Ağrı (tıp)

Ağrı genellikle yoğun veya zarar verici uyaranların neden olduğu üzücü bir duygudur. Uluslararası Ağrı Çalışmaları Derneği ağrıyı "gerçek veya potansiyel doku hasarıyla ilişkili veya ilişkili olana benzeyen hoş olmayan bir duyusal ve duygusal deneyim" olarak tanımlar."[1]

Ağrı
Kan verirken yüzünü ekşitmiş bir kadın
Uzmanlık Nöroloji
Süre Genelde sebebine göre değişir
Tipler Fiziksel, Psiklojik, Psikojenik
İlaç Analjezik

Tıbbi tanıda ağrı altta yatan bir durumun semptom olarak kabul edilir.

Ağrı fiziki ya da ruhsal nedenlerle oluşmuş hoşnutsuzluk hissidir. Ağrıya örnek olarak ayağı bir yere çarpmak, parmak yanması veya bir kesiğe alkol dökmek verilebilir."[2]

Ağrı bireyin acı verici bir durumdan kaçmasını sağlar bu sayede vücudunun zarar görmemesini sağlar. Gelecekte de bireyin benzer acı verici deneyimlerden uzaklaşmasını sağlar. Ağrıların çoğunda acı veren uyarıcı (Noxious timulus) kaldırıldığında ağrı geçer ve vücut iyileşir fakat bazı durumlarda acı veren uyarıcı kaldırılmasına ve vücudun iyileşmesine rağmen ağrı geçmemektedir. Bazen ağrıya neden olacak herhangi bir hasar veya hastalık olmamasına rağmen ağrı oluşabilmektedir.[3]

Çoğu gelişmiş ülkede hekime danışmanın en yaygın nedeni ağrıdır.[4][5] Pek çok tıbbi durumda majör bir semptomdur ve kişinin yaşam kalitesini ve genel çalışmasını etkileyebilir.[6]

Basit ağrı kesiciler vakaların %20 ila %70'inde faydalıdır.[7]

Sosyal destek, hipnotik telkin, bilişsel davranışçı terapi, heyecan veya dikkat dağınıklığı gibi psikolojik faktörler ağrının yoğunluğunu veya hoşnutsuzluğunu etkileyebilir.[8][9]

Hekim yardımlı intihar veya ötanazi ile ilgili bazı tartışmalarda ağrı, ölümcül hastalığı olan kişilerin hayatlarını sona erdirmesine izin veren bir argüman olarak kullanılmıştır.[10]

Sınıflandırma

Uluslararası Ağrı Çalışmaları Derneği bir hastanın ağrısını tanımlamak için belirli özelliklerin kullanılmasını önerir:

  1. etkilenen vücut bölgesi (örn. karın, alt uzuvlar),
  2. bozukluğu ağrıya neden olabilecek sistem (örn. sinir sistemi, mide-bağırsak),
  3. oluşma süresi ve şekli,
  4. yoğunluk,
  5. sebebi[11]

Kronik ve akut

Ağrı genellikle geçicidir yalnızca zararlı uyaran ortadan kaldırılana veya altta yatan hasar veya patoloji iyileşene kadar sürer ancak romatoid artrit, periferik nöropati, kanser ağrısı gibi bazı ağrılı durumlar ve kesin nedeni bilinmeyen (idiyopatik (ingilizce: idiopathic)) ağrı yıllarca sürebilir.

Uzun süren ağrıya “kronik" veya "kalıcı" çabuk düzelen ağrıya ise "akut" denir. Geleneksel olarak akut ve kronik ağrı arasındaki ayrım başlangıç ile bitişi arasında keyfi bir zaman aralığına dayanır; En sık kullanılan iki belirteç ağrının başlangıcından itibaren 3 ay ve 6 ay[12] ancak bazı teorisyenler ve araştırmacılar akuttan kronik ağrıya geçişi 12 ay olarak belirlemişlerdir.[13]:93 Diğerleri 30 günden daha az süren ağrıya "akut" altı aydan uzun süren ağrıya "kronik" ve 1- 6 ay arası süren ağrıya "subakut" derler.[14] "Kronik ağrının" keyfi olarak sabit bir süre içermeyen popüler bir alternatif tanımı "beklenen iyileşme süresinin ötesine uzanan ağrıdır".[12] Kronik ağrı "kanser ağrısı" or "iyi huylu" (ingilizce:benign) olarak tanımlanabilir.[14]

Allodini

Allodini normalde ağrısız bir uyarana yanıt olarak yaşanan ağrıdır.[15]

Biyolojik işlevi yoktur ve uyaranlara göre dinamik mekanik, noktalı ve statik olarak sınıflandırılır.[15][16]

Hayalet ağrı

Hayalet ağrı vücudun kesilmiş bir bölümünde hissedilen veya beynin artık sinyal almadığı ağrıdır. Bir tür nöropatik ağrıdır.[17]

Üst uzuv amputelerinde(organı alınmış kimseler) hayalet ağrı yaygınlığı yaklaşık %82 ve alt uzuv amputelerinde %54'tür.[17] Bir çalışma ampütasyondan sekiz gün sonra hastaların %72'sinde ve altı ay sonra hastaların %67'sinde hayalet uzuv ağrısı olduğunu bildirdi.[18][19] Bazı ampüteler yoğunluk veya kalite açısından değişen sürekli ağrı yaşarlar; diğerleri ise günde birkaç ağrı nöbeti veya daha az sıklıkla tekrarlayabilen ağrı hissederler. Genellikle bu ağrı sızlama, ezilme, yanma veya kramp olarak tanımlanır. Ağrı uzun bir süre devam ederse sağlam vücudun bazı kısımları duyarlı hale gelebilir böylece onlara dokunmak hayalet uzuvda ağrıya neden olur. Hayalet uzuv ağrısı idrara çıkma veya dışkılama 'ya eşlik edebilir.[20]:61–9

Sinirlere veya güdüğün (ingilizce:stump) hassas bölgelerine yapılan Lokal anestezik enjeksiyonlar ilacın birkaç saat içinde bitmesine rağmen ağrıyı günlerce, haftalarca veya bazen kalıcı olarak giderebilir; ve omurlar arasındaki yumuşak dokuya küçük hipertonik tuzlu su enjeksiyonları hayalet uzuv içine on dakika kadar yayılan ve ardından saatler, haftalar veya daha uzun süre kısmi veya toplama yayılan yerel hayalet ağrıdan kurtarır. Güdüğün şiddetli titreşimi veya elektriksel stimülasyonu veya omuriliğe cerrahi olarak yerleştirilen elektrotlardan gelen akım bazı hastalarda rahatlama sağlar.[20]:61–9

Ayna kutusu terapisi hayalet uzuvda hareket ve dokunma yanılsaması üretir ve bu da ağrıda azalmaya neden olabilir.[21]

Parapleji ciddi omurilik hasarından sonra duyu kaybı ve istemli motor kontrolüne, omurilik hasarı düzeyinde korse ağrısı, dolan mesaneyle veya bağırsakla içgüdüsel ağrı veya belden aşağısı felçli hastaların %5 - %10 arasında tam duyu kaybı olan bölgelerde hayali vücut ağrısı eşlik edebilir. Bu hayali vücut ağrısı başlangıçta yanma veya karıncalanma olarak tanımlanır ancak şiddetli ezilme veya kıstırma ağrısına veya bacaklardan aşağı akan ateş hissine veya ette bükülen bir bıçağa dönüşebilir. Ağrı başlangıcı sakatlayan yaralanmadan hemen sonra başlayabilir veya yıllar sonrasına kadar gerçekleşmeyebilir. Cerrahi tedavi nadiren kalıcı bir rahatlama sağlar.[20]:61–9


Ağrı Mekanizması

Nosiseptif
Nosiseptif ağrı mekanizması.

Nosiseptif ağrı zararlı yoğunluğa yaklaşan veya aşan uyaranlara (nosiseptör) yanıt veren duyusal sinir liflerinin uyarılmasından kaynaklanır ve zararlı uyarı türüne göre sınıflandırılabilir. En yaygın kategoriler "termal" (ör. sıcak veya soğuk), "mekanik" (ör. Ezme, yırtma, kesme, vb.) ve "kimyasal" (ör. İyot) bir kesikte veya iltihaplanma) ‘dır. Bazı nosiseptörler bu yöntemlerin birden fazlasına yanıt verir ve sonuç olarak polimodal olarak adlandırılır.

Nosiseptif ağrı da kaynağına göre sınıflandırılabilir, "viseral", "derin somatik" ve "yüzeysel somatik" ağrı olarak ikiye ayrılabilir. Viseral yapılar (örneğin kalp, karaciğer ve bağırsaklar) gerilmeye, iskemi ve iltihapa oldukça duyarlıdır ancak normalde diğer yapılarda ağrıyı uyandıran yakma ve kesme gibi diğer uyaranlara nispeten duyarsızdır. Viseral ağrı dağınıktır, uzaktır, yerini tespit etmek zordur ve sıklıkla ağrıya atıfta bulunulur ve genellikle yüzeysel bir yapıdır. Bulantı ve kusma eşlik edebilir ve mide bulantısı, derin, sıkma ve donuk olarak tanımlanabilir.[22] "Derin somatik" ağrı bağlarda, tendonlarda, kemiklerde, kan damarlarında, fasyada(bağ dokusu veya zar) ve kaslarda nosiseptörlerin uyarılmasıyla başlar ve donuk, ağrılı, zayıf ve yerel ağrıdır. Örnekler arasında burkulma ve kırık kemikler bulunur. "Yüzeysel somatik" ağrı ciltte veya diğer yüzeysel dokularda nosiseptörlerin aktivasyonu ile başlar ve keskin, iyi tanımlanmış ve net bir şekilde yerleşmiştir. Yüzeysel somatik ağrıya neden olan yaralanma örnekleri arasında küçük yaralar ve küçük (birinci derece) yanıklar vardır.[13]

Nöropatik

Nöropatik ağrı bedensel duygularla ilgili sinir sistemi nin herhangi bir bölümünü (somato-duyusal sistem) etkileyen hasar veya hastalıktan kaynaklanır.[23] Nöropatik ağrı periferik, merkezi veya karışık (periferal ve merkezi) nöropatik ağrı olarak ikiye ayrılabilir. Periferik nöropatik ağrı genellikle "yanma", "karıncalanma", "elektriksel", "bıçaklanma" veya "karıncalanma" olarak tanımlanır.[24]

Nosiplastik

Nosiplastik ağrı değişmiş bir nosisepsiyon (ancak gerçek veya tehdit altında doku hasarı kanıtı olmadan veya somatosensoriyel sistem 'de hastalık veya hasar olmadan) hissedilen ağrıdır.[25]

Bu, örneğin fibromiyalji hastaları için geçerlidir.

Psikojenik

Psikojenik ağrı aynı zamanda "psikalji" veya "somatoform ağrı" da denir ki zihinsel, duygusal veya davranışsal faktörlerin neden olduğu, arttığı veya uzattığı ağrıdır.[26] Baş ağrısı, sırt ağrısı ve mide ağrısı bazen psikojenik olarak teşhis edilir.[26] Hastalar sıklıkla damgalanır (küçük düşürülür) çünkü hem tıp uzmanları hem de halk psikolojik bir kaynaktan gelen acının "gerçek" olmadığını düşünme eğilimindedir. Ancak uzmanlar başka herhangi bir kaynaktan gelen acıdan daha az gerçek veya incitici olmadığını düşünürler.[27]

Uzun süreli ağrı çeken kişiler Minnesota Çok Yönlü Kişilik Envanteri nin histeri, depresyon ve hipokondriazis ölçeklerinde yüksek puanlarla ("nevrotik üçlü") denilen psikolojik rahatsızlıklarla gösterilir. Bazı araştırmacılar akut ağrının kronikleşmesine neden olan şeyin bu nevrotiklik olduğunu iddia etmişlerdir ancak klinik kanıtlar diğer yönü kronik ağrıya neden olan nevrotiklik göstermektedir. Uzun süreli ağrı terapötik müdahale ile giderildiğinde genellikle nevrotik üçlüdeki puanlar ve endişe normal seviyelere düşer. Kronik ağrı hastalarında genellikle az olan Benlik saygısı ağrı düzeldikten sonra da iyileşir.[20]:31–2

Kaynakça
  1. Raja, Srinivasa N.; Carr, Daniel B.; Cohen, Milton; Finnerup, Nanna B.; Flor, Herta; Gibson, Stephen; Keefe, Francis J.; Mogil, Jeffrey S.; Ringkamp, Matthias; Sluka, Kathleen A.; Song, Xue-Jun (21 Temmuz 2020). "The revised International Association for the Study of Pain definition of pain: concepts, challenges, and compromises". PAIN (İngilizce). Articles in Press (9): 1976-1982. doi:10.1097/j.pain.0000000000001939. ISSN 0304-3959. PMC 7680716 $2 |pmc= değerini kontrol edin (yardım). PMID 32694387 |pmid= değerini kontrol edin (yardım). Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  2. "The International Association for the Study of Pain's widely used definition states: "Pain is an unpleasant sensory and emotional experience associated with actual or potential tissue damage, or described in terms of such damage."". 1 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2014.
  3. Raj PP (2007). "Taxonomy and classification of pain". In: The Handbook of Chronic Pain. Nova Biomedical Books. ISBN 9781600210440.
  4. Debono DJ, Hoeksema LJ, Hobbs RD (August 2013). "Caring for patients with chronic pain: pearls and pitfalls". The Journal of the American Osteopathic Association. 113 (8): 620-7. doi:10.7556/jaoa.2013.023. PMID 23918913. Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  5. Turk DC, Dworkin RH (2004). "What should be the core outcomes in chronic pain clinical trials?". Arthritis Research & Therapy. 6 (4): 151-4. doi:10.1186/ar1196. PMC 464897 $2. PMID 15225358.
  6. Breivik H, Borchgrevink PC, Allen SM, Rosseland LA, Romundstad L, Hals EK, Kvarstein G, Stubhaug A (July 2008). "Assessment of pain". British Journal of Anaesthesia. 101 (1): 17-24. doi:10.1093/bja/aen103. PMID 18487245. Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  7. Moore RA, Wiffen PJ, Derry S, Maguire T, Roy YM, Tyrrell L (November 2015). "Non-prescription (OTC) oral analgesics for acute pain - an overview of Cochrane reviews". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11 (11): CD010794. doi:10.1002/14651858.CD010794.pub2. PMC 6485506 $2. PMID 26544675.
  8. Eisenberger NI, Lieberman M (2005). "Why it hurts to be left out: The neurocognitive overlap between physical and social pain" (PDF). Williams KD (Ed.). The Social Outcast: Ostracism, Social Exclusion, Rejection, & Bullying (Sydney Symposium of Social Psychology). East Sussex: Psychology Press. s. 210. ISBN 9781841694245.
  9. Garland, Eric L.; Brintz, Carrie E.; Hanley, Adam W.; Roseen, Eric J.; Atchley, Rachel M.; Gaylord, Susan A.; Faurot, Keturah R.; Yaffe, Joanne; Fiander, Michelle; Keefe, Francis J. (1 Ocak 2020). "Mind-Body Therapies for Opioid-Treated Pain". JAMA Internal Medicine. 180 (1): 91. doi:10.1001/jamainternmed.2019.4917. PMC 6830441 $2 |pmc= değerini kontrol edin (yardım). PMID 31682676.
  10. Weyers H (September 2006). "Explaining the emergence of euthanasia law in the Netherlands: how the sociology of law can help the sociology of bioethics". Sociology of Health & Illness. 28 (6): 802-16. doi:10.1111/j.1467-9566.2006.00543.x. PMID 17184419. Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  11. Merskey H, Bogduk N (1994). Classification of Chronic Pain (2 nd bas.). Seattle: International Association for the Study of Pain. ss. 3 & 4. ISBN 978-0931092053.
  12. Turk DC, Okifuji A (2001). "Pain terms and taxonomies of pain". Bonica JJ, Loeser JD, Chapman CR, Turk DC (Edl.). Bonica's management of pain. Hagerstwon, MD: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 9780781768276.
  13. Coda BA, Bonica JJ (2000). "General considerations of acute pain". Panswick CC, Main CJ (Edl.). Pain management: an interdisciplinary approach. Edinburgh: Churchill Livingstone. ISBN 9780443056833. Geçersiz |chapter-url-access=registration (yardım)
  14. Thienhaus O, Cole BE (2002). "Classification of pain". Weiner R (Ed.). Pain management: a practical guide for clinicians. Boca Raton: CRC Press. ss. 28. ISBN 9780849322624.
  15. Jensen TS, Finnerup NB (September 2014). "Allodynia and hyperalgesia in neuropathic pain: clinical manifestations and mechanisms". The Lancet. Neurology. 13 (9): 924-35. doi:10.1016/s1474-4422(14)70102-4. PMID 25142459.
  16. Lolignier S, Eijkelkamp N, Wood JN (January 2015). "Mechanical allodynia". Pflügers Archiv. 467 (1): 133-9. doi:10.1007/s00424-014-1532-0. PMC 4281368 $2. PMID 24846747.
  17. Kooijman CM, Dijkstra PU, Geertzen JH, Elzinga A, van der Schans CP (July 2000). "Phantom pain and phantom sensations in upper limb amputees: an epidemiological study". Pain. 87 (1): 33-41. doi:10.1016/S0304-3959(00)00264-5. PMID 10863043.
  18. Jensen TS, Krebs B, Nielsen J, Rasmussen P (November 1983). "Phantom limb, phantom pain and stump pain in amputees during the first 6 months following limb amputation". Pain. 17 (3): 243-56. doi:10.1016/0304-3959(83)90097-0. PMID 6657285.
  19. Jensen TS, Krebs B, Nielsen J, Rasmussen P (March 1985). "Immediate and long-term phantom limb pain in amputees: incidence, clinical characteristics and relationship to pre-amputation limb pain". Pain. 21 (3): 267-78. doi:10.1016/0304-3959(85)90090-9. PMID 3991231.
  20. Wall PD, Melzack R (1996). The challenge of pain (2nd bas.). New York: Penguin Books. ISBN 9780140256703.
  21. Ramachandran VS, Rogers-Ramachandran D (April 1996). "Synaesthesia in phantom limbs induced with mirrors". Proceedings. Biological Sciences. 263 (1369): 377-86. Bibcode:1996RSPSB.263..377R. doi:10.1098/rspb.1996.0058. PMID 8637922.
  22. Urch CE, Suzuki R (26 Eylül 2008). "Pathophysiology of somatic, visceral, and neuropathic cancer pain". Sykes N, Bennett MI & Yuan C-S (Ed.). Clinical pain management: Cancer pain (2 bas.). Londra: Hodder Arnold. ss. 3-12. ISBN 978-0-340-94007-5.
  23. Treede RD, Jensen TS, Campbell JN, Cruccu G, Dostrovsky JO, Griffin JW, Hansson P, Hughes R, Nurmikko T, Serra J (April 2008). "Neuropathic pain: redefinition and a grading system for clinical and research purposes". Neurology. 70 (18): 1630-5. doi:10.1212/01.wnl.0000282763.29778.59. PMID 18003941.
  24. Paice JA (2003). "Mechanisms and management of neuropathic pain in cancer" (PDF). The Journal of Supportive Oncology. 1 (2): 107-20. PMID 15352654. 7 January 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 January 2010.
  25. Kosek, Eva; Cohen, Milton; Baron, Ralf; Gebhart, Gerald F.; Mico, Juan-Antonio; Rice, Andrew S. C.; Rief, Winfried; Sluka, A. Kathleen (July 2016). "Do we need a third mechanistic descriptor for chronic pain states?". Pain. 157 (7): 1382-1386. doi:10.1097/j.pain.0000000000000507. PMID 26835783. Derived from Kosek E, ve diğerleri. (July 2016). "Do we need a third mechanistic descriptor for chronic pain states?". Pain. 157 (7): 1382-6. doi:10.1097/j.pain.0000000000000507. PMID 26835783.
  26. "Psychogenic Pain". Cleveland Clinic. 14 July 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2017.
  27. "International Association for the Study of Pain | Pain Definitions".. Retrieved 12 October 2010.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.