Vergennes Kontesi'nin Türk Giysileri İçinde Portresi

Vergennes Kontesi'nin Türk Giysileri İçinde Portresi, Fransız ressam Antoine de Favray'in o dönemde Fransa'nın İstanbul büyükelçisi olan ünlü Fransız devlet adamı ve diplomat Vergennes Kontu Charles Gravier'in eşi Anne Testa Viviers'i resmettiği tablosudur.

Vergennes Kontesi'nin Türk Giysileri İçinde Portresi

Sanatçı	Antoine de Favray
Yıl	1768
Tür	Tuval üstüne yağlı boya
Boyutlar	129 cm × 96 cm (51 in × 38 in)
Konum	Pera Müzesi, İstanbul
Koleksiyon	Suna ve İnan Kıraç Vakfı Oryantalist Resim Koleksiyonu

Favray, Fransız Büyükelçisi Vergennes Kontu Charles Gravier'nin Türk Giysileri İçinde Portresi'nde(1766) Kontesin eşi büyükelçi Charles Gravier'i resimledi.

Levni, Saz Heyeti minyatürü , Surname-i Vehbi adlı eserde padişah III. Ahmed’in dört oğlunun 1720’de gerçekleşen ve 15 gün süren sünnet şenliklerini anlatan ve şair Seyyid Vehbi tarafından kaleme alınmış mensur eserde bulunmaktadır.[1]

1768 tarihli eserde Vergennes Kontesi, Türk giysileri içinde resmedilmiştir. Eser, ressamın iki yıl önce Vergennes Kontu'nu Türk giysileri içinde resmettiği portreye eş portre olarak meydana getirilmiştir.

Günümüzde Suna ve İnan Kıraç Vakfı Oryantalist Resim Koleksiyonu'nın bir parçası olan eser İstanbul'daki Pera Müzesi'nde sergilenmektedir.

Açıklama

Fransız diplomat Charles Gravier, Portekiz ve İspanya'da çalıştıktan sonra 1755 yılında Osmanlı Devleti'nin başkenti İstanbul'a olağanüstü elçi olarak gelmiş ve daha sonra büyükelçi olarak atanmıştır. Gravier bu şehirde, Peralı bir tacirin dul eşi Anne Testa Viviers (1730-1798) ile tanıştı.

Antoine de Favray'in portresine göre Anette Viviers ufak tefek, yuvarlak hatlara, huzurlu gözlere, zarif ellere sahip bir kadındı.[2] Pera doğumlu Anette Viviers bu semtteki Aziz Antuan Katolik Kilisesi'nde vaftiz edilmişti. Kilisenin kayıtlarına göre doğum tarihi 28 Ocak 1730'du.[2](Anette'in ağabeyi, 1779’da kız kardeşinin Şubat 1738'den önce doğmadığını açıklamıştır. Abisinin bu açıklamayı Anette'e iyilik olsun diye yaptığına inanılır.[2]) Babasını tanıyan insanların açıklamalarına göre soylu ya da burjuva bir aileden de gelmiyordu.[2] İlk eşi doktor Testa, 1754'te hayatını kaybetmişti.

Vergennes Kontu ile Anette Viviers’in tanışmasından sonra çift, birkaç yıl alenen beraber yaşadılar iki çocuk sahibi olduktan sonra 1767’de evlendiler. Kont, bu evlilik için kral XV. Louis’den onay istememişti. Eşinin soylu ya da burjuva bir aileden gelmiyor olması nedeniyle kontun kraldan izin almaya cesaret edemediği düşünülür.

Fransız ressam Antoine de Favray’a 1766'da kendisinin Türk giysileri içinde minder üzerinde otururmuş bir portresini yaptırmış olan Charles Gravier; evlendikten sonra da aynı minder üzerinde eşinin portresini yaptırmıştır. Favray, 1762 yılında Malta'dan İstanbul'a gelmiş ve Charles Gravier tarafından himaye edilmişti. İstanbul'da dokuz yıl yaşayan ressam, Pera sırtlarından İstanbul panoramaları ve Levanten kadınların günlük yaşamlarını yansıtan resimler yapmış ve elçilik çevrelerinden yüksek mevkideki insanların portrelerini çizmiştir. Favray iki yıl sonra Annesta'yı gösteren biraz daha küçük eş portresini yaptı[3] Evlendikten kısa bir süre sonra Paris’e geri çağrılan Charles Gravier, Favray'i kendisi yerine atanan elçi Saint Priest'e emanet etmiştir.

Kontun izinsiz evliliği onun Paris'e geri çağrılması için bahane olmuştu. Bir sonraki görev yeri olan Stockholm’de kendisine eşlik etmesine izin verilmeyen eşi, Versay Sarayı’nda dışlanmış ve hor görülmüştü.[4]

İçerik

Antoine de Favray, Fransız Büyükelçisi Vergennes Kontu Charles Gravier'in 1766’da resmettiği Türk Giysileri İçinde Portresi'ne eş bir portre olarak Anne Testa Viviers'i resmetmiştir. Vergennes Kontu ve Kontesi, Favray'in kendilerini resimlediği portrelerde aynı Osmanlı odasında, aynı minderler üzerinde poz verdiler. Kontes portresinde eşinin aksine izleyicinin gözlerinin içine bakmaktadır.

Favray Fransız elçisini üstünde kenarı kürklü kırmızı kaftanı, ayaklarında sarı papuçları, başında katibi kavuğu, belinde murassa hançeri, bir elinde çubuğu, diğer elinde akik tesbihiyle bir sedirde otururken; aslen Peralı eşini ise ipekliler ve değerli mücevherler içinde yine sedirde bağdaş kurmuş otururken göstermiştir.[5] Kontun portresinde sol tarafa iki saat yerleştirilmişken kontesin portresinde saatlerin yerini bir tesbih almıştır. Kadının kolları ve saçlarındaki inci detayları da ilgi çekicidir.

Portredeki tüm bu detayların incelikli işçiliği dikkat çeker.[6] İki resimde de giysi ve takıların zengin ayrıntıları, sanatçının son derece titiz desen çalışmasını ve kürk, kumaş, inci, altın gibi farklı malzemeleri resme aktarmadaki yetkinliğini ortaya koymaktadır.[7] Resmin yapıldığı yüzyılda Osmanlı dünyasına kültürel bir ilgi vardı. Bu ilgi kıyafetlere, tablolara, tiyatro oyunlarına yansıyan bir modaya dönüştü ve bu modayı tanımlamak için Türköri terimi kullanıldı. Elçi ve eşi de pek çok Avrupalı gibi Türk kıyafetleriyle poz vererek bu modaya dahil olmuştur.

Vegennes kontesinin kıyafetleri oldukça varsıl bir sınıfa hastır. Değerli taşlarla süslü başlığı, takılar ve altın kemeri dikkat çeker. 18. yüzyılda İstanbul'a gelmiş olan bir başka elçi eşi olan Lady Mary Worthley Montagu'nun yazdığı mektuplarda "Zengin kadınların kemerlerinin elmas ve sayir taşlarla süslü olduğunu, fazla masraf olmasın diye bazılarının kemerlerini işlemeli satenden yapıldığını belirtmiştir."[8] Portrede ise böyle bir uygulamanın olmadığı kontesin tamamı altından oluşan kemeri zenginliğinin bir göstergesi olarak taktığı görülmektedir.

Anne Testa'nın elbisesindeki yaka ve kol biçimi 18. yüzyıl Osmanlı kıyafet modasına uygun bir görünüm sergiler. 18. yüzyılda entarilerin U şeklinde yakaları ile daha kadınsı bir görünüme sahiptir.[9] Kollarda ise balık ağzı biçimli kesim sıklıkla görülür.[9] Levni'nin 18. yüzyılda yapmış olduğu Surname-i Vehbi’de bulunan “Saz Heyeti” minyatürü'nde öndeki müzisyen kız ile Anne Testa'nın yaka tasarımının benzerliği görülmektedir.

Sergilenişi

Eser, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Oryantalist Resim Koleksiyonu'nun bir parçasıdır. Pera Müzesi'nde 3 Haziran 2005'te açılan İmparatorluktan Portreler sergisinde[10] ve Ekim 2011'de açılan Kesişen Dünyalar: Elçiler ve Ressamlar [11] sergisinde sergilenmiştir.

Kaynakça

1. By Levni (Bilkent University) [Public domain], via Wikimedia Commons
2. Murphy 1982, s. 167
3. Haydn Williams, 18.Yüzyılda Avrupa’da Türk Modası Turquerie, Çev. Eyhüseyni,Nurettin, YKY,İstanbul, 2015, s.53.
4. "Arşivlenmiş kopya". 20 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2016.
5. Zeynep İnankur, Elçilerin Sanat Hamiliği,Kesişen Dünyalar Elçiler ve Ressamlar Sergi Katologu, s.51.
6. "Vergennes Kontu ve Kontesi". Pera Müzesi. 9 Nisan 2012. 4 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2016.
7. http://www.peramuzesi.org.tr/Eser/Vergennes-Kontesi%E2%80%99nin-Turk-Giysileri-Icinde-Portresi/49/1 18 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim 06.08.2016
8. Mary Worthley Montagu, Türkiye Mektupları, 1717- 18, Tercuman Gazetesi, çev:Ayşe Kurutluoğlu, s. 50
9. Detaylı bilgi için Bkz: Osmanlı İmparatorluğunun Son Dönemlerinden Kadın Giysileri Sergi Katologu, Sadberk Hanım Müzesi,
10. İmparatorluktan Portreler Sergi Katologu, Sultanlar, Elçiler, Ressamlar, Pera Müzesi Yayınları, 2005
11. Kesişen Dünyalar Elçiler ve Ressamlar, 2014, İstanbul, s. 2

Ek Okuma

• Riding, Christine (2008) (İngilizce), Travellers and Sitters: The Orientalist Portrait, Tate Publishing* Thornton, Lynne (1994) (İngilizce), Women as Portrayed in Orientalist Painting, www.acr-edition.com, ISBN 9782867700842
• Thornton, Lynne (1994) (İngilizce), Women as Portrayed in Orientalist Painting, www.acr-edition.com, ISBN 9782867700842