Aleksandr Lyapunov
Aleksandr Mikhailovich Lyapunov (Rusça: Алекса́ндр Миха́йлович Ляпуно́в)(d.6 Haziran (Eski Stil:25 Mayıs) 1857, Yaroslavl (Rusya) - ö. 3 Kasım 1918) Rus matematikçi. Matematik, teorik mekanik ve fizikle uğraşmıştır. Ismi Rusca'dan "Lyapunov", "Ljapunov" veya "Ljapunow" olarak da verilmiştir.
Aleksandr Mikhailovich Lyapunov | |
|---|---|
 Aleksandr Mikhailovich Lyapunov | |
| Doğum |
6 Haziran (Eski Stil:25 Mayıs) 1857 Yaroslavl, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm |
3 Kasım 1918 (61 yaşında) Odessa, Ukrayna |
| Milliyet | Rus |
| Eğitim |
|
| Kariyeri | |
| Dalı | Uygulamalı matematik, teorik mekanik ve fizik |
| Çalıştığı kurumlar | |
| Doktora danışmanı | Pafnutiy Çebışov |
| Doktora öğrencileri | Vladimir Steklov |
Hayatı
6 Haziran 1857'de Yaroslavl, Rus İmparatorluğu'nda doğdu. Babası Yaroslav'da sonra ismi "Yaroslav 'Demidov' Devlet Üniversitesi" ne çevrilen "Davidov Lyceum" yüksek eğitim okulunda astronom olan "Vasilyevich Lyapunov (1820–1868)" ve kardeşi "Sergei Lyapunov" gayet yetenekli bir piyanist ve besteci idi.
1876'da Sankt-Peterburg Devlet Üniversitesi matematik bölümde eğitim görmeye başladı. Markov’un sınıf arkadaşıydı. Daha üniversitede iken 1880'de mekanik profesörü olan D.K.Bobylev rehberliği altında bir hidrostatik konuda ilk bilimsel makaleyi yazıp bunu biilimsel bir dergide bastırdı. 1880de hidrostatik konusundan çalışmaları nedeni ile bir bilimsel madalya ile ödüllendirildi. 1880 yılında matematik lisans derecesi ile mezun oldu. 1884 yılında uygulamalı matematik dalında aynı üniversiteden master tezini sunarak master derecesi aldı. 1892 yılında uygulamalı matematik dalında "Devinimin istikrarlığı genel problemi" adlı bir doktora tezi hazırlayıp Moskova Üniversitesi'den doktor derecesi aldı. Bu master ve doktora tezleri Fransızcaya çevrilip yayınlandı.
1805'te Harkov Üniversitesi'de "privat-doçent" oldu ve makanık bölümü üniversite derslri vermeye başladı. 1902'de San Patersburg Üniversitesi Uygulamalı Matematik Bölümü'nde profesör oldu ve Rusya Bilimler Akademisi'ne geçici üye seçildi. Rusya Bilimler Akademisi'nde teorik mekanik, integraller (diferansiyel denklemler) ve olasılık teorisi üzerine dersler verdi.
Olasılık teorisinde Markov ve Chebyshev’in çalışmalarını genelleştirmiş ve sonunda merkezsel limit teoremi’ni ispatlamıştır. Lineer ve lineer olmayan sistemlerin dinamik analizinin dengeliliği ve istikrarlığı konusuna büyük teorik katkılar yapmıştır.
1917'de eşi veremden müztarıpti ve doktorunun tavsiyesi ile Haziran 1917'de daha ılıman iklimli Odessa'a gidip orada bulunan kardeşinin evine yerleştiler. 31 Ekim 1918'de eşi öldü. Aynı gün Lyapanov başına sıktığı bir tabanca kurşunu ile intihara teşebbüs etti. Tedaviye alındıysa da üç gün sonra o da öldü. Sonradan öğrenildiğine göre doktoru tarafından gözlerinde katarakt olduğu ve yakında kör olacağı kendine bildirilmişti.