August Schleicher

August Schleicher, d. 19 Şubat 1821 Meiningen - ö. 6 Aralık 1868 Jena. Kendisi bir Alman dilbilimciydi; karşılaştırmalı dil araştırmalarında “Stammbaum” Teorisi’nin (Soyağacı kuramı) kurucusudur ve Franz Bopp ile birlikte Hint-Avrupa Dil Ailesi’nin (Indogermanistik) öncüleridir.

August Schleicher
Doğum	19 Şubat 1821 Meiningen
Ölüm	6 Aralık 1868 Jena
Vatandaşlık	Alman
Kariyeri
Dalı	Dilbilim
Etkilendikleri	Georg Wilhelm Friedrich Hegel

August Schleicher, Hint-Avrupa dil ailesindeki dillerin ilişkilerini araştırmıştır. Dilbilimi, doğa bilimlerinin alanı olarak görmüştür. Dili, yaşamın doğal bir parçası olarak tanımlamıştır ve değişimi ise biyolojik yapıdaki gelişimler gibi, evrimin meşruluğu altında görmüştür. Araştırma sonuçlarının temelinde, Ağustos 1853'te Hint-Avrupa dillerinin kökenini ilk defa, dilbilimin ve biyolojinin tarihinde (örneğin Charles Darwin'in) yayımlanan “Soyağacı teorisiyle” resmetmiştir.

Hint-Avrupa dillerinin karşılaştırmalı dilbilgisinin ele alındığı (1861) “Compendium” isimli eser, August Schleicher'in temel eseri olarak görülmektedir.

Schleicher, tabiatçı ve felsefî yanlarına ait fikirlerini, dillerin kelime yapılarına uygulamıştır. Buna göre Çince gibi tek heceli dillerde, yalnız anlamlı kelime kökleri yani tezler bulunmaktadır. Türkçe gibi eklemeli dillerde ise temel anlamı taşıyan tez – köklerin karsısında gramer bükümlerini taşıyan ek – antitezler bulunmaktadır. Latince gibi kaynaşık yapılı dillerde ise tez kökleri ile ek antitezleri birbirleri ile kaynaşarak sentez kelimeleri meydana getirmişlerdir. Dillerin doğuşunda, hepsinin yapısı aynı kabul edilmektedir. Diller tarih öncesi devirlerde yazıdan önce gelişirlerken, başka başka hızlarda ilerlediklerinden aralarında ayrılıklar meydana gelmiştir. Bütün diller ilk önce tek heceli yapı aşamasından geçerken, Çince gibi diller bu noktada takılmış, öbürleri gelişmeye devam etmiştir. Eklemeli yapı aşamasında ise Türkçe gibi diller duraklamış; Latince, Sanskritçe, Arapça gibi diller gelişmeye devam ederek kaynaşık yapıya sentez aşamasına erişmiştir.[1][2]

Hayatı

August Schleicher, Thuringia eyaletinde hükûmet merkezi olan Meiningen’de doktor çocuğu olarak doğmuştur. Babası Johann Gottlieb Schleicher (1793–1874) 1815'te üniversite öğrencisiyken, Jena'da “Burschenschaft" in (demokratik Almanya devleti isteyen üniversite öğrencileri birliği) kuruluşuna katılmıştır. 1822 yılında ailesi Meiningen'den Sonneberg ’e taşınır. Burada babası doktorluğuna devam eder. Açık görüşlü olan babasıyla müzikte yeteneği olan annesi, dil yetisi olan oğullarının iyi bir okul eğitimi almasına dikkat ederler. August Schleicher çocukluk ve gençlik yıllarını Sonneberg’de geçirir. 16 yaşından sonra, Coburg ’a yakın olan “Casimirianum” lisesine gider. August Schleicher oradaki hocasının tavsiyesine uyar ve 1840 yılında, Leipzig şehrinde, ilahiyat okumaya başlar. İlk dönemden sonra kısa sürelik için, Erlangen’deki, Protestan yüksek okuluna geçer ve burada ilahiyatın kendisine uygun bir dal olmadığını fark eder. Erlangen’den Tübingen’e geçer ve burada Hegel’in felsefesiyle karşılaşır. Tübingen manastırında Hegelian David Strauß, Jakob Reiff, Ferdinand Baur ya da Friedrich Vischer gibi bilimciler eğitim veriyordu. Böylece Schleicher ilahiyattan daha da uzaklaşarak felsefi sorulara yaklaşır ve Heinrich Ewald'ın öğrencisi olarak Doğu dillerine geçer. Kısa sürede İbranice dışında Sanskritçe, Arapça ve Farsça öğrenir. İsteksiz bir şekilde August Schleicher'in babası, oğlunun Bonn'daki üniversiteye geçmesine izin verir ve mektuplarının birinde oğlunu uyarır: “Bir filolog sefil bir ahlaksızdır, gerçekten bir filolog ise.”

Kaynakça

1. Lengüistik Metodu. Multilingual Yayınları. 2003. ss. 58-59.
2. Onan, Bi̇lgi̇ner (2009). "Eklemeli dil yapısının Türkçe öğretiminde oluşturduğu bilişsel (Kognitif) zeminler". Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 6 (11): 237-264. ISSN 1304-429X.