Bağdat Hatun (oyun)
Bağdat Hatun, Güngör Dilmen'in 1973'te yazdığı iki perdelik tiyatro oyunudur.
| Bağdat Hatun | |
|---|---|
|
| |
| Yazar | Güngör Dilmen |
| Karakterler |
Bağdat Han, Bahadır Han, Büyücü Kam, Emir Han, Şeyh Hasan... |
| İlk gösterim | 1974 |
| Ülke | Türkiye |
| Orijinal dil | Türkçe |
| Zaman ve mekân | 14. yüzyıl, İlhanlı Devleti |
Konusu 14. yüzyıl başında İlhanlı döneminde geçen tarihsel bir oyundur. Gerçek bir olaydan esinlenen oyunda, ihtiraslı bir kadın olan Bağdat Hatun’un, İlhanlı Ecesi konumuna yükselmek uğruna kocasından, babası ve kardeşlerinden, doğmamış bebeğinden vazgeçmesi ve türlü entrikalarla devlet yönetimini ele geçirişi anlatılır.
Oyun ilk kez 1973-1974 tiyatro döneminde Ankara Devlet Tiyatrosu tarafından sahnelenmiş; Cüneyt Gökçer tarafından sahneye konan oyunda Bağdat Hatun karakterini Ayten Gökçer canlandırmıştır.[1] 1980-1981 sezonunda Ankara Devlet Tiyatrosu tarafından tekrar sahnelene oyunu Adana Devlet Tiyatrosu 2001-2002 sezonunda; Konya Devlet Tiyatrosu 2004-2005 sezonunda; İzmir Devlet Tiyatrosu 2012-2013 sezonunda sahneledi.
Eser, 1981’de dizi olarak televizyona uyarlanmıştır.
Çocuk yaşta tahta çıktığında İlhanlı emiri Emir Çoban’ın nüfuzu altına giren İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır’ın daha sonra Emir Çoban’ın kızı Bağdat Hatun’u eşinden boşanmak zorunda bırakıp onunla evlenmesi; bu evliliğe karşı çıkan Emir Çoban’ı öldürtmesi bu oyuna esin kaynağı olmuştur.[2]
Konusu
İlhanlı Devleti'nin hükümdarı Bahadır Han, başkomutanı Emir Çoban’ın kızını görüp ona gönlünü kaptırır. Elçisi Togay’ı göndererek Emir Çoban’dan kızı Bağdat Han’ı ister. Bağdat Han, Şeyh Hasan’la evlidir. Yasalara göre Hakan, istediği kadını kocasından boşayarak karısı yapma hakkına sahiptir ancak kadın çocukluysa ona ilişemez. Emir Çoban, kızının hamile olduğunu öne sürerek eşinden boşanıp Bahadır Han ile evlenmesine karşı çıkar ve elçiyi gönderir.
Bağdat Han o gün gerçekten de hamile olduğunu açıklar. Ancak Bahadır Han’ın onu istemek için elçi gönderdiğini öğrenince kendisini İlhanlı Ecesi durumuna yükseltecek bu fırsatı kaçırmak istemez. Hasan’la istemeden evlenmiştir. Bahadır Han'ın kendisini boşanmaya zorlayabilmesi için doğacak çocuğunu düşürür; kendi çocuğunun katili olur. Böylece Bahadır’a önerisini tekrarlama fırsatı yaratır. Bu sefer Emir Çoban bizzat gelip onu hem babasından hem kocasından ister ama Emir Çoban direnir. Kardeşleri, Bağdat Hatun’un namusunu korumak için yemin ederler.
Bağdat Han, babası ve kardeşlerinden kurtulmak için yeraltı ve kötülükler tanrısı Erlik Han’a sığınarak büyücü Kam’la büyü yapar. Kendisini Bağdat Han’dan uzak tutma kararı alan Bahadır Han, akıl hocası Togay’ın kışkırtmaları sonucu Emir Çoban ve oğullarının kendisi için tehlike olduğuna inanır; onları öldürmeye karar verir. İç savaş hazırlığı başlar Bağdat Hatun, babasına destek verecek Sevinç Noyan Bey’i savaşı önlemek adına gizlice Bahadır Han’ın tarafına geç meye ikna eder; kendi ailesinin sonunu hazırlar. Savaş sonucunda bütün Çobangiller öldürülür.
Önlerinde hiçbir engel kalmayan Bağdat Hatun ile Bahadır Han düğün yaparlar. Şeyh Hasan, Bağdat Han’ı boşamaya razı gelmiş; üstelik nikâhı bizzat kendisi kıymıştır. Togay’ın kışkırtmaları sonucu kendini öldürür.
İlhanlı Ecesi olan Bağdat Han, Bahadır’ı avcunun için alır; devletin kontrolünü ele geçirir. Togay’ı uzaklaştırır. Tarihe geçme arzusundadır. Saçma emir ve isteklerinin sonu gelmez.
Bir süre sonra dediklerini yapmamaya başlayan ve yeğeni Dilşad Hatun’la evlenen Bahadır’ı Kam’ın ve Arpa Beyin yardımıyla öldürür. Çocuksuz ölen Bahadır’ın yerine Arpa Bey’i hakanlık için aday gösterir. Ancak Arpa Bey, Bağdat’a düzen kurmuş; ölmek üzere olan Bahadır’a katilinin ismini yazdırmıştır. Hakan seçildikten sonra bunu kurultay da açıklayarak katilin Bağdat’ın öldürülmesini sağlar.
Kaynakça
- Bağdat Hatun (1973-1974 Sezonu) Rol Dağılımı, Devlet Tiyatroları Dijital Oyun Bilgi Sistemi, Erişim tarihi.30.10.2015
- "Hasibe Eren, Güngör Dilmen'in Bağdat Hatun Adlı Oyununun Edebi Tahlili, Yapı Bozum Tekniği Uygulaması ve Bağdat Hatun Karakterinin İncelenmesi, Bahçeşehir Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010" (PDF). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2015.
