Özgürleştirici Devrim
Özgürleştirici Devrim (İspanyolca: Revolución Libertadora) 23 Eylül 1955’de askerî darbeyle Devlet Başkanı Juan Perón'un görevden alındığı, Kongre'nin kapatıldığı ve Yüksek Mahkeme'nin feshedildiği sivil-askeri diktatörlük döneminin aldığı isimdir.[1] Bu dönem 1 Mayıs 1958'de radikal Arturo Frondizi'nin Devlet Başkanı olmasıyla sona erer.[2]
Nedenleri
Perón iktidarına karşı, Ordu 16 Eylül 1955 tarihinde yönetimi devralmak üzere harekete geçmiştir.[3] Arkasından Perón istifa etmiş ve İspanya’ya sürgüne gönderilmiştir.[4] Ayaklanmanın lideri General Eduardo Lonardi 20 Eylül’de geçici başkan olarak demokrasiyi yeniden tesis etmek üzere göreve başlamıştır.[5] Darbenin arkasından yayımladığı bildiride; Deniz, Hava ve Kara Kuvvetlerinin bir diktatörü ortadan kaldırmak için yapıldığı[1] ve herhangi bir sınıfın, siyasal partinin ya da ideolojinin çıkarı için değil, hukuk kurallarını yeniden kurmak için yapıldığı da askerler tarafından vurgulanmıştır.[1]
Lonardi dönemi
Ordu, iktidardan 1958 yılında ayrılmıştır.[1] Askerin bu darbesinin içerisinde bir askeri darbe daha yaşanmıştır. Lonardi’nin iktidarı 2 aydan daha az sürmüştür.[1] Başında Aramburu’nun olduğu bir grup asker, Lonardi’ye karşı yaptıkları darbeyle iktidarı ele geçirmiştir.[1] Bu grup, Lonardi’nin Peronizm’e karşı mücadelede oldukça yumuşak ve hoşgörülü olduğunu düşünmüştür.[1]
Aramburu dönemi
Aramburu iktidarı ele alır almaz sert bir şekilde Peronizm’le mücadeleye başlamıştır[1]. Olağanüstü hal ilan etmiş ve Peronist Parti’yi dağıtmıştır.[1] Peronist sembollerin ya da Perón’un adının kullanılmasını yasaklamış, devlet makamlarından Peronist üyeleri bertaraf etmiştir. Lonardi’ye destek olmak isteyen bir grubun eylemleri Ordu tarafından hemen bastırılmış ve yüzlerce Peronist sendika üyesi gözaltına alınmıştır.[1] Ordu, Peronist hareketi temizlemek için oldukça uğraşmıştır.[1] 1958 Arjantin genel seçimlerine kadar Orduda ciddi bir Peronist subay temizliği faaliyeti yürütülmüş ve bu faaliyet seçimlerden sonra da devam etmiştir. Siyasi sistemin de-peronizasyonu, tıpkı öncesindeki Perón döneminin inşasında olduğu gibi, yasal-anayasal düzenlemelere dayanarak yapılmıştır.[1]
Peronizm yasaklanmış, seçim kanunu değiştirilmiş ve sonucundan memnun olunmayan seçimler iptal edilmiştir.[1]
Radikal Yurttaş Birliği'nin bölünmesi
1956 yılında Radikal Yurttaş Birliği iki kanada bölünmüş ve 1958’deki seçime bu şekilde katılmıştır.[1] Birincisi, Peronistler içinde radikal kanadı temsil eden, başında Arturo Frondizi’nin bulunduğu Yılmaz Radikal Yurttaş Birliği (İspanyolca: Union Civica Radical Intransigente); diğeri ise darbeci askerlerin desteklediği, Ricorado Balbin’in başkanlığında Halkın Radikal Yurttaş Birliği (İspanyolca: Union Civica Radical de Pueblo)’dir. Peron’un, her ne kadar sürgünde olsa da seçimlere etkisi olmuştur.[1]
Özgürleştirici Devrim'in sonu
Frondizi’nin başkan olmasında Peronistlerin destekleri belirleyici olmuştur.[1] Seçim sonuçlarına göre kazanan parti Yılmaz Radikal Yurttaş Birliği’dir.[1] Böylece Arjantin, üçüncü kez demokrasiye dönmüş, demokrasinin baş aktörü olan siyasi partiler ve siyasi kadrolar karmaşaya itilmiştir.[1] Bu durumun bir diğer etkisi de Ordunun, her aşamada siyasete karışma fırsatı bulmuş olmasıdır.[1]
Kaynakça
- Galasso, Norberto (2019). Historia de la Argentina, vol. I&II (İspanyolca). Buenos Aires: Colihue. ISBN 978-950-563-478-1.
- Lewis, Daniel K. (2003). The History of Argentina. Palgrave Essential Histories Series (İngilizce). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-6254-6.
- Abad de Santillán, Diego (1971). Historia Argentina (İspanyolca). Buenos Aires: Tipográfica Editora Argentina.
- Crooker, Richard A. (2009). Argentina (İngilizce). New York: Infobase Publishing. ISBN 978-1-4381-0481-2.
- Fresán, Rodrigo (20 Temmuz 2009). Historia argentina (İspanyolca) (Edición corregida y aumentada bas.). Barcelona: Editorial Anagrama. ISBN 978-8433975850.