Zap Suyu Muharebesi
Emeviler'in yıkılışına ve Abbasiler'in Arap İmparatorluğu'nun başına geçmesine neden olan meydan muharebesi (750).
| Zab Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Emevi-Abbasi Muharebeleri | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
| Emeviler | Abbasiler | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| II. Mervan | Seffah | ||||||
| Güçler | |||||||
| ~ 100.000 | ~ 80.000 | ||||||
Zap Suyu Savaşı, Emevi Devleti ile Abbasiler arasında Dicle nehrinin kollarından Zap Suyu’nda meydana gelen ve Emevilerin yıkılmasıyla sonuçlanan savaştır. Şehrizor üzerin gönderilen Abbâsî Emîri Ebû Avn Abdülmelik b. Yezîd el-Ezdî, karşısına çıkan Emevi ordusunu yendikten sonra Dicle’nin kuzeyini hâkimiyeti altına aldı. Bu durum iki devlet arasındaki ilişkileri iyice germesi sonucunda son Emevi Halifesi II. Mervan büyük bir orduyla harekete geçti. Yukarı Zap Suyu’nun iki yakasında konuşlanan iki ordu arasındaki ilk çatışmalar 16 Ocak 750 yılında çıktıysa da asıl savaş 25 Ocak 750 tarihinde gerçekleşti. 16 Ocak saldırısında karşıya geçmek isteyen II. Mervan askerilerinin karşıya geçebilmesi için bir asma köprü kurdurdu. Bu köprü savaşın gidişatını sonraki süreçte ilginç bir şekilde değiştirdi. 25 Ocak’taki büyük çatışmanın arefesinde II. Mervan, oğlu Abdullah’ı Abbasi ordusunun alt tarafta kalan bölümünde hendek kazmakla görevlendirdi. Bununla birlikte düzenlenen gece baskınıyla Abbasi birliklerine büyük zarar verdi ve bu saldırının sabahında büyük savaş başladı.
Abdullah b. Ali, ordugâhında Muhammed b. Sûl’ü vekil bıraktıktan sonra sabahın erken saatlerinde askerleriyle birlikte taarruza geçti. Öte yandan II. Mervân ordusunu yeniden tanzim etti ve her birinde 1000’den fazla asker bulunan 100 tabur halinde düzenledi. İlk çarpışma Velîd b. Muâviye’nin Ebû Avn kumandasındaki birliklere saldırmasıyla başladı. Saldırı karşısında Abbâsî ordusunun sağ kanadı bozguna uğrayıp merkezdeki kuvvetlerin bulunduğu yere doğru çekilmeye başladı. Bu sırada atından inen Abdullah b. Ali askerlerine de atlarından inerek çarpışmalarını emretti ve bu taktik işe yaradı. Aynı taktiği II. Mervan uygulamak istediyse de askerlerine söz geçiremedi ve bunun üzerine askerlerin kahramanca savaşmaları karşılığında kendilerine ordugâhtaki mal ve varlıkları dağıtacağını söyledi. Bunun üzerine askerlerin ordugâha koşması Emevi birliklerinin düzenini tamamen bozdu. Mervan’ın oğlu Abdullah’a malları koruması için bir birlikte ordugâha çekilmesini emretti. Bunu gören askerler geri ordunun geri çekildiğini zannedip panikle köprüden geçmeye çalışınca izdiham oluştu ve çok sayıda asker köprünün yıkılması sonucu boğularak öldü. II. Mervan’ın sağ kurtulduğu savaşta Emevi ailesinden çok sayıda kişi öldü. Böylece Emevi Devleti tarihe karışmış oldu.
Kaynakça
- İsmail Yiğit, Zap Suyu Savaşı, Diyanet İslam Ansiklopedisi, 2013, cilt.44, sf.126-127