Bavuldaki Hayatlar 2012-13 sezonunda ve sonrasında da sergilenmeye devam etti. Bu dönemde Dostum Aslan oyunu yeniden sahnelendi. Bu oyunla birlikte Beril Boz ve Yılmaz Angay Tempo çalışmalarında yer aldılar. 2013-14 sezonunda yine Rus Yönetmen Antonina Dobrolyubova tarafından ‘Mutluluk Oyunu – Pollyanna’ sahnelendi.[1] Bu oyun döneminde İlknur Tırpan ve Adem Doğar Tempo kadrosuna katıldılar. 2014-15 sezonunda İbrahim Erkan da Tempo kadrosunda yer almaya başladı.

Ödüller

Yıl	Organizasyon	Oyun	Ödül
2012-2013	13. Direklerarası Seyirci Ödülleri	Bavuldaki Hayatlar	En İyi Yapım ödülü
2012-2013	13. Direklerarası Seyirci Ödülleri	Dostum Aslan	En İyi Reji ödülü
2012-2013	13. Direklerarası Seyirci Ödülleri	Bir Beckett Oynamak	En İyi Kukla ödülü
2011-2012	Kathrin Türks Ödül Yarışması	Bavuldaki Hayatlar	En İyi Oyun Metni ödülü
2010-2011	Uluslararası Çocuk ve Gençlik Tiyatroları Birliği	Uçmak Özgürlüktür	En İyi Reji ve En İyi Metin ödülü[2]
2009-2010	Uluslararası Ankara Ethos Tiyatro Festivali		Tiyatro Sanatına Hizmet ödülü
2008-2009	Happy Kids		Çocuk Tiyatrosuna Hizmet ödülü
2007-2008	Lions Halk Jürisi		Jüri özel ödülü
2006-2007	Uluslararası Tiyatro Eleştirmenleri Birliği[3]		Çocuk ve Gençlik Tiyatrosuna Hizmet ödülü
2003-2004	Uluslararası Kukla Birliği		Kukla ve Gölge Sanatına Hizmet ödülü
1998-1999	Ankara Sanat Kurumu		En İyi Yapım ödülü

Kaynakça

1. "Tiyatro Tempo'da "MUTLULUK OYUNU"". Tiyatro Dergisi. tiyatrodergisi.com.tr. 26 Mart 2014. Erişim tarihi: 12 Haziran 2018.
2. "En iyi çocuk oyunları seçildi". Radikal. radikal.com.tr. 29 Ekim 2011. Erişim tarihi: 12 Haziran 2018.
3. "TEB ÖDÜLLERİ". Tiyatro Eleştirmenleri Birilği. Erişim tarihi: 12 Haziran 2018.