Türkiye

Türkiye
Türkiye Türkiye Cumhuriyeti
	Bayrak
	Millî marş; İstiklâl Marşı;
	Türkiye konumu (yeşil)
Başkent	Ankara; 40°K 33°D
En büyük şehir	İstanbul; 41°1′K 28°57′D
Resmî diller	Türkçe
Konuşulan diller	Türkçe (%84); Kurmanci (%12); Arapça (%1); Zazaca (%1); ve diğer (%2);
Etnik gruplar (2016)[1]	Türkler (%70-75); Kürtler (%19); ve diğer (%7-12);
Demonim	Türk
Hükûmet	Üniter başkanlık sistemli anayasal cumhuriyet
• Cumhurbaşkanı	Recep Tayyip Erdoğan
• Cumhurbaşkanı yardımcısı	Fuat Oktay
• Meclis başkanı	Mustafa Şentop
Yasama organı	Türkiye Büyük Millet Meclisi
Tarihçe
• Kurtuluş Savaşı	19 Mayıs 1919
• Meclisin açılması	23 Nisan 1920
• Lozan Antlaşması	24 Temmuz 1923
• Cumhuriyetin ilanı	29 Ekim 1923
Yüzölçümü
• Toplam	783.562 km2 (302.535 sq mi) (36.)
• Kara	769.632 km2 (297.157 sq mi)
• Su	13.930 km2 (5.380 sq mi)
• Su (%)	1,78
Nüfus
• 2021[2] sayımı	83.614.362 (17.)
• Yoğunluk	105/km2 (271,9/sq mi) (107.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	2,382 trilyon $ (13.)
• Kişi başına	28.294 $ (48.)
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	649,436 milyar $ (20.)
• Kişi başına	7.715 $ (73.)
Gini (2018)	41.9[3]; orta · 51.
İGE (2019)	0.820[4]; çok yüksek · 54.
Para birimi	Türk lirası (TRY · ₺)
Zaman dilimi	UTC+3 (TRS)
Tarih formatı	gg/aa/yyyy (miladi)
Şebeke gerilimi	230 V–50 Hz
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	+90
ISO 3166 kodu	TR
İnternet alan adı	.tr

Türkiye Cumhuriyeti ya da kısaca Türkiye, topraklarının büyük bölümü Anadolu'da, küçük bir bölümü ise Balkan Yarımadası'nın güneydoğu uzantısı olan Trakya'da yer alan ülke. Kuzeybatıda Bulgaristan, batıda Yunanistan, kuzeydoğuda Gürcistan, doğuda Ermenistan, İran ve Azerbaycan'ın ekslav toprağı Nahçıvan, güneydoğuda ise Irak ve Suriye komşusudur. Güneyini Akdeniz, batısını Ege Denizi ve kuzeyini Karadeniz çevreler. Marmara Denizi ise İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı ile birlikte Anadolu'yu Trakya'dan yani Asya'yı Avrupa'dan ayırır. Türkiye, Avrupa ve Asya'nın kavşak noktasında yer alması sayesinde önemli bir jeostratejik güce sahiptir.[5]

Türkiye toprakları üzerindeki ilk yerleşmeler Yontma Taş Devri'nde başlar.[6][7][8][9] Doğu Trakya'da Traklar olmak üzere, Hititler, Frigler, Lidyalılar ve Dor istilası sonucu Yunanistan'dan kaçan Akalar tarafından kurulan İyon medeniyeti gibi çeşitli eski Anadolu medeniyetlerinin ardından İskender'in egemenliğiyle birlikte Helenistik Dönem başladı. Daha sonra sırasıyla Roma ve Anadolu'nun Hristiyanlaştığı Bizans dönemleri yaşandı.[8][10] 11. yüzyılda Abbasi hilafetini siyasi hakimiyeti altına alan ve İslam dünyasında büyük bir güç konumuna gelen Selçukluların 1071 yılında Bizans'a karşı kazandığı Malazgirt Muharebesi ile Anadolu'daki Bizans üstünlüğü büyük ölçüde kırılarak Anadolu kısa süre içerisinde Selçuklulara bağlı Türk beyleri tarafından ele geçirildi ve Anadolu toprakları üzerinde İslamlaşma ve Türkleşme başladı.[11] Kısa sürede Anadolu'daki diğer Türk beylikleri üzerinde hakimiyet kuran Konya merkezli Anadolu Selçuklu Sultanlığı, 1243'teki Moğol istilasına kadar Anadolu'yu yönetti.[12]

13. yüzyılın sonundan itibaren Batı Anadolu'daki Türk beyliklerinden biri olarak öne çıkan Osmanlılar, 14. yüzyılda Balkanlar'da gerçekleştiriği fetihlerle büyük bir güç haline geldi ve Anadolu'daki diğer Türk beylikleri üzerinde de hakimiyet kurdu. Osmanlılar, 1453 yılında Fatih Sultan Mehmed'in İstanbul'u fethederek Bizans İmparatorluğu'na son vermesiyle büyük bir imparatorluk haline geldi. İmparatorluk 1516-1517'de Yavuz Sultan Selim'in Suriye ve Mısır'ı fethedip Mekke ve Medine'yi de hakimiyeti altına almasıyla İslam dünyasındaki en büyük güç haline geldi ve İslami hilafetin de tek temsilcisi oldu. İmparatorluk zirvesini Orta Doğu ve Kuzey Afrika'dan Macaristan'a kadar hakimiyet kurduğu 15. ve 17. yüzyıllar arasında, özelikle Kanuni Sultan Süleyman döneminde yaşadı. 1683 II. Viyana Kuşatması sonrasında gelen bozgun ve 15 sene süren Kutsal İttifak Savaşları neticesinde 1699'da Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'ya karşı üstünlüğü sona erdi. 19. yüzyıla gelindiğinde imparatorluk, Tanzimat adı verilen ciddi bir modernleşme sürecine girdi. 1876 yılında anayasanın ilan edilip meclisin açılmasıyla başlayan I. Meşrutiyet devri, Sultan II. Abdülhamid'in 1878 yılında Osmanlı-Rus Savaşını gerekçe göstererek anayasayı askıya alıp meclisi kapatması ile kısa sürse de, 1908 yılında İkinci Meşrutiyet ilan edilerek anayasa tekrar yürürlüğe girdi. Ancak reformlar dağılmayı engelleyemedi. Bu süreçte bağımsızlığını kazanarak imparatorluktan ayrılan Balkan devletlerinin birleşerek Osmanlı İmparatorluğu'na savaş açması ile başlayan 1912-1913 Balkan Savaşı ile Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlar'daki tüm topraklarını kaybetti. Balkan bozgunundan bir sene sonra da I. Dünya Savaşı'na İttifak Devletleri'nin yanında giren imparatorluk savaş sonucunda yenik düşerek Arap Yarımadasındaki tüm topraklarını kaybetti, 30 Ekim 1918 tarihinde tüm orduların teslim olması şartını kabul etti, devamında İtilaf Devletlerince işgal edildi.[13]

16 Mart 1920'de İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u işgal edip bazı milletvekillerini tutuklayarak sürgüne göndermesi sonucunda Meclis-i Mebûsan'ın kapanmasıyla Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi kuruldu. Onun önderliğinde işgalci kuvvetlere karşı yapılan Kurtuluş Savaşı (1919-1922) başarıya ulaşıp 1 Kasım 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından saltanatın kaldırılmasıyla Osmanlı monarşisi tarihe karıştı. 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilan edilmesi ve 3 Mart 1924'te hilafetin kaldırılıp Osmanlı Hanedanı'nın yurt dışına sürgün edilmesinden sonra çağdaş Türkiye'nin oluşumunda önemli yer tutacak olan bir dizi devrim gerçekleştirildi.

Türkiye, başkanlık sistemiyle yönetilen demokratik, laik ve üniter bir anayasal cumhuriyettir.[14][15] Resmî dili, nüfusun %85'inin anadili olan Türkçedir.[16] Ülkenin %70-80'ini Türkler, geriye kalanını Lozan'a göre yasal olarak tanınan (Ermeniler, Rumlar ile Yahudiler) ve yasal olarak tanınmayan Kürtler ve diğer halklar (Arnavutlar, Boşnaklar, Çerkesler, Gürcüler ile Lazlar vb.) oluşturmaktadır.[14][17][18][19] Nüfusunun büyük bölümü Müslümandır.[14] Avrupa Konseyi, NATO, OECD, AGİT ve G-20 topluluklarına üye olan Türkiye, Batı dünyasıyla bütünleşmiştir. 1963'te Avrupa Ekonomik Topluluğu ortak üyesi olmuş, 1995'te AB Gümrük Birliği'ne katılmış ve Avrupa Birliği'ne tam üyelik müzakerelerine 2005'te başlamıştır.[20] Ülke ayrıca Türk Keneşi, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı, İslam İşbirliği Teşkilatı ve Ekonomik İşbirliği Teşkilatı gibi örgütlere de üyedir. Günümüzde Türkiye, büyüyen ekonomisi ve diplomatik girişimleri sayesinde bölgesel güç olarak kabul edilmektedir.[21][22][23][24][25][26][27]

Etimoloji

Türkiye'nin adı Türk etnik kimliği adından gelir.[28] Sözcüğün günümüzdeki hâlinin orijinali bugünkü Türkiye toprakları için ilk kez 12. yüzyılda İtalyanlar tarafından Orta Çağ Latincesi kullanılarak Turchia veya Turcmenia şekillerinde oluşturuldu.[29][30] Bunların yanı sıra Orta Çağ'ın Alman seyyahları bölgeyi Turkei veya Tirkenland şeklinde, Fransızlar ise Turquie şeklinde andı.[30]

Sözcüğün Yunanca soydaşı Tourkia (Modern Yunanca: Τουρκία), Bizans imparatoru ve bilgini VII. Konstantinos Porfirogennetos tarafından De Administrando Imperio kitabında kullanıldı.[31][32][33][34] Osmanlı İmparatorluğu ise kendi çağdaşı olan diğer ülkeler tarafından zaman zaman Türkiye veya Türk İmparatorluğu şeklinde tanınırdı.[35]

Tarih

Tarih öncesi Anadolu ve Doğu Trakya

Göbeklitepe'deki bazı taşlar MÖ 12,000 yıllarında dikilmiş, İngiltere'deki Stonehenge'i 10 bin yıl geçmiştir.[36]

Günümüzde Türkiye sınırları içinde kalan Anadolu Yarımadası, dünyanın en eski yerleşim bölgelerinden biridir. Çeşitli Eski Anadolu milletleri bölgede, Cilalı Taş Devri'nin başlangıcına ve Büyük İskender'in fethine kadar varlığını sürdürdü.[8] Bu halkların çoğu Hint-Avrupa dil ailesinin bir kolu olarak kabul edilen Anadolu dillerini konuştu.[37] Bazı bilim insanları Hint-Avrupa dillerinin, yine eski Anadolu dillerinden olan Hitit dili ve Luvi dilinden yayıldığını öne sürdü.[38] Ayrıca Türkiye'nin Avrupa kıtasında kalan bölümünü oluşturan Doğu Trakya ise kırk bin yıl öncesine dayanan bir yerleşim tarihine sahiptir ve bölgenin sakinleri tarıma başlayarak milattan 6000 yıl önce Cilalı Taş Devri'ne geçmiştir.[9]

Geçmişi MÖ 10.000 tarihine kadar uzanan Göbekli Tepe, ülke toprakları üzerindeki bilinen en eski dini yapının bulunduğu yerdir.[39] Geçmişinin MÖ 7500'e veya MÖ 5700'e dayandığı sanılan Orta Anadolu'daki Çatalhöyük, Cilalı Taş Devri ile Bakır Çağı'na ait çok büyük bir yerleşim yeridir ve en iyi korunmuş Cilalı Daş Devri kenti ilan edilerek Temmuz 2012'de UNESCO Dünya Mirasları Listesi'ne dahil edilmiştir.[40] Troya antik kentinde ise Cilalı Taş Devri'nde başlayan yerleşmeler, Demir Çağı'na kadar devam etmiştir.[41]

Aslanlı Kapı Hattuşaş, Hititlerin başkenti

Anadolu'nun bilinen ilk sakinleri, Hatti ve Hurri toplumlarıdır. Hint-Avrupa milletlerinden olmayan bu iki toplum, yaklaşık olarak MÖ 2300'lü yıllarda Orta ve Doğu Anadolu'da yaşadı. Hatti ve Hurriler, Hint-Avrupa milletlerinden Hititler'in MÖ 2000-1700 yıllarında Anadolu'ya gelmesiyle yerini Hititler'e bıraktı. Hititler, bölgedeki ilk büyük krallığı MÖ 13. yüzyılda kurdular. Asurlular, MÖ 1950'den MÖ 612'ye kadar günümüz Türkiye'sinin güneydoğu topraklarını fethetti ve yerleşti.[42][43] Urartular'ın MÖ 9. yüzyılda Asurlular'ın kuzeyindeki güçlü rakibi olduğu ise Asur kitabeleri aracılığıyla öğrenildi.[44]

Hitit İmparatorluğu'nun MÖ yaklaşık 1180'li yıllarda çöküşünün ardından Hint-Avrupa milletlerinden Friglerin kurdukları Frigya, MÖ 7. yüzyılda Kimmerler tarafından yapılan saldırılara kadar Anadolu'da üstünlük elde etti.[45] Aynı kaderi MÖ 714 ile MÖ 590 yılları arasında Urartular da yaşayarak parçalandı.[46] Frigya'dan sonra Lidya, Karya ve Likya devletleri bölgede güç yakalayarak söz sahibi oldu.[47]

Antik çağ ve Bizans dönemi

MÖ 4. yüzyılda Pers İmparatorluğu'nun Karya Satrabı Mausolos döneminde inşa edilen Bodrum'daki Halikarnas Antik Tiyatrosu

Anadolu'nun sahil şeridinde MÖ 1200 yıllarında büyük ölçüde Aiol, İyon ve Yunan yerleşimleri başladı. Bu yerleşimciler tarafından Milet, Efes, Smyrna ve Byzantium gibi çok sayıda önemli şehir kuruldu. Son olarak Yunan koloniciler tarafından MÖ 657'de Megara kenti ortaya çıkarıldı. Yine bu dönemlerde, MÖ 6. yüzyılda, Türkiye'nin şu anki doğu toprakları üzerinde Ermeni Orontid Hanedanı tarafından bir devlet kuruldu.[48]

Anadolu, MÖ 6. ve 5. yüzyıllarda Pers Ahameniş İmparatorluğu'nun egemenliğine girdi ve bu egemenlik MÖ 334 yılındaki Büyük İskender'in fethine kadar devam etti.[49] İskender döneminde kültürel kaynaşma ve Helenleştirme hareketi başlatıldı.[8] MÖ 323'te İskender'in ölümünün ardından Anadolu bölünerek küçük Helenistik krallıklar ortaya çıktı. Tüm bu krallıklar, MÖ 1. yüzyıl ortalarında Roma Cumhuriyeti'nin bir parçası haline geldi.[50] Büyük İskender'in fetihleriyle başlattığı Helenleşme hareketi ise Roma döneminde hızlandırıldı, bu nedenle daha önceki yüzyıllarda var olan Anadolu dilleri ve kültürlerinin nesli tükenerek yerini Yunan dil ve kültürüne bıraktı.[10][51]

Roma döneminde 114-117'de Efes'te inşa edilen Celcus kütüphanesi

6. yüzyılda Bizans'ın kilise olarak yaptırdığı Ayasofya, sonradan camiye ve müzeye çevrildi.

324 yılında Roma İmparatoru I. Konstantin, imparatorluğun başkentini Byzantium'a taşıdı ve şehrin adını Nova Roma olarak değiştirdi. I. Theodosius'un iki erkek çocuğu, babalarının 395'te ölmesinin ardından Roma İmparatorluğu'nu ikiye bölerek paylaştı. Halk arasında Konstantinopolis olarak yaygınlaşan başkent, Doğu Roma İmparatorluğu'nun da başkenti oldu. Doğu Roma İmparatorluğu daha sonraki yıllarda Bizans İmparatorluğu olarak anılmaya başladı ve günümüz Türkiye topraklarının önemli bir kısmında Orta Çağ sonuna kadar varlığını sürdürdü.[52]

Selçuklular ve Osmanlı İmparatorluğu

Konya'daki Mevlânâ Müzesi, 1274'te Selçuklular tarafından inşa edildi. Konya, Anadolu Selçuklu Devleti'nin başkentiydi.[53]

Selçuklu hanedanının Kınık boyundan olan Oğuz Türkleri, Müslüman olduktan sonra İslam dünyası çevrelerine daha yakın yerlerde ikamet ettiler, 9. yüzyılda Hazar Denizi ve Aral Gölü'nün kuzeyine yerleşmeye başladılar.[54] 10. yüzyılda Selçuklular, Pers yurdunu da sınırları içine katarak atalarının vatanı Orta Asya'dan batıya doğru göç etmeye başladılar ve Büyük Selçuklu Devleti'ni kurdular.[55]

11. yüzyılın ikinci yarısında Selçuklu, Anadolu'nun doğu bölgelerine yerleşmeye ve akınlar yapmaya başladı. 1071'de Sultan Alp Arslan döneminde, Selçuklu Türkleri ve Bizans arasında yapılan Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra gelen Selçuklu zaferiyle Anadolu toprakları üzerinde Türkleştirme hareketi başladı.[56] Bu hareketle birlikte Anadolu'da Türk dilleri ve İslam tanıtılarak yaygın hâle geldi. Böylece bölgede yaygın olan Hristiyanlık ve Yunanca, yerini yavaş yavaş İslam dini ve Türk dillerine bıraktı.[56]

1243'te Kösedağ Muharebesi sonrasında Anadolu Selçuklu Devleti orduları Moğol ordularına yenilince devlet parçalandı. Yerine ise küçük Türk beylikleri ortaya çıktı. Bu beyliklerden biri olan Osman Gazi'nin beyliği, sonraki iki yüz yıl içinde büyüyerek Anadolu, Balkanlar, Kuzey Afrika ve Levant'ı hâkimiyeti altına alan Osmanlı İmparatorluğu hâline geldi. 1453 yılında, Padişah Fatih Sultan Mehmet dönemi yaşanırken Bizans İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis ele geçirildi ve imparatorluk tarihe karıştı.[57]

Topkapı ve Dolmabahçe sarayları, Osmanlı padişahlarına sırasıyla 1465-1856 yılları ile 1856-1922 yılları arasında ev sahipliği yaptı.[58][59]

1514 yılında I. Selim (1512–1520), Çaldıran Muharebesi'nde Safevî hükümdarı Şah İsmail'i yenerek imparatorluğun sınırlarını doğu yönünde genişletti. 1517'de Levant, Mısır ve Cezayir'i ele geçirdi. Ayrıca Kızıldeniz'e ulaşmış oldu ve Memlûk Sultanlığı'nı yıkarak halifeliğin Osmanlı Hanedanı'na geçmesini sağladı. Ardından Kızıldeniz, Umman Denizi ve Basra Körfezi üzerinde Osmanlı ve Portekiz imparatorlukları arasında Hint Okyanusu'nda üstünlüğü ele geçirmek için çeşitli deniz muharebeleri yapıldı. Portekizlilerin Hindistan üzerinde egemenlik sağlaması Osmanlı tarafından bir tehdit olarak algılandı; çünkü 15. yüzyıl sonlarındaki Coğrafi Keşifler sayesinde Ümit Burnu ve Amerika'nın keşfedilmesi, Osmanlı'nın elinde tuttuğu Doğu Asya ile Batı Avrupa arasında ticareti sağlayan eski ticaret yollarının önemini yitirmesine neden olup Osmanlı ekonomisini olumsuz yönde etkilemişti.[60]

Osmanlı İmparatorluğu 16. ve 17. yüzyılda, özellikle Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) döneminde tarihinin zirvesine ulaştı. Bu dönemde batıda Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na doğru topraklar genişletilerek Balkanlar'ın tamamı, Orta Avrupa ve Lehistan'ın güney kısmı ele geçirildi.[61] Osmanlı Donanması, denizde çeşitli rekabetlere girerek başarılar kazandı. 1538'de yapılan Preveze Deniz Muharebesi'nde Barbaros Hayreddin Paşa'nın Haçlılar'ı mağlup etmesinden sonra imparatorluğun Akdeniz'deki kontrolü arttı. Doğuda ise Safevî Devleti ile mezhep farklılıklarından ve toprak anlaşmazlıklarından kaynaklanan bazı çatışmalar zaman zaman savaşa dönüşerek 16. ve 18. yüzyıl arasında devam etti.[62]

Osmanlı İmparatorluğu, Batı Avrupa'da gerçekleşen Rönesans, Bilimsel Devrim, Aydınlanma Çağı ve Sanayi Devrimi gibi yeni gelişmeleri ülkesine getiremeyerek çağın gerisinde kaldı.[63] Kutsal İttifak Savaşları'nın bitmesiyle 1699'da imzalanan Karlofça Antlaşması sonrasında Osmanlı İmparatorluğu yavaşça gerilemeye başladı. Yapılan pek çok ıslahat ve 19. yüzyılda ilan edilen Tanzimat Fermanı ülkenin modernleşmesini amaçladı; ancak başarılı olamadı. Bunun yanı sıra ülkede toprak bütünlüğünü korumak için geliştirilen, farklı dinî ve etnik kökenlere sahip kişilerin bir arada yaşaması fikrini içeren Osmanlıcılık akımı da başarıya ulaşamayarak dağılmanın önüne geçemedi.[64] 1854'te Kırım Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ilk kez dış borçlanmaya gitti; ancak alınan borçlar ödenemedi. Sonraki yirmi yıl içinde yüksek seviyelere ulaşarak ekonominin iflasın eşiğine gelmesine sebep oldu ve Osmanlı hükûmetini zor durumda bıraktı.[65] Bunu 1875-78 Doğu Krizi ve 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı gibi felaketler izledi. Sonuç olarak Osmanlı ekonomisi borçlarını ödeyemeyerek harap duruma gelince alacaklı ülkeler tarafından 1881'de, borçların tahsilatını sağlayacak Düyun-u Umumiye kuruldu. Böylece Osmanlı devletinin gelirlerinin kontrolü alacaklı ülkelerin eline geçti.[66] 20. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu, Avrupalı güçlerle karşılaştırıldığında sanayileşememiş gelişmemiş bir ülke konumuna geldi.[67]

Osmanlı İmparatorluğu'nun topraklarının sınırları, askeri gücü ve zenginlik düzeyi giderek azalınca Balkanlar'da yaşayan Müslümanlar gördükleri eziyetler sebebiyle Anadolu'ya göç etmeye başladı.[68] Aynı şekilde Rusların Kafkasya topraklarını ele geçirmesi sonucunda buradaki Müslümanlar da Anadolu'ya geldi.[69] İmparatorluğun yine son zamanlarında milliyetçilik isyanlarının çıkmasıyla milletler arasında çeşitli etnik gerginlikler yaşandı, bu etnik gerginlikler Ermeni Sorunu gibi çeşitli sorunları ortaya çıkardı.[70] Sultan II. Abdülhamid'in aşırı otoriter yönetimine bir tepki olarak gelişen Jön Türk hareketinin 1908'de yaptığı devrimle II. Meşrutiyet ilan edildi.[71] Ardından 5 Ekim 1908'de Bulgaristan'ın resmen bağımsız olması ve 6 Ekim 1908'de Avusturya-Macaristan'ın Bosna'yı tek taraflı ilhakı ülkedeki kaos ortamını büyüttü. Bu olayları, pek çok canın ve toprağın kaybına sebep olan Trablusgarp Savaşı (1911-12) ile Balkan Savaşları (1912-13) izledi. 23 Ocak 1913'te, I. Balkan Savaşı sırasında gerçekleşen Bâb-ı Âli Baskını, Üç Paşalar'ı başa getirdi ve yönetimi ele geçirmelerine yol açtı.

Osmanlı İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı'na İttifak Devletleri'nin yanında girdi ve savaştan yenik çıktı. Savaş sırasında Ermenilerle yaşanan etnik gerginliklerin tırmanması üzerine çıkarılan Tehcir Kanunu'yla Ermeniler, Doğu Anadolu Bölgesi'nden Suriye'ye devlet eliyle göç ettirildi. Göçlerde farklı kaynaklara göre 300.000 ile 1.500.000 arasında Ermeni hayatını kaybettiği iddia edildi. Bu ölümler, çeşitli kaynaklar tarafından Ermeni Soykırımı olarak tanımlandı.[72][73][74][75] Türk tarafı ise olayların soykırım olmadığını ifade ederek Ermenilerin yalnızca yerlerinin değiştirildiğini belirtti.[76] Ermenilerin yanı sıra imparatorlukta savaş devam ederken Rum ve Süryaniler de öldürüldü ve bu olaylar da bazı kaynaklar tarafından soykırım olarak tanımlandı.[77] Savaşın ardından imparatorluğa bağlı milletler ayrılarak çeşitli yeni devletler kurdular.[78][79][80][81] 30 Ekim 1918'de Osmanlı İmparatorluğu, İtilaf Devletleri ile Mondros Ateşkes Anlaşması'nı imzaladı. 10 Ağustos 1920'de imzalanan Sevr Antlaşması ise Osmanlı topraklarını İtilaf Devletleri arasında paylaştırdı ancak yürürlüğe giremedi.[57]

Türkiye Cumhuriyeti

Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır.

I. Dünya Savaşı bitiminde imzalanan Mondros'tan sonra İtilaf Devletleri tarafından İstanbul, İzmir ve diğer Osmanlı topraklarının işgali, Türk Ulusal Hareketi'ni ortaya çıkardı.[82] Çanakkale Savaşı'nın öne çıkan isimlerinden biri olan Mustafa Kemal Paşa'nın, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkışı ile Sevr Antlaşması'nın getirdiği şartları iptal edip Mîsâk-ı Millî sınırları içinde kalan ülke topraklarının bütünlüğünü korumayı amaçlayan Türk Kurtuluş Savaşı başlatıldı.[83]

18 Eylül 1922 itibarıyla ülkedeki tüm düşman kuvvetleri kovuldu ve Nisan 1920'den beri kendisini ülkenin meşru hükûmeti ilan eden Ankara merkezli Türk rejimi, eski Osmanlı'dan gelen sistemi yasallaştırarak yeni cumhuriyetçi siyasi sisteme geçmeye başladı. 1 Kasım'da Türkiye Büyük Millet Meclisi, saltanatı kaldırdı ve 623 yıllık monarşik Osmanlı resmen tarih sahnesinden silindi. 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu'nun devamı niteliğindeki yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin uluslararası alanda tanınmasını sağladı ve 29 Ekim 1923'te yeni başkent Ankara'da resmen cumhuriyet ilan edildi.[84][85] Lozan Antlaşması sonrasında antlaşma maddeleri gereğince yapılan Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi kapsamında Türkiye'deki 1,1 milyon Rum ile Yunanistan'daki 380 bin Türk yer değiştirdi.[86]

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı olan Mustafa Kemal, eski Osmanlı-Türk devletini yeni bir laik cumhuriyete dönüştürme amacı içeren birçok devrim yaptı.[87] Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1934 yılında çıkan Soyadı Kanunu ile kendisine "Atatürk" soyadını verdi.[88]

II. Dünya Savaşı'nda Türkiye, uzun süre tarafsızlığını korudu ancak savaşın son aylarında, 23 Şubat 1945'te Müttefik Devletler'in yanında yer aldı. 26 Haziran 1945'te ise Birleşmiş Milletler'in kurucu üyelerinden biri oldu.[89] II. Dünya Savaşı'ndan sonra Yunanistan'da çıkan komünist isyanının bastırılmasında karşılaşılan zorluklar ve Sovyetler Birliği'nin Türk Boğazları'nda askeri üs talep etmesi, Amerika Birleşik Devletleri'nin 1947'de Truman Doktrini'ni ilanıyla sonuçlandı. Doktrin, Türkiye ve Yunanistan güvenliğini sağlamayı amaçlayarak askeri ve ekonomik destek sağladı. Her iki ülke de 1948 yılında Avrupa ekonomisinin yeniden inşası için Marshall Planı ve OEEC'ye dahil edildi,[90] daha sonra 1961 yılında OECD'nin kurucu üyesi haline geldi.[91]

Kore Savaşı'na Birleşmiş Milletler kuvvetleri ile birlikte katılan Türkiye, 1952 yılında Sovyet Birliği'ne karşı NATO'ya katıldı. 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs'ta gerçekleşen darbe, EOKA-B'nin faaliyetleri, Enosis (adayı Yunanistan ile birleştirme) planları ve yaşanan toplumlar arası çatışmanın tırmanması sonucunda Türkiye, 20 Temmuz 1974'te adaya asker çıkardı.[92] Dokuz yıl sonra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kurularak ada ikiye bölündü ancak ülke yalnızca Türkiye tarafından tanındı.[93]

Türkiye Cumhuriyeti'nin tek partili dönemi, 1946'da son buldu. Ardından gelen çok partili demokrasi dönemi 1960, 1971, 1980 ve 1997 yıllarındaki askerî müdahalelerle kesintiye uğradı.[94][95] Ayrıca Temmuz 2016'da başarısız bir darbe girişimi meydana geldi.[96] 1980'li yıllarda Türk ekonomisinin liberalleştirilmesinden bu yana ülke ekonomik büyüme ve siyasi istikrar yakaladı.[97] 1984'ten itibaren PKK, Türk hükûmetlerine karşı ayaklanma ve saldırı kampanyalarına başladı, tarafların çatışmaları sonucunda resmî verilere göre 40 binden fazla insan öldü.[98] İnsan Hakları İzleme Örgütü verilerine göre 3 binden fazla Kürt köyü Türk güvenlik güçleri tarafından yakıldı ve binlerce Kürt yurdundan edildi.[99] Ayrıca Kürtler tarafından kurulan bazı siyasi partiler kapatıldı.[100] 2012'de taraflar arasında barış görüşmeleri başladı[101][102] ancak 2015'te görüşmeler sona erdi ve yeniden çatışma hâline dönüldü.[103] 2013'te Gezi Parkı'ndaki düzenlemeler nedeniyle başlayan protestolar, daha sonra hükûmet karşıtı protestolara dönüşerek birçok ilde patlak verdi ancak hükûmet tarafından bastırıldı.[104] Ülkede Haziran 2015 genel seçimleri döneminden itibaren çeşitli şehirlerde düzenlenen silahlı ve bombalı saldırılar günden güne artarak yüzlerce sivilin canına mâl oldu.[105]

İdari bölümler

Türkiye, idari açıdan üniter bir yapıya sahiptir ve bu durum Türk kamu yönetimine şekil veren en önemli etkenlerdendir. Devletin temel işleyişindeki üç güç olan yasama, yürütme ve yargı dikkate alındığında, yerel yönetimlerin hemen hemen herhangi bir gücü yoktur. İllerin ve diğer birimlerin yönetimi, merkezi yönetimden sonra gelir. Yerel yönetimler yalnızca bulundukları yerde hizmet vermek amacıyla kurulmuşlardır. İllerin başında valiler, ilçelerin başında kaymakamlar yönetici olarak görevlidir. Vali ve kaymakamın yanı sıra, merkezi yönetimi ve belediye başkanları tarafından atanan diğer üst düzey yetkililer de vardır.[106]

Türkiye'nin başkenti Ankara'dır. Ülkenin en büyük idari birimleri illerdir ve 81 il vardır. Bu iller ilçelere ayrılmıştır, toplamda 973 ilçe mevcuttur.[107] Ayrıca ülke coğrafi, demografik ve ekonomik koşullar göz önüne alınarak 7 bölge ve 21 alt bölgeye ayrılmıştır ancak bu bölgeler herhangi bir idari yapıyı temsil etmemektedir.[108]

Siyaset

Recep Tayyip Erdoğan
Cumhurbaşkanı

1923 ile 2018 yılları arasında Türkiye, parlamenter temsilî demokrasinin uygulandığı bir ülkeydi. 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunun sonucunda başkanlık sistemi kabul edildi; yeni sistem 2018 yılında cumhurbaşkanlığı seçimiyle yürürlüğe girdi ve Cumhurbaşkanı'na kararname verme, kendi kabinesini atama, bütçeyi hazırlama, seçim çağrısında bulunarak parlamentoyu lağvetme ve bürokrasiyle mahkemelere siyasi atamalar yapabilme yetkisi de dahil olmak üzere yürütmenin tam kontrolünü verdi. Başbakanlık makamı yürürlükten kaldırılmış ve yetkileri (Bakanlar Kurulu ile birlikte) devlet başkanı olan ve doğrudan seçimle beş yıllık bir süre için seçilen Cumhurbaşkanı'na devredilmiştir. Recep Tayyip Erdoğan, 2014'te ülkenin halk oylamasıyla seçilen ilk cumhurbaşkanıdır. Türkiye'nin anayasası, ülkenin yasal sistemini ortaya koyar. Hükûmetin temel ilkelerini içerir ve üniter bir merkezi devlet olarak Türkiye'yi tanımlar.

Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı tarafından uygulanırken yasama yetkisi, Türkiye Büyük Millet Meclisi olan tek meclis parlamentosuna verilir. Yargı, yürütme ve yasama organından doğal olarak bağımsızdır; ancak 2007, 2010 ve 2017 yıllarındaki referandumlarda yürürlüğe giren anayasal değişiklikler, hakim ve savcıların atanması veya görevden alınması için Cumhurbaşkanı ve iktidar partisine daha büyük yetki vermiştir. Anayasa Mahkemesi, yasaların ve anayasanın kararnamelerinin uygunluğu hakkında karar almakla suçlanmaktadır. Danıştay idari davalar için son başvurucunun mahkemesi ve diğer tüm kişiler için Yüksek Temyiz Mahkemesidir.

Her iki cinsiyet için genel oy hakkı, 1933 yılından bu yana Türkiye genelinde uygulanmaktadır ve 18 yaşına girmiş her Türk vatandaşı seçme hakkına sahiptir. Türkiye'de 85 seçim bölgesi vardır ve bu seçim bölgelerinden aday olan 18 yaş üstü kişilerden 600 tanesi beş yıl aralıklarla liste usulü çoğunluk seçim sistemi yoluyla milletvekili olarak seçilir. Anayasa Mahkemesi, laiklik karşıtı veya ayrılıkçı gördüğü siyasi partilerin kamu finansmanını veya tamamen varlıklarını ortadan kaldırma hakkına sahiptir. Ülkede %10 seçim barajı uygulaması vardır.[109]

1923 yılında cumhuriyetin ilanından bu yana ülkenin laikliği önemli konulardan biridir.[110] Türkiye'de İslamcılar ve Atatürk'ün yaptığı devrimleri destekleyen Kemalistler, kamu hayatında dinin uygun rolü konusunda tartışmalar yaşayan iki karşıt taraftır.[111] Kemalistler, laik anayasal demokrasinin ve Batılılaşmış seküler yaşam tarzının savunucusu konumundadırlar. Ekonomi, eğitim ve diğer kamu hizmetlerinde ise devlet müdahalesinin destekçisidirler.[111] 1980'lerden bu yana ülkede gelir eşitsizliğinin ve sınıfsal ayrımın artması; teoride otorite yükümlülüğünü, toplumsal dayanışmayı ve sosyal adaleti destekleyen ancak pratikte tartışmalara sebep olan İslami popülizme yol açtı.[111]

İnsan hakları

2013'teki Gezi Parkı protestoları

Türkiye'de insan hakları, uluslararası ortamda kınamalara maruz kalmış ve çeşitli tartışmalara yol açmıştır. 1998 ve 2008 yılları arasında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından özellikle yaşama hakkı olmak üzere genel insan hakları ihlalleri ve özgürlük ihlalleri nedeniyle Türkiye aleyhinde 1.600 karar alınmıştır. Aynı zamanda Kürt hakları, kadın hakları, LGBT hakları ve basın özgürlüğü gibi diğer konular da tartışmalara sebep olmuştur. Günümüzde Türkiye'nin insan hakları ihlallerindeki sicili, AB üyeliğine bir engel teşkil etmeye devam etmektedir.[112] Gazetecileri Koruma Komitesi'ne göre uzun yıllardır ülkeyi yöneten AKP hükûmeti, basın özgürlüğü açısından dünyanın en büyük baskılarından birini uygulamaktadır.[113] Ülkede çok sayıda gazeteci önceleri Ergenekon ve Balyoz davaları gibi çeşitli davalar kapsamında, daha sonraları 2016 yılındaki darbe girişimi takip eden tasfiyeler çerçevesinde "terörizm" ve "devlet karşıtı faaliyetler" ile suçlanarak tutuklandı. "Türklüğü aşağılamak" ve "yargıyı etkilemek" suçlarıyla da gazetecilere karşı çeşitli kovuşturmalar başlatıldı, ayrıca hükûmetin basındaki oto-sansürü içselleştirdiği iddia edildi.[113] 2013 yılında Gazetecileri Koruma Komitesi, Türkiye'de 211 gazetecinin hapse atıldığını rapor ederek ülkenin bu rakamla en fazla gazeteci tutuklayan ülke sıralamasında İran, Eritre ve Çin'i geçerek tepeye yerleştirdiğini bildirdi.[114] Freemuse ise dokuz müzisyenin çalışmaları yüzünden hapse atıldığını belirleyerek müzisyenlerin hapsedilmesi bakımından ise ülkenin Rusya ve Çin'den sonra üçüncü sırada olduğunu açıkladı.[115] Eski bir ABD Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Philip J. Crowley, ülkesinin "Türkiye'de gazetecilere yönelik tehdit içeren eğilimler hakkında geniş çaplı endişelerinin olduğunu" belirtmiştir.[116] Türkiye, Freedom House tarafından 'Kısmen Özgür' sınıfında değerlendirilir.[117]

Temmuz 2016'da Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi, "Türkiye’de Demokratik Kurumların İşleyişi" önergesini görüşerek ülkedeki demokratik kurumların işleyişi konusunda ciddi şüpheler bulunduğunu rapor etti.[118]

Hukuk

Türkiye'de, tamamı Avrupa kıtasıyla uyumlu hâle getirilmiş olan bir hukuk sistemi vardır. Örneğin Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu, İsviçre'den alınmıştır. Medeni Kanun, İsviçre'nin medeni kanununun Türk kültürüne uyarlanmasıyla hazırlanmıştır. İdare Hukuku kuralları Fransa'daki muadili ile benzerlikler taşır, Ceza Kanunu ise İtalya'dan alınmıştır.[119]

Türkiye'de güçler ayrılığı ilkesi benimsemiştir. Bu ilke doğrultusunda, yargı gücü Türk milleti adına yalnızca bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından kullanılabilir. Mahkemelerin bağımsızlığı ve kuruluşu, hâkim ve savcıların görev süreleri boyunca güvenliklerinin sağlanması, hâkim ve savcıların görevleri, hâkim ve savcıların denetlenmesi, askerî mahkemeler ve kuruluşu, yüksek mahkemelerin yetki ve görevleri Türkiye Anayasası ile belirlenir.[120]

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 142. maddesine göre mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ile yargılama usulleri kanunla düzenlenir. Bu yasada ve ilgili diğer anayasa maddeleri doğrultusunda Türkiye'deki mahkeme sistemi üç ana başlık altında toplanır: Yargı Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Askerî Mahkemeler. Her başlık, birinci derece mahkemeler ile yüksek maddeleri bünyesinde barındırır. Ülkedeki adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemek için Uyuşmazlık Mahkemesi kurulmuştur.[120]

Türkiye'de kolluk kuvvetleri Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı gibi çeşitli birimlere ayrılmaktadır. Tüm bu kolluk kuvvetleri Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı'na veya çoğunlukla İçişleri Bakanlığı'na bağlı olarak hareket ederler. Adalet Bakanlığı tarafından Kasım 2008'de açıklanan rakamlara göre, Türkiye cezaevleri'nde bulunun kişi sayısı 100.000'i aşmıştır ve bu rakam 2000'lerin başındaki sayının iki katıdır.[121]

Dış ilişkiler

1963'ten bu yana AET'nin ortak üyesi olan ve 1995'te AB Gümrük Birliği'ne katılan Türkiye, 2005 yılında Avrupa Birliği'ne tam üyelik müzakerelerine başladı.[20]

Türkiye, Birleşmiş Milletler (1945),[122] OECD (1961),[123] İslam İşbirliği Teşkilatı (1969),[124] AGİT (1973),[125] EİT (1985),[126] KEİ (1992),[127] D-8 (1997)[128] ve G-20 (1999)[129] gibi uluslararası örgütlerin kurucu üyelerinden birisidir. 1951-1952, 1954-1955, 1961 ve son olarak 2009-2010 yıllarında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde geçici üye olarak görev yapmıştır.[130]

Geleneksel Batı yönelimi doğrultusunda, Avrupa ile ilişkiler her zaman Türk dış politikasının merkezî bir parçası olmuştur. 1949 yılında Avrupa Konseyi'ne üye olan ülke, 1963 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu (sonradan Avrupa Birliği'ne dönüştü) ile ortaklık ilişkisi kurdu. Uzun yıllar devam eden siyasi görüşmelerin ardından, 1987 yılında AET'ye tam üyelik için başvurdu, 1992 yılında Batı Avrupa Birliği'nin ortak üyesi oldu, 1995'te AB Gümrük Birliği'ne katıldı ve 2005 yılında Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakerelerine başladı.[20] Türkiye'nin Kıbrıs Sorunu'nda AB üyelerinin aksine Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni desteklemesi, AB ilişkilerini zorlaştırmakta ve ülkenin AB'ye üyelik sürecindeki önemli bir engel olmaya devam etmektedir.[131] Bugün, Avrupa Birliği üyeliği Türkiye tarafından stratejik bir hedef ve devlet politikası olarak kabul edilmektedir.[132][133][134][135]

Türkiye'nin dış ilişkilerinin bir diğer belirleyici unsuru Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkiler olmuştur. Sovyetler Birliği'nin oluşturduğu ortak tehdit sebebiyle Türkiye, 1952'de NATO'ya üye oldu ve Soğuk Savaş boyunca Washington hükûmetleri ile yakın ikili ilişkiler içinde bulundu. Türkiye, Avrupa Birliği'ne üyelik gibi önemli konular da dahil olmak üzere Amerika Birleşik Devletleri'nin siyasi, ekonomik ve diplomatik desteğinden yararlandı.[136] Soğuk Savaş sonrasındaki dönemde Türkiye'nin jeostratejik önemi, çevresinde bulunan Orta Doğu, Kafkasya ve Balkan coğrafyalarına doğru kaydı.[137]

1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasının üzerine Türk Cumhuriyetleri bağımsızlıklarını elde ettiler. Türkiye, Ön ve Orta Asya'da bulunan bu cumhuriyetler ile ikili ilişkilerini, aralarında bulunan derin kültürel ve dilsel bağ sebebiyle ilerletme çabası içine girdi.[138] Özellikle Azerbaycan, Türkiye ile ilişkilerinin önemini vurguladı.[139][140] Bakü'den Ceyhan'a uzanan Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı (BTC), Hazar Denizi'ndeki petrolü küresel pazara aktarmayı sağlamakta ve Türkiye'nin dış politika stratejisinin bir bölümünü oluşturmaktadır.[141] Azerbaycan'ın Ermenistan ile yaptığı Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan'ı destekleyen Türkiye, savaş yıllarından bu yana Ermenistan ile var olan sınır kapılarını kapalı tutmaktadır.[142] Günümüzde AK Parti hükûmeti dönemi, Türkiye'nin Yeni Osmanlıcılık dönemi olarak adlandırıldı ve ülkenin etkisi stratejik konumuna bağlı olarak Ortadoğu'da arttı.[143][144] Bu politikalar Türkiye'nin çevresindeki Arap ülkeleriyle sorunlar yaşamasına yol açtı. Örneğin Suriye İç Savaşı'ndan sonra Suriye ile, Muhammed Mursi'nin devrilmesinden sonra Mısır ile Türkiye'nin arası bozuldu.[145][146]

Türkiye, 1950'den bu yana Birleşmiş Milletler ve NATO bünyesi dahilinde uluslararası alanda çeşitli güçlerin korunmasına yardımcı olmuştur. Somali ile eski Yugoslavya'da barış ortamının korunmasına destek sağlamış ve Birinci Körfez Savaşı'nda koalisyon güçlerini desteklemiştir. Bunun yanı sıra varlığı tartışmalı olsa da Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti topraklarında 36.000 askerini bulundurmaktadır.[147] Afganistan'da Amerika Birleşik Devletleri'nin istikrar gücü, BM yetkilisi ve 2001'den bu yana NATO komutası altında Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti'nin bir parçası olarak bulunmaktadır.[148] 2003'ten beri Türkiye, Avrupa Kolordusu'na askerî personel sağlamakta ve AB Savaş Grupları'nda yer almaktadır.[149]

Ordu

Türk Silahlı Kuvvetleri, ABD Silahlı Kuvvetleri'nden sonra NATO'nun en büyük ikinci askerî gücüdür. Türkiye, 1952 yılında NATO'ya katılmıştır.[150]

Türkiye'nin silahlı kuvvetleri, NATO üyesi ülkeler arasında ABD Silahlı Kuvvetleri'nden sonra gelen en büyük ikinci askerî güçtür ve 2011 NATO sayımlarına göre tahmini 495.000 konuşlandırılabilir kuvveti bulunmaktadır.[151] Almanya, Belçika, Hollanda ve İtalya ile birlikte NATO'nun nükleer paylaşım politikasının bir parçası olan beş ülkeden biridir.[152] İncirlik Hava Üssü'nde toplam 90 tane B61 nükleer bombası bulunmaktadır, bunlardan 40 tanesi nükleer bir çatışma durumunda NATO'dan onay almak şartıyla Türk Hava Kuvvetleri'nin kullanması için tahsis edilmiştir.[153]

Türk Silahlı Kuvvetleri üç bölümden oluşur: Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Türk Hava Kuvvetleri. İç emniyeti sağlama ve askeri işlevleri olan Jandarma ile Sahil Güvenlik, barış zamanında İçişleri Bakanlığı'na, savaş zamanında Kara ve Deniz kuvvetlerine bağlıdır.[154]

Türk Silahlı Kuvvetleri'ni komuta edip yönlendiren en üst düzey birim olan Genelkurmay Başkanı, cumhurbaşkanı tarafından atanır[155] ve Millî Savunma bakanına bağlı ve sorumludur.[156] Bakanlar Kurulu, millî güvenlik ve ülke savunması için yeterli silahlı kuvvetlerin hazırlanması konularında meclise karşı sorumludur. Ancak savaş ilan etme, dış ülkelere asker gönderme veya dış ülke askerlerinin Türkiye'ye konuşlanmasına izin verme yetkileri yalnızca meclise aittir.[154]

Sağlık sorunu olmayan her erkek Türk vatandaşının eğitim durumu ve iş yerine bağlı olarak üç hafta ile bir yıl arasında değişen bir süreliğine askerî hizmet yapması zorunludur.[157] Türkiye'de vicdanî ret uygulaması bulunmamaktadır ve askerlik yerine sivil bir alternatif sunulmamaktadır.[158]

Coğrafya

Türkiye'nin topoğrafik haritası

Türkiye, iki kıtada toprağı bulunan bir Avrasya ülkesidir.[159] Topraklarının %97'si Asya üzerinde bulunur ve bu kısım Anadolu diye adlandırılır. Kalan %3'lük kısım ise Avrupa kıtasında kalır ve Doğu Trakya diye adlandırılır. Marmara Denizi, Çanakkale ve İstanbul Boğazı Anadolu'yu Trakya'dan, Asya'yı Avrupa'dan ayırır.[160][161]

Türkiye toprakları kabaca bir dikdörtgen şeklini andırır, 1.600 kilometre (1.000 mi) uzunluğunda ve 800 km (500 mi) genişliğindedir.[162] 36° ve 42° kuzey paralelleri ile 26° ve 45° doğu meridyenleri arasına yerleşmiştir. Gölleriyle birlikte 783.562 kilometre karelik (300,948 sq mi) bir alanı kaplar.[163] Bunun 755.688 kilometre karesi (291.773 sq mi) Asya topraklarını oluştururken, geriye kalan 23.764 kilometre karesi (9.174 sq mi) Avrupa topraklarını oluşturur.[162] Bu rakamlarla, yüzölçümü açısından dünyanın en büyük 37. ülkesidir. Üç tarafı denizlerle çevrilidir. Batısında Ege Denizi, kuzeyinde Karadeniz ve güneyinde Akdeniz bulunmaktadır. Kuzeybatısında ise Marmara Denizi yer alır.[164]

Türkiye'nin Avrupa'daki kısmı olan Doğu Trakya'da Yunanistan ve Bulgaristan ile sınırı bulunmaktadır. Asya'daki kısmı olan Anadolu'da ise dar kıyı ovalarıyla çevrilmiş yüksek bir merkezi platodur. Kuzeyde Köroğlu ve Kuzey Anadolu Dağları ile, güneyde Toros Dağları ile çevrilmiştir. Türkiye'nin doğusuna gidildikçe yükselti artar ve burası Fırat, Dicle, Aras gibi çeşitli nehirlerin kaynağıdır. Ayrıca 5.137 metre (16.854 ft) yüksekliğindeki Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı ve en büyük gölü olan Van Gölü de Doğu Anadolu'da yer alır.[164][165] Türkiye, Anadolu toprakları üzerinde kuzeydoğuda Gürcistan, doğuda Ermenistan, Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve İran, güneydoğuda Irak ve Suriye ile komşudur.

Türkiye, yedi coğrafi bölgeye bölünmüştür. Bunlar Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Karadeniz ve Marmara bölgeleridir. Dar bir kemere benzeyen Karadeniz Bölgesi, Kuzey Anadolu boyunca düzensiz bir şekilde uzanır ve ülkenin toplam yüzölçümünün altıda birini oluşturur. Geleneksel bir eğilim olarak, doğuya doğru gidildikçe engebenin artmasına paralel olarak yaylacılığın arttığı görülür.[164]

Türkiye'nin yer şekillerinin çeşitliliği, binlerce yıldır bölgenin arazisini şekillendiren yerin hareketliliğinin bir sonucudur. Üzerinde sönmüş volkanlar bulundurur ve hâlâ daha sıklıkla depremler meydana gelmektedir. Çanakkale ve İstanbul Boğazları, varlıklarını ülkedeki fay hatlarına borçludurlar. Ülkenin kuzeyinde ve doğusunda günümüzde de depremlere sebep olan büyük fay hatları vardır. Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde 1999'da meydana gelen büyük Marmara depremi, binlerce insanın hayatını kaybetmesine sebep olmuştur.[47]

Biyoçeşitlilik

Kuzey Anadolu Dağları'ndaki Sümela Manastırı. Bu dağlar, ılıman yağmur ormanları, flora ve faunalarıyla birlikte bir ekolojik bölge oluşturur.

Türkiye'nin olağanüstü ekosistemi ve habitat çeşitliliği, ülkede önemli bir tür çeşitliliğinin oluşmasını sağlamıştır.[166] Anadolu, üzerinde tarımın yapılmaya başladığı yıllardan itibaren birçok bitkinin anavatanı olmuştur ve günümüzde bu bitkiler Türkiye'de yaşayan insanlar tarafından kullanılmaktadır. Türkiye'nin faunasının çeşitliliği, florasının çeşitliliğinden bile büyüktür. Tüm Avrupa genelindeki hayvan türlerinin sayısı 60.000 iken, bu rakam Türkiye'de 80.000'den fazladır ve alt türler dahil edildiğinde 100.000'i geçmektedir.[167]

Kuzey Anadolu kozalaklı ve yaprak döken karışık ormanları, Türkiye'nin kuzeyindeki Kuzey Anadolu Dağları'nın büyük bir bölümünü kaplar ve bir ekolojik bölge oluşturur. Bu dağların doğu ucunda Kafkasya karışık ormanları yer alır. Bölge ayrıca Avrasya yaban hayatına da ev sahipliği yapar. Bayağı atmaca, kaya kartalı, şah kartal, küçük orman kartalı, kafkas kara orman tavuğu, kara iskete ve duvar tırmaşık kuşu gibi hayvanlar burada yaşar.[168] Kuzey Anadolu Dağları ve Karadeniz arasındaki dar kıyı şeridinde, Dünya'da az sayıda bulunan ılıman yağmur ormanlarından biri olan Euxine-Kolşik yaprak döken ormanlarına rastlanır.[169]

Türkiye'de 40 tane millî park, 189 tane doğal park, 31 tane doğal koruma alanı, 80 tane yaban hayatını koruma alanı ve 109 tane doğal anıt bulunur. Gelibolu Yarımadası Tarihî Millî Parkı, Nemrut Dağı Millî Parkı, Antik Troya Millî Parkı, Ölüdeniz Doğal Parkı ve Polenezköy Doğal Parkı bunlara örnektir.[170]

Türkiye'nin başkenti Ankara, kendi adını taşıyan Ankara kedisi, Ankara tavşanı ve Ankara keçisi gibi hayvanlarıyla ünlüdür. Ülkenin diğer ulusal sembollerinden biri ise Van kedisidir ve adını Doğu Anadolu'da yer alan Van ilinden alır. Ayrıca Türkiye'ye has çeşitli köpek türleri de vardır: Anadolu çoban köpeği, Kangal, Aksaray Malaklısı ve Akbaş.[171]

İklim

Türkiye'nin iklim grafiği[172]

Türkiye'de üç farklı iklim tipine rastlanmaktadır. Genel anlamda Ege Denizi ile Akdeniz kıyılarında görülen Akdeniz ikliminde yazlar sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır.[172] Bitki örtüsü makidir. Karadeniz kıyılarında görülen bir ılıman okyanus iklim tipi olan Karadeniz ikliminde her mevsim yağış görülmektedir, doğal bitki örtüsü ormandır. Karadeniz kıyıları, Türkiye'nin yıl boyunca yüksek yağış alan tek bölgesidir ve Doğu Karadeniz bölümü yıllık 2000-2500 milimetre yağış almaktadır.

Köppen iklim sınıflandırmasına göre Türkiye'deki iklim çeşitleri

Ege Denizi ile Karadeniz'i birbirine bağlayan Marmara Denizi'nin kıyılarında geçiş iklimi görülmektedir; denizin güneyinde Akdeniz, kuzeyinde Karadeniz ve kuzeybatısında Karasal iklime rastlanmaktadır. Marmara ve Karadeniz bölgelerinde hemen hemen her yıl kar yağışı gözükse de kar ancak birkaç gün yerde kalır. Ülkede, Karadeniz ve Akdeniz'de kıyıya paralel uzanan dağlar, denizlerden gelen ılıman hava kütlelerinin iç kesimlere ulaşmasını engeller.

İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yani iç kesimlerde Karasal iklime rastlanır. Bu iklimde yıllık ve günlük sıcaklık farkları yüksektir; yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Doğu bölgelerde, kışlar oldukça sert geçer. Doğu Anadolu'da sıcaklıklar −30 °C ve −40 °C'ye (−22 °F ve −40 °F) kadar düşebilir ve kar yılın en az 120 günü yerde kalır. Batıda ise kış sıcaklıkları ortalama 1 °C (34 °F) olarak gözlemlenmektedir. Yazları sıcak ve kurak, ülke genelinde genellikle Temmuz ve Ağustos en kurak ay iken Mayıs en çok yağışın alındığı aydır, sıcaklıklar gün içinde 30 °C (86 °F) üzerinde çıkabilmektedir.

Ekonomi

Levent iş merkezlerine ait gökdelenler. İstanbul, Türkiye ekonomisinin kalbinin attığı yerdir.[173]

Türkiye'de yapılan 2015 G-20 Antalya zirvesindeki dünya liderleri

Türkiye, GSYİH (SAGP) sıralamasında 13. sırada[174] ve GSYİH (nominal) sıralamasında 17. sırada yer almaktadır.[175] OECD ile G-20 büyük ekonomileri topluluklarının kurucu üyelerinden bir tanesidir.[123][129]

1995'te başlayan Avrupa Birliği-Türkiye Gümrük Birliği tarifeleriyle birlikte Türkiye'de geniş bir liberalleşme yolu açıldı ve bu gümrük birliği, ülkenin dış ticaret politikasının önemli taşlarından birini oluşturur hale geldi.[176] Türkiye'nin 2014'te ihracatı, önceki yıla göre %4 artarak $157,6 milyar oldu. En fazla ihracat yapılan yapılan ülkeler ise Almanya, Irak, Birleşik Krallık, İtalya ve Fransa olarak belirlendi.[177] Ancak aynı yıl ithalatın $242,2 milyarı bulması sebebiyle $84,5 milyar tutarında dış ticaret açığı oluştu. Bu rakam, bir önceki yıl $99,8 milyar idi.[178] 2014'te Türkiye, en fazla Çin'den ithalat yaptı. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri takip etti.[179]

Türkiye'nin büyük bir otomotiv sanayisi vardır. 2013 verilerine göre ülke, en çok otomobil üreten ülkeler sıralamasında 17. sırada yer almaktadır.[180] 2014 Türkiye, gemi yapımından ise $1,2 milyar gelir elde etmiştir.[181] Ülkenin bu konudaki en büyük pazarları Malta, Norveç, Birleşik Krallık ve Marshall Adaları'dır. 2012 verilerine göre 87 aktif Türk tersanesi bulunmaktadır ve bu tersanelerde farklı boyutlarda 15 yüzer havuz ve bir kuru havuz bulunmaktadır. Tuzla, Yalova ve İzmit gemi inşa sektörünün başlıca merkezleridir.[182]

Beko ve Vestel gibi Türk markaları, Avrupa'nın en büyük beyaz eşya ve tüketici elektroniği üretim şirketlerindendir, bu sektörleri geliştirmek ve yeni teknolojiler bulmak konusunda önemli miktarda yatırımlar yapmaktadırlar.[183]

Türk ekonomisinin diğer önemli bölümlerini ise bankacılık, inşaat, ev aletleri, elektronik, tekstil, petrol arıtma, petrokimya ürünleri, gıda, madencilik, demir-çelik ve makine sanayi oluşturmaktadır. 2013 verilerine göre Türkiye'deki sektörel GSYİH dağılım %8,9 tarım, %27,3 sanayi ve %63,8 hizmet şeklinde olmuştur.[184] Bu oranlara rağmen hâlâ daha nüfusun dörtte biri tarım sektöründe çalışmaktadır.[185] 2012 verilerine göre çalışan nüfusun sadece %30'u kadınlardan oluşmaktadır ve bu rakam OECD üyesi ülkeler arasındaki en az orandır.[186] Türkiye'de en zengin kesimin geliri, en yoksul kesimin gelirinin 7,7 katıdır. Nüfusun %15’i yoksulluk sınırının altındadır.[187]

Tarihçe

I. Dünya Savaşı ile Türk Kurtuluş Savaşı sonrası ortaya çıkan cumhuriyetin, ilk altmış yılında, 1923 ve 1983 yılları arasında devlet, sıkı bir yarı-devletçi yaklaşımın içinde bulundu; özel sektör katılımı, dış ticaret, döviz akışı ve doğrudan yabancı yatırım tutarı gibi konularda çeşitli sınırlamalar konuldu, çeşitli bütçe planlamaları yapıldı. Ancak 1983 yılına gelindiğinde Başbakan Turgut Özal, özel sektörü daha ön plana çıkaran bir dizi reform başlattı.[97]

Büyük miktarlarda alınan dış kredilerle birlikte reformlar, hızlı bir ekonomik büyümenin önünü açtı fakat bu büyüme özellikle 1994, 1999 (o yıl gerçekleşen Gölcük depremi sonrası)[188] ve 2001[189] yıllarında yaşanan finansal krizler ve durgunluklar sebebiyle sürekli kesintiye uğradı. 1981 ile 2003 yılları arasında ülkenin yıllık GSYİH büyüme ortalaması %4 olarak belirlendi.[190] Büyüyen kamu açıkları ve yaygın yolsuzluk ile birlikte ek mali reformların eksikliği, yüksek enflasyon ve zayıf bankacılık sektörü, makroekonomi dalgalanmasının artmasına sebep oldu.[191] 2001 yılındaki kriz sonrası dönemin maliye bakanı Kemal Derviş tarafından başlatılan reformlardan bu yana, enflasyon tek haneli rakamlara düştü, yatırımcı güveni ile yabancı yatırım arttı, işsizlik oranı geriledi.

Türkiye, dış ticaret üzerindeki devlet kontrolünü yavaş yavaş azaltarak ekonomik düzenlemeler yoluyla çeşitli pazarlar açtı, kamuya ait çeşitli kurumları özelleştirme yoluna gitti, birçok sektörün liberalleştirilmesi ile yabancı katılımı ise çeşitli siyasi tartışmalar arasında devam etti.[192] Kamu borçlarının GSYİH'ye oranı, 2001 yılındaki durgunlukta seviyenin altına düşse de, 2010 yılının üçüncü yarısında %46'ya yükseldi. 2002 ve 2007 yılları arasındaki yıllık GSYİH büyüme oranı ise ortalama %6,8 olarak belirlendi; bu rakam Türkiye'yi o yılların en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri haline getirdi.[193] Ancak büyüme, 2008 yılında %1 oranında yavaşladı ve ekonomi, 2009 yılında yaşanan küresel ekonomik krizden %5 kadarlık bir oranla durgunluktan etkilendi. 2010 yılında ise ülkenin ekonomisinin %8 büyüdüğü tahmin edildi.[14]

2000'lerin ilk yıllarında ülkedeki yüksek enflasyon kontrol altına alındı ve bu yeni bir para biriminin piyasaya sunulmasına yol açtı; Yeni Türk Lirası, 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girdi.[194] 1 Ocak 2009'da Yeni Türk Lirası yerini yeni banknot ve madeni paraların tanıtılmasıyla Türk Lirası'na bıraktı. 2012 yılında ülkedeki enflasyon rakamı %6,16, işsizlik oranı ise %9,2 olarak belirlendi.[195][196]

Turizm

Türkiye'de turizm, ekonominin önemli bir kısmını teşkil etmektedir ve son yirmi yılda hızlı bir büyüme yakalamıştır. 2014'te 39,8 milyon turist tarafından ziyaret edilen Türkiye, Dünyanın 6., Avrupa'nın 4. en büyük turizm destinasyonu olarak yer aldı ve ziyaretçilerden 29,5 milyar dolar gelir elde etti.[197]

Altyapı

Türkiye, 2014 senesinde kazandığı yaklaşık 800 milyar ABD doları GSYİH ile dünyanın en büyük 17. ekonomisi, Avrupa'nın ise en büyük 6. ekonomisi seçilmiştir.

Bilim ve teknoloji

Göktürk-1, Göktürk-2 ve Göktürk-3, Millî Savunma Bakanlığı'nın yer gözlem uyduları iken, devlete ait Türksat ise Türksat uydu serisini işletmektedir.

TÜBİTAK, Türkiye'de bilim, teknoloji ve inovasyon politikalarını geliştiren lider kuruluştur.[198] TÜBA, Türkiye'de bilimsel faaliyetleri teşvik etmek için hareket eden özerk bir bilimsel topluluktur.[199] TAEK, Türkiye'nin resmî nükleer enerji kuruluşudur. Hedefleri arasında nükleer enerji üzerine akademik araştırmalar yapmak ve barışçıl nükleer araçların geliştirilmesi ve kullanımı yer alıyor.[200]

TUSAŞ, havacılık ve savunma sektöründe dünyada ilk 100 kurum arasında yer alıyor.[201]

Askerî teknoloji alanında araştırma ve geliştirme amacıyla kurulan devlet şirketleri arasında TUSAŞ, ASELSAN, HAVELSAN, ROKETSAN ve MKE bulunmaktadır. Türkiye Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi (USET), Millî Savunma Bakanlığı'na ait ve Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarafından işletilen bir uzay aracı üretim ve test tesisidir. Uydu Fırlatma Sistemi (UFS), Türkiye'nin uydu fırlatma kabiliyetini geliştirmeye yönelik bir projedir. Proje bir uzay üssünün inşasından, uydu fırlatma araçlarının geliştirilmesinden ve yer istasyonlarının kurulmasından oluşur.[202][203][204] Türksat, Türkiye'deki tek haberleşme uydusu operatörüdür ve Türksat uydu serisini yörüngeye fırlatmıştır. Göktürk-1, Göktürk-2 ve Göktürk-3, Millî Savunma Bakanlığı tarafından işletilen Türkiye'nin keşif amaçlı yer gözlem uydularıdır. BİLSAT ve RASAT, TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü tarafından işletilen Dünya gözlem uydularıdır.

2015 yılında Kuzey Carolina Üniversitesi'nde bir profesör olan Aziz Sancar, hücrelerin DNA'yı nasıl onardığı konusundaki çalışmaları nedeniyle Tomas Lindahl ve Paul Modrich ile birlikte Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı.[205] Diğer Türk bilim adamları arasında Behçet hastalığını keşfeden hekim Hulusi Behçet ve Arf değişmezini tanımlayan matematikçi Cahit Arf yer alıyor.

Demografi

Nüfus sayımları
Yıl	Nüfus	%±
1927	13.649.945	—
1935	16.158.018	%+18.4
1940	17.820.950	%+10.3
1950	20.947.188	%+17.5
1960	27.754.820	%+32.5
1970	35.605.176	%+28.3
1980	44.736.957	%+25.6
1990	56.473.035	%+26.2
2000	67.803.927	%+20.1
2010	73.722.988	%+8.7
2015	78.741.053	%+6.8
2017	80.810.525	%+2.6
2019	83.154.997	%+2.9
2020	83.614.362	%+0.6
Kaynak: TÜİK[206]

Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonucunda elde edilen verilere göre 31 Aralık 2020 itibarıyla Türkiye'nin nüfusu 83 milyon 614 bin 362 kişidir.[207] Bu rakam, ilk resmî nüfus sayımının yapıldığı 1927 yılında 13,6 milyondu.[206] 2017 yılındaki rakam, 2016 yılındaki rakamın 995 bin fazlasıdır ve ülkenin nüfusunun artış oranı ‰12,4'tür.[208] Nüfusun %92,5'i il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır.[208] Yine aynı verilere göre Türkiye'de km² başına ortalama 105 kişi düşmektedir.[208] Nüfusun %67,9'u 15-64 yaş grubunda yer alırken %23,6'sı 0-14 yaş grubunda yer almaktadır.[208] Yaklaşık %8,5'lik bir kısım ise 65 ve üstü yaşlardaki kişilerden oluşmaktadır.[208] Nüfusun ortanca yaşı 31,4'tür.[208] Türkiye'nin en gelişmiş ve en kalabalık şehri İstanbul'dur. Ayrıca Avrupa'nın en kalabalık üçüncü şehri unvanını da taşımaktadır.[209][210]

Türkiye Anayasası'nın 66. maddesi, "Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan" herkesi, bir "Türk" olarak tanımlar. Bu nedenle, Türkiye'de hukukî anlamda Türk sözcüğü, bir etnik kökeni ifade etmekten ziyade ülkenin vatandaşı olan herkesi ifade etmektedir.[211] Ülkenin büyük çoğunluğunun etnik kökeni Türk'tür. Ülke nüfusundaki Türklerin oranı CIA'e göre %70-75, Konda'ya göre %76 ve Konsensus'a göre %77'dir.[14][16][212] Nüfusun etnik dağılımına ait pek çok veri olmasına rağmen, Türkiye'de yapılan resmî nüfus sayımları etnik kökene ait rakamlar vermediği için resmî veriler mevcut değildir.[213] Yapılan araştırmalara göre Türkiye'de Arnavutlar, Azeriler, Araplar, Boşnaklar, Çerkesler, Çingeneler, Gürcüler, Hemşinliler, Lazlar, Pomaklar, Süryaniler ve Zazalar dahil olmak üzere pek çok etnik grup yaşasa da,[16] ülkede resmen tanınan azınlıklar sadece Ermeniler, Rumlar ve Yahudilerdir. Bu tanınmayı Lozan Antlaşması ile birlikte elde etmişlerdir.[214] Türklerden sonra, ülkede yaşayan en büyük etnik grup Kürtlerdir. Kürtlerin nüfus içindeki oranı CIA'e göre %18, Konda'ya göre %15, Konsensus'a göre %14'tür.[14][16][212] Kürtler ülkenin Türkiye Kürdistanı olarak da bilinen doğu ve güneydoğu kısımlarında yoğunlaşmıştır. Bingöl, Muş, Ağrı, Iğdır, Elâzığ, Diyarbakır, Batman, Şırnak, Bitlis, Van, Mardin, Siirt ve Hakkâri illerinde Kürt nüfus çoğunluktadır; bunun yanı sıra Şanlıurfa'da %47 ile nüfusun çoğunluğa yakınını ve Kars'ta %20 ile büyük bir azınlık grubunu oluşturur.[215] Ayrıca yıllardır gerçekleşen iç göçlerle birlikte Kürtler, ülkenin ortasındaki ve batısındaki tüm büyük şehirde de yaşamaktadır. Özellikle İstanbul'da yaklaşık 3 milyon Kürt yaşamaktadır ve bu durum şehri, dünya üzerinde en fazla Kürt nüfusuna sahip şehir yapmaktadır.[216] CIA'e göre Türkler ve Kürtler dışındaki diğer azınlıkların oranı ise %7-12'dir.[14] Tanınan üç azınlık dışında kalan diğer azınlıklar için belirlenmiş özel haklar yoktur. "Azınlık" terimi, Türkiye'de hassas bir konudur ve hassas olmaya devam etmektedir.[217] Hukukî anlamda azınlıkları tanımasa da devlet, resmî kanalı TRT'ye, azınlıkların konuştuğu çeşitli dillerde radyo ve televizyon programları yapması konusunda izin vermektedir.[218]

2020 itibarıyla resmi olarak 3,6 milyon'dan fazla Suriyeli mülteci ile dünyanın en çok Suriye'li mülteci barındıran ülkesi oldu.[219]

Türkiye'nin resmî dili, aynı zamanda nüfusun %85'inin anadili olan Türkçedir. Nüfusun yaklaşık %12'si ise ana dil olarak Kürtçe konuşmaktadır. Arapça ve Zazacayı ana dil olarak konuşanların oranı da %1'den fazladır, bunun yanı sıra çeşitli bölgelerde küçük bir kesim tarafından ana dil olarak konuşulan diller de mevcuttur.[16] Ayrıca Türkiye'de konuşulan dillerden bazıları tehlike altındadır. Bunlara Abazaca, Abhazca, Batı Ermenicesi, Çerkesçe, Çingenece, Doğu Çerkesçesi, Hemşince, Hertevince, Kapadokya Yunancası, Lazca, Pontus Rumcası, Ubıhça, Yahudi İspanyolcası ve Zazaca örnek verilebilir.[220]

Din

Türkiye'de din (2019)[222][223][224][225]

Sünni (%74)

Alevi (%12.5)

Diğer Müslümanlar (Caferi, Nusayri, On İkici) (%3)

Hristiyan (%0.3)

Diğer dinler (Bahai, Yahudi, Tengrici, Yezidi) (%1.1)

Dinsiz (deist) (%4.5)

Dinsiz (agnostik) (%2.7)

Dinsiz (ateist) (%1.7)

İstanbul'daki Sultan Ahmet Camii, içerisinin İznik çinileriyle süslenmesinden dolayı, Avrupa'da Mavi Cami olarak da anılır.[226]

Türkiye, resmî dini olmayan seküler bir devlettir. Din ve vicdan özgürlüğü, ülkenin anayasasıyla güvence altına alınmıştır.[227][228] Ancak ülkede çeşitli İslami partilerin kurulmasıyla birlikte, dinin yönetimdeki rolüyle ilgili tartışmalar ortaya çıkmıştır.[229] Ülkede kamu kurumlarında ve okullarda uzun yıllar boyunca İslami siyaset sembolü olarak görüldüğü için başörtüsü takılması yasaklandı. Bu yasağa 2011 yılında üniversitelerde, 2013 yılında kamu kurumlarında ve 2014 yılında diğer okullarda son verildi.[230][231]

Türkiye'de baskın din İslamdır. Yaygın mezhep ise Sünnilik mezheplerinden biri olan Hanefiliktir. Ülkedeki en yüksek İslami makam Diyanet İşleri Başkanlığı'dır ve Hanefi mezhebinin kurallarına göre dini yorumlar. Ülke topraklarındaki 90.000'i aşkın kayıtlı camiden ve buralarda görevli imamlardan da sorumludur. Ayrıca ülkede Alevilik de yer yer yaygındır ve akademisyenler Alevi sayısının 15-20 milyon arasında olduğunu öne sürmektedir.[232][233]

Türkiye'de Hristiyanların oranı 1914'te %25-20 iken 1927'de %5-3'e geriledi ve bugün %0,4-0,3 arasında değişmektedir[234]. Günümüzde ülkede Rum Ortodoksları ve Katolikler dahil olmak üzere çeşitli mezheplerden birçok Hristiyan bulunmaktadır ve bu rakam yaklaşık olarak Türkiye'nin nüfusunun %0.3'ü kadardır. Ülkede açık olan kilise sayısı ise 398'dir.[235] İstanbul, 4. yüzyıldan bu yana Doğu Ortodoks Kilisesi'nin merkezi konumundadır.[236][237]

Türkiye'de, çoğu Sefarad kökenli olan 15.000 Yahudi yaşamaktadır.[238] MÖ 5. yüzyıldan itibaren Anadolu topraklarında Yahudi toplulukları yaşamaya başladı ve yirmi yüzyıl sonra, 15. yüzyıl sonlarında İspanyol ve Portekiz Yahudilerinin İspanya'dan kovulmasıyla birlikte Osmanlı İmparatorluğu, bu Yahudilerin günümüzdeki Türkiye topraklarına yerleşmesine izin verdi. Böylece Anadolu'daki Yahudi nüfusu arttı. 20. yüzyıldaki göçlere rağmen, bugün hâlâ küçük bir Yahudi nüfusu Türkiye'de bulunmaktadır.[239]

Eğitim

30 Mayıs 1453'te[240] Medâris-i Semâniye ve Fâtih Dârüşşifâsı adıyla kurulan İstanbul Üniversitesi, 1 Ağustos 1933'te yapılan reformla birlikte Türkiye'nin ilk üniversitesi olarak hizmete girmiştir.[241]

Türkiye'de üniversite öncesi eğitim Millî Eğitim Bakanlığı'nın denetimindedir.[242] 4 yıl ilkokul, 4 yıl ortaokul ve 4 yıl lise olmak üzere toplam 12 yıllık eğitim zorunludur.[243] OECD raporlarına göre ülkede liseyi tamamlamayan 25-34 yaş grubuna dahil kişiler, liseyi tamamlayan aynı yaş grubundan iş arkadaşlarının elde ettiği gelirin ortalama olarak sadece %80’ini almaktadırlar.[244] Ülkenin temel eğitim seviyesi diğer OECD ülkelerinin altında kabul edilir.[245] Türkiye, OECD'nin PISA programında 34 ülke arasında 32. sırada yer alır.[243] Yüksek kalitedeki liselere giriş, büyük ölçüde ülke genelinde yapılan öğrenci yerleştirme sınavlarından alınan puana bağlıdır, bu yüzden ülkedeki özel ders alma yaşı 10'a kadar düşmüştür.[245] Türkiye'de 2019 itibarıyla yetişkin nüfusun %97,2'si okuryazardır; erkek nüfusun kendi içindeki okuryazarlık oranı %99,2 kadın nüfusun kendi içindeki okuryazar oranı %95,3'tür.[246]

2019 itibarıyla Türkiye'deki üniversite sayısı 208'dir.[247] Öğrenciler, iki oturumlu Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) sonucunda aldıkları puanlarla üniversiteye geçiş hakkı kazanır.[248] 2007 yılında üniversiteye geçiş sınavına 1.700.000 kişi katılmış olsa da, 2008 yılında üniversite kontenjanları 600.000 ile sınırlı kalmıştır.[249] Anadolu Üniversitesi'nin Açıköğretim Fakültesi dışındaki tüm fakültelere giriş, lise mezunlarının YKS sonucuna bağlı olarak şekillenir.[250] Dünyanın en iyi üniversitelerinin sıralandığı 2014 Times Higher Education World University Rankings'te ilk 200'e Türkiye'den dört üniversite dahil olmuştur. Listede Orta Doğu Teknik Üniversitesi 85. sırada, Boğaziçi Üniversitesi 139. sırada, İstanbul Teknik Üniversitesi 165. sırada, Sabancı Üniversitesi 182. sırada yer almıştır.[251]

Sağlık hizmetleri

Türkiye'de sağlık hizmetleri Sağlık Bakanlığı tarafından merkezi bir devlet sistemiyle kontrol edilir. 2003 yılında hükûmet, sağlık hizmetlerine ayrılan bütçe oranını artıran ve nüfusun büyük bir bölümünü sağlık hizmetlerinden düşük masrafla yararlanabilir hâle getirmeyi amaçlayan geniş kapsamlı bir sağlık reformu programı başlattı. Türkiye İstatistik Kurumu, 2012 yılında sağlık hizmetleri kapsamında 76,3 milyar TL harcandığını açıkladı; hizmet bedellerinin %79,6'sı Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanırken geriye kalan %15,4'ü hastalar tarafından doğrudan ödendi.[252] 2018 yılı rakamlarına göre Türkiye'de 34.559 sağlık kurumu bulunmaktadır ve doktor başına ortalama 536 hasta düşmektedir.[253][254] Ayrıca 1000 kişi başına düşen yatak sayısı 2,83'tür.[253]

Türkiye'de beklenen yaşam süresi erkeklerde 71,1 yıl ve kadınlarda 75,2 yıl olmakla birlikte, toplam nüfus ortalamasının beklenen yaşam süresi 73,2 yıldır.[255] Ülkede ölümlere en çok neden olan hastalıklardan ilk üçü şunlardır: dolaşım sistemi hastalıkları (%39,8), kanser (%21,3), solunum hastalıkları (%9,8).[256]

Türkiye, 2020 yılı ortası itibarıyla numbeo sağlık araştırmaları şirketine göre 100 üzerinden 70.36 puan ile ülkelere göre sağlık endeksi sıralamasına 28. sırada yer almaktadır.[257]

Kültür

Mevlevi semazenler bir Sema törenindeyken. Mevlevi Sema Törenleri, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri'nde yer almaktadır.[258]

Türkiye; Oğuz, Anadolu, Osmanlı (Greko-Romen ve İslami kültürlerin bir devamıydı) ve Batı kültürleri ile geleneklerinin karışımıyla ortaya çıkan çok çeşitli kültürleri barındırır. Ülke coğrafyasındaki kültürel kaynaşma, Orta Asya'dan Anadolu'ya doğru gerçekleşen Türk göçleri sırasında Türklerin göç yolları üzerindeki kültürlerle kendi kültürlerini birleştirmesi sonucunda başladı. Ülkedeki Batılılaşma hareketi ise Osmanlı İmparatorluğu'nun Tanzimat döneminde başladı ve bugüne kadar sürmeye devam etti.[259][260] Sonuç olarak günümüz Türk kültürü, geleneksel inançları ve tarihi değerleri koruyarak "çağdaş" bir Batı devleti olma çabası sonucunda şekillendi.[259]

Sanat

Osman Hamdi Bey'in çizdiği Kaplumbağa Terbiyecisi

Batılı anlamda Türk resim sanatı, 19. yüzyılın ortalarından itibaren etkin bir gelişme göstermeye başladı. Resim dersleri ilk olarak teknik ihtiyaçlar için 1793 yılında şu anki İstanbul Teknik Üniversitesi'nde verilmeye başlandı.[261] 19. yüzyılın sonlarında, Batılı anlamda insan tasvirleri özellikle Osman Hamdi Bey ile birlikte Türk resminde kullanılmaya başlandı. Çağdaş eğilimlerle birlikte empresyonizm de gelişim gösterdi ve Halil Paşa resimlerinde empresyonizmi kullandı. 1926'da Avrupa'ya gönderilen Türk sanatçılar, Türkiye'ye geri döndüklerinde çalışmalarında Fovizm, Kübizm ve hatta Ekspresyonizm akımlarından yararlandılar. Sonraki yıllarda D Grubu sanatçılarından Abidin Dino ve Cemal Tollu dahil olmak üzere Fikret Mualla, Fahrelnisa Zeid, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Adnan Çoker ve Burhan Doğançay gibi sanatçılar son 30 yıl boyunca Batı'da gelişen bazı eğilimleri tanıttılar. Bunların yanı sıra Yeniler Grubu 1930'larda, Onlar Grubu 1940'larda, Yeni Dal Grubu 1950'lerde ve Siyah Kalem Grubu 1960'larda ortaya çıkarak çağdaş Türk resminin diğer önemli hareketleri olarak tanındılar.[262]

Türk müziği ve edebiyatı, çeşitli kültürlerin izlerini taşır. Osmanlı İmparatorluğu'nun yanı sıra İslam dünyası ile Avrupa'nın etkileşimi sonucunda Türk, İslam ve Avrupa gelenekleri birleşerek günümüz Türk müziğini ve edebiyatını ortaya çıkarmıştır.[263] Osmanlı döneminde Türk edebiyatı, İran ve Arap edebiyatlarının fazlasıyla etkisi altında kaldı. Tanzimat'taki yeniliklerle birlikte daha önceden bilinmeyen roman ve öykü gibi edebi türler Türk edebiyatına giriş yaptı. Çeşitli yazarlar Türk edebiyatındaki ilkleri bu dönemde verdiler; Namık Kemal ilk edebi roman olan İntibah'ı (1876) yazarken, gazeteci Şinasi ilk özel gazeteyi çıkardı ve ilk tiyatro olan Şair Evlenmesi'ni (1860) yazdı. Batı etkisinde gelişen modern Türk edebiyatının şekillenmesi 1896 ve 1923 arasında da sürdü. Bu arada Servet-i Fünûn, Fecr-i Ati ve Millî Edebiyat gibi çeşitli edebiyat hareketleri ortaya çıktı. 20. yüzyılda Nâzım Hikmet, serbest nazımla şiirler yazarak Türk şiirine radikal değişikler getirdi. Şiirdeki bir başka devrim ise 1941'de Garipçiler tarafından yapıldı. Çeşitli kültürlerin karışımı olan Türk edebiyatında, bu durumun bir sonucu olarak, işlenen konular arasında kültür çatışması önemli bir yer tutar. Örneğin romanlarında "kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan" Orhan Pamuk, 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür.[264] 2003 Eurovision Şarkı Yarışması'na Türk müziğindeki çeşitli kültürlerin izlerini taşıyan "Everyway That I Can" şarkısıyla katılan Sertab Erener ise yarışmanın birincisi olarak Avrupa'da adından bahsettirmiştir.[265]

Türk kültüründe halk oyunları önemli bir yer tutar. Doğu Trakya'da Hora; Ege, Güney Marmara ve İç Anadolu'da Zeybek; Batı Akdeniz'de Teke; İç-Batı Anadolu, Batı Karadeniz, Güney Marmara ve Doğu Akdeniz'de Kaşık oyunları ile Karşılama; Orta ve Doğu Karadeniz'de Horon; Doğu ve İç Anadolu'da Halay; Kuzeydoğu Anadolu'da Bar ve Lezginka halk oyunları yaygındır.[266]

Mutfak

Türk lokumu ile birlikte Türk kahvesi. Türk kahvesi, UNESCO tarafından Türklerin Somut Olmayan Kültürel Miraslar listesine alınmıştır.[267][268]

Türk mutfağı, Çin ve Fransız mutfaklarıyla beraber dünyanın en zengin mutfaklarındandır. Coğrafyası ve tarihi gereği, Türk mutfağı çok büyük bir çeşitlilik oluşturur. Türk mutfağı, Mezopotamya ve Balkan mutfaklarıyla etkileşime girmiştir, İstanbul Osmanlı Saray mutfağı da Türk mutfağının önemli bir kısmını oluşturur.

Osmanlı Saray Mutfağı'nda çok çeşitli çorba, zeytinyağlı sebze, etli yemek, balık, börek, tatlı mönüleri mevcuttur. Saray mutfağı, Bizans İmparatorluğu'ndan Osmanlı'ya yüzyılların saray zevki ve tecrübesiyle oluşan elit bir mutfaktır. O dönemlerde, halk ve köy mutfağı ise sade ve basittir.

Günümüzde, Saray kültürü ile halk kültürünün karışımı bir "Türk mutfağı" ortaya çıkmıştır. Birçok saray yemeği, halk tarafından benimsenmiştir.

Türk mutfağı;

Akdeniz kültürü
Doğu kültürü
Saray kültürü
Bozkır kültürü olarak sınıflandırılmıştır.

Medya

Cumhuriyet yazarlarının tutuklanması protesto ediliyor. Türkiye'de basın özgürlüğü tartışmalı bir konudur.

Yüzlerce televizyon kanalı, binlerce yerel ve ulusal radyo istasyonu, onlarca gazetesi, kâr sağlayan üretken yerli sineması ve hızlı büyüyen geniş bant internet kullanımı ile Türkiye'nin oldukça canlı bir medya sektörü vardır.[269] 2014 yılında ülkede faal durumda olan radyo ve televizyon kurumu sayısı 1.190 olarak açıklanmıştır. Bunlardan %77,7'si karasal yayın yaparken geriye kalanı sadece uydu, kablolu veya internet üzerinden yayın yapmıştır.[270] Devlet kanalı TRT ile Kanal D, Show TV, atv ve Star TV gibi özel kanallar, izleyici tarafından en çok takip edilen kanallardır. Bu kanallarda gösterilen televizyon dizileri, Türkiye sınırlarının dışında son yıllarda popülerleşmeye başlayarak ülkenin dış ilişkilerine ve tanınırlığına katkı sağlamaktadır.[271] Ülkedeki yayın kuruluşları, uydu antenleri ve kablo sistemi ile geniş bir alana yayılarak erişilebilir hâle gelmiştir.[272] Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), ülkenin televizyon ve radyolarını hükûmet gözetiminde denetleyen yetkili kuruluştur.[272] Tiraj rakamlarına göre ülkenin en popüler ilk beş gazetesi Hürriyet, Sabah, Posta, Sözcü ve Habertürk · tür.[273] Freedom House, Türkiye'de basından "Özgür Değil" şeklinde bahsederken internet ortamından "Kısmen Özgür" şeklinde bahseder.[117]

Spor

Türkiye millî basketbol takımı 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası'nda gümüş madalya kazandı.

Türkiye'de en çok sevilen sporlardan biri futboldur. Futbol ligler halinde oynanmakta ve bunların en büyüğü Süper Lig'dir. Lig şampiyonu olabilmiş olan takımların dördü (Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray ve İstanbul Başakşehir) İstanbul takımı, iki tanesi (Trabzonspor) ve (Bursaspor) ise Anadolu takımıdır. Futbol kulüpleri Türkiye Futbol Federasyonu çatısı altında toplanmıştır.[274] Galatasaray Avrupa'da kupa kazanan ilk ve tek Türk futbol takımıdır. 2000 yılında UEFA Kupası ve UEFA Süper Kupası'nı kazanmıştır. Türkiye millî futbol takımı 2000 Avrupa Futbol Şampiyonasında altıncı, 2002 FIFA Dünya Kupası'nda, 2003 FIFA Konfederasyonlar Kupası'nda ve 2008 Avrupa Futbol Şampiyonasında üçüncü olmuştur.

Basketbol Türkiye'de en çok ilgi gören sporlardan biridir. Basketbol'un en büyük ligi Basketbol Süper Ligi'dir. Anadolu Efes, Galatasaray Medical Park, Fenerbahçe, Beşiktaş gibi takımlar EuroLeague'de ve diğer özel turnuvalarda çok büyük başarılar göstermişlerdir. Ayrıca Anadolu Efes 1996 yılında Koraç Kupası'nı kazanarak, Avrupa Kupası kazanan ilk Türk takımı olma unvanını elde etmiştir.[275] 2012 yılında FIBA EuroChallenge Şampiyonluğu kupasını kazanan Beşiktaş Milangaz Avrupa'da kupa kazanabilen ikinci Türk takımıdır. Fenerbahçe, 2017 yılında Euroleague kupasını kazanarak Avrupa Kupalarında spor kulüplerinin kazanabileceği en büyük kupayı kazanan ilk Türk erkek basketbol takımı olmuştur.[276] Türkiye millî basketbol takımı da turnuvalarda büyük başarı elde etmiştir. Örneğin 2001 Avrupa Basketbol Şampiyonası gümüş madalya ve 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası gümüş gibi. 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası, 28 Ağustos ve 12 Eylül tarihleri arasında Türkiye'de gerçekleştirilmiştir. Şampiyonayı FIBA, Türkiye Basketbol Federasyonu ve 2010 Organizasyon Komitesi ortaklaşa organize etmiştir ve ikinci olmuştur. 1986'dan beri üçüncü defa 24 ülkenin katıldığı turnuvanın takım karşılaşmaları İstanbul, Ankara, İzmir ve Kayseri'de, bitiş aşaması İstanbul Sinan Erdem Spor Salonu'nda oynanmış, kazanan ise bitişte Türkiye'yi 64-81 mağlup eden Amerika Birleşik Devletleri olmuştur. Türkiye Kadın Millî Basketbol Takımı 2011 Avrupa Kadınlar Şampiyonası'nda ikinci olmuştur. Ayrıca 2013 Akdeniz Oyunlarında erkek millî basketbol takımı altın madalya almıştır.

Geleneksel bir Türk sporu olan güreşin en önemli karşılaşması Kırkpınar Yağlı Güreşleri'dir. Türklerin MÖ 4. yüzyıldan beri güreş yaptıkları bilinmektedir. İlkbahar aylarında doğanın canlanışı için yapılan kutlamalarda, evlenme merasimlerinde, zafer şölenlerinde hep güreş müsabakaları yapılırdı. 1996 yılında Geleneksel Spor Dalları Federasyonu kurulmuş ve yağlı güreş için önemli bir adım atılmıştır.

Ayrıca bakınız

Türk devletleri listesi

Kaynakça

Genel

Atatürk, Mustafa Kemal (1927). 'Nutuk, Cilt 1-2-3, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü, İstanbul 1970.
De Lamartine, Alphonse. Osmanlı Tarihi, Cilt 1, Sabah Yayıncılık, İstanbul 1991.
Öztürk, Kazım (1992). Atatürk'ün TBMM Açık ve Gizli Oturumlarındaki Konuşmaları, Cilt 1-2, Kültür Bakanlığı-Atatürk Dizisi. ISBN 975-17-0635-1
Akay, Oğuz (2006). Atatürk'ün Sofrası. Truva Yayınları. ISBN 975-6237-54-6
Meydan Larousse, Meydan Yayıncılık, 1988, Cilt 12, Sh. 357-388, Türkiye Cumhuriyeti.
Temel Britannica, Ana Yayıncılık-Encyclopaedia Britannica, 1992, Cilt 18, Sh. 41-96; Türkiye. ISBN 975-7760-02-1
Türklerin ve Türkiye'nin Tarihi Ansiklopedisi, Milliyet Yayınları, 1982.

Özel

"Ethnic groups" (İngilizce). cia.gov. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2019.
"TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2020". Türkiye İstatistik Kurumu.
"GINI index (World Bank estimate)" (İngilizce). data.worldbank.org. 17 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2019.
"2020 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 12. harf sırasında bulunan |başlık= parametresi line feed character içeriyor (yardım)
"The Economist: "Turkey in the Balkans: The good old days?"". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2011.
Stiner, Mary C.; Kuhn, Steven L.; Güleç, Erksin. "Early Upper Paleolithic shell beads at Üçağızlı Cave I (Turkey): Technology and the socioeconomic context of ornament life-histories". Journal of Human Evolution. 64 (5). ss. 380-398. doi:10.1016/j.jhevol.2013.01.008. ISSN 0047-2484. PMID 23481346.
Douglas Arthur Howard. The History of Turkey. Greenwood Publishing Group. ss. xiv-xx. ISBN 978-0-313-30708-9. Erişim tarihi: 2 Nisan 2013.
Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (15 Eylül 2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE). Oxford University Press. ss. 3-11, 37. ISBN 978-0-19-537614-2. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.
Casson, Lionel (1977). "The Thracians" (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin. 35 (1). ss. 2-6. doi:10.2307/3258667. 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.
David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid Biles Beck (2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 61. ISBN 978-0-8028-2400-4. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
Metz, Helen Chapin, (Ed.) (1996). "Turkish Origins". Turkey: A Country Study. Area handbook series (fifth bas.). Washington DC: United States Government Publishing Office for the Federal Research Division of the Library of Congress. ISBN 0-8444-0864-6. LCCN 95049612.
Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser. The origins of the Ottoman Empire. s. 33.
"Ottoman/Turkish Visions of the Nation, 1860–1950". Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.
"Turkey". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
"What really matters about Multiculturalism in Turkey by Rabee Al-Hafidh". todayszaman.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.
"Türkiye'nin yüzde 85'i 'anadilim Türkçe' diyor". Milliyet.com.tr. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2012.
"Turkey Overview". minorityrights.org. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.
Ali Tayyar Önder (2006). Türkiye'nin Etnik Yapısı. Kripto Yayınevi. ISBN 9786054125036.
"Toplumsal Yapı Araştırması 2006" (PDF). 2006. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015.
"Chronology of Turkey-EU relations". Turkish Secretariat of European Union Affairs. 15 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2006.
"Turkey and Russia on the Rise". Stratfor. 17 Mart 2009. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2011.
"Can Turkey Be a Source of Stability in the Middle East?". heptagonpost.com. 18 Aralık 2010. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2011.
"Turkey: A Welcome Return To The Balkans?". eurasiareview.com. 3 Ocak 2012. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2012.
"The Political Economy of Regional Power: Turkey" (PDF). giga-hamburg.de. 10 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.
"Turkey: From regional to global player". dw.de. 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.
"International Organisations". mfa.gov.tr. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.
"Theoretical Analysis of Turkey as a Regional Power" (PDF). isanet.org. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.
Scharlipp, Wolfgang (2000). An Introduction to the Old Turkish Runic Inscriptions. Verlag auf dem Ruffel., Engelschoff. ISBN 3-933847-00-1, 9783933847003.
Harper, Douglas (2001). "Turkey". Online Etymology Dictionary. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2013.
Ortaylı, İlber (17 Mayıs 2008). "Türkiye'nin adı". Milliyet. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.
Jenkins, Romilly James Heald (1967). De Administrando Imperio by Constantine VII Porphyrogenitus. Corpus fontium historiae Byzantinae (New, revised bas.). Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. s. 65. ISBN 0-88402-021-5. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2013. According to Constantine Porphyrogenitus, writing in his De Administrando Imperio (ca. 950 AD) "Patzinakia, the Pecheneg realm, stretches west as far as the Siret River (or even the Eastern Carpathian Mountains), and is four days distant from Tourkia (i.e. Hungary)."
Günter Prinzing; Maciej Salamon (1999). Byzanz und Ostmitteleuropa 950–1453: Beiträge zu einer table-ronde des XIX. International Congress of Byzantine Studies, Copenhagen 1996. Otto Harrassowitz Verlag. s. 46. ISBN 978-3-447-04146-1. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
Henry Hoyle Howorth (2008). History of the Mongols from the 9th to the 19th Century: The So-called Tartars of Russia and Central Asia. Cosimo, Inc. s. 3. ISBN 978-1-60520-134-4. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.
Öztürk, Özhan (2011). "Pontus: Antik Çağ'dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi". Ankara: Genesis Yayınları. s. 364. 27 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016. ... Greek term Tourkoi first used for the Khazars in 568 AD. In addition in "De Administrando Imperio" Hungarians call Tourkoi too once known as Sabiroi ...
Imber, Colin. "The Ottoman Empire, 1300-1650, The Structure of Power" (PDF). fatih.edu.tr. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
"ORIGINS OF CIVILIZATION TOUR 2014". 21 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2015.
"The Position of Anatolian" (PDF). 5 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.
Balter, Michael (27 Şubat 2004). "Search for the Indo-Europeans: Were Kurgan horsemen or Anatolian farmers responsible for creating and spreading the world's most far-flung language family?". Science. 303 (5662). s. 1323. doi:10.1126/science.303.5662.1323. PMID 14988549.
"The World's First Temple". Archaeology magazine. Kasım-Aralık 2008. s. 23. 28 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.
"Çatalhöyük added to UNESCO World Heritage List". Global Heritage Fund. 3 Temmuz 2012. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
"Troy". ancient.eu. 30 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
"Ziyaret Tepe – Turkey Archaeological Dig Site". uakron.edu. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.
"Assyrian Identity In Ancient Times And Today'" (PDF). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.
Zimansky, Paul. Urartian Material Culture As State Assemblage: An Anomaly in the Archaeology of Empire. s. 103.
The Metropolitan Museum of Art, New York (Ekim 2000). "Anatolia and the Caucasus, 2000–1000 B.C. in Timeline of Art History.". New York: The Metropolitan Museum of Art. 10 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.
Roux, Georges. Ancient Iraq. s. 314.
"About Turkey - Etymology And Climate". ktu.edu.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
D. M. Lewis; John Boardman (1994). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press. s. 444. ISBN 978-0-521-23348-4. Erişim tarihi: 7 Nisan 2013.
Hooker, Richard (6 Haziran 1999). "Ancient Greece: The Persian Wars". Washington State University, Washington, United States. 20 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2006.
The Metropolitan Museum of Art, New York (Ekim 2000). "Anatolia and the Caucasus (Asia Minor), 1000 B.C. – 1 A.D. in Timeline of Art History.". New York: The Metropolitan Museum of Art. 14 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.
Theo van den Hout (27 Ekim 2011). The Elements of Hittite. Cambridge University Press. s. 1. ISBN 978-1-139-50178-1. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.
Daniel C. Waugh (2004). "Constantinople/Istanbul". University of Washington, Seattle, Washington. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2006.
"Anadolu Selçuklu Devleti". turktarihim.com. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014.
Wink, Andre (1990). Al Hind: The Making of the Indo Islamic World, Vol. 1, Early Medieval India and the Expansion of Islam, 7th–11th Centuries. Brill Academic Publishers. s. 21. ISBN 90-04-09249-8.
"THE SELJUK TURKS". peter.mackenzie.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
Rafis Abazov (2009). Culture and Customs of Turkey. Greenwood Publishing Group. s. 1071. ISBN 978-0-313-34215-8. Erişim tarihi: 25 Mart 2013.
Kinross, Patrick (1977). The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. Morrow. ss. 28-30. ISBN 0-688-03093-9.
Simons, Marlise (22 Ağustos 1993). "Center of Ottoman Power". New York Times. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.
"Dolmabahce Palace". dolmabahcepalace.com. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
"TheOttomans.org - Discover The Ottomans". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
Stanford J. Shaw (29 Ekim 1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. 1. Cambridge University Press. s. 213. ISBN 978-0-521-29163-7. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.
Kirk, George E. (2008). A Short History of the Middle East. Brill Academic Publishers. s. 58. ISBN 1-4437-2568-4.
Yavuz, Erdal. "The Industrial Revolution and Consequences" (PDF). yeditepe.edu.tr. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
Yalçın, Özgür. "Reformation_of_Ottoman_Bureaucracy_A_Failed_Attempt". academia.edu. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
Douglas Arthur Howard: "The History of Turkey", sayfa 71.
Krasner, Stephen D. "Sovereignty: Organized Hypocrisy". books.google.com.tr. 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
"The Ottoman Empire". globaled.org. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
Todorova, Maria (18 Mart 2009). Imagining the Balkans. Oxford University Press. s. 175. ISBN 978-0-19-972838-1. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.
Mann, Michael (2005). The Dark Side of Democracy: Explaining Ethnic Cleansing. Cambridge University Press. s. 118. ISBN 978-0-521-53854-1. Erişim tarihi: 28 Şubat 2013.
"Collapse of the Ottoman Empire, 1918-1920". nzhistory.net.nz. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
Chambers, Robert. "Liberty and The Ottoman". Monthly. University of Toronto. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2014.
"Death toll of the Armenian Massacres". Encyclopædia Britannica. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
"Fact Sheet: Armenian Genocide". Michigan Üniversitesi. 14 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2010.
Freedman, Jeri (2009). The Armenian genocide (1st ed. bas.). New York: Rosen Pub. Group. ISBN 1-4042-1825-4.KB1 bakım: Fazladan yazı (link)
Totten, Samuel, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs (eds.) Dictionary of Genocide. Greenwood Publishing Group, 2008, s. 19. ISBN 0-313-34642-9.
Patrick J. Roelle, Sr. (27 Eylül 2010). Islam's Mandate- a Tribute to Jihad: The Mosque at Ground Zero. AuthorHouse. s. 33. ISBN 978-1-4520-8018-5. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
Schaller, Dominik J; Zimmerer, Jürgen (2008). "Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies – introduction". Journal of Genocide Research 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820
Roderic H. Davison; Review "From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919–1920" by Paul C. Helmreich in Slavic Review, Vol. 34, No. 1 (Mar. 1975), ss. 186–187
Donald Bloxham (2005). The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, And the Destruction of the Ottoman Armenians. Oxford University Press. s. 150. ISBN 978-0-19-927356-0. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
Levene, Mark (Kış 1998). "Creating a Modern 'Zone of Genocide': The Impact of Nation- and State-Formation on Eastern Anatolia, 1878–1923". Holocaust and Genocide Studies. 12 (3). s. 393–433. doi:10.1093/hgs/12.3.393. 17 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2014.
Ferguson, Niall (2007). The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West. Penguin Group (USA) Incorporated. s. 180. ISBN 978-0-14-311239-6.
Atay, Mehmet. "19 Mayıs-Türk Ulusal Kurtuluş Hareketinin Başlangıcı". Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
Mango, Andrew (2000). Atatürk: The Biography of the Founder of Modern Turkey. Overlook. s. lxxviii. ISBN 1-58567-011-1.
Axiarlis, Evangelia (2014). Political Islam and the Secular State in Turkey: Democracy, Reform and the Justice and Development Party. I.B. Tauris. s. 11.
"Turkey, Mustafa Kemal and the Turkish War of Independence, 1919–23". Encyclopædia Britannica. 2007. 25 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2007.
Clogg, Richard (20 Haziran 2002). A Concise History of Greece. Cambridge University Press. s. 101. ISBN 978-0-521-00479-4. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
Gerhard Bowering (28 Kasım 2012). Bowering, Gerhard; Crone, Patricia; Kadi, Wadad; Stewart, Devin J.; Zaman, Muhammad Qasim; Mirza, Mahan (Ed.). The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. s. 49. ISBN 978-1-4008-3855-4. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013. Following the revolution, Mustafa Kemal became an important figure in the military ranks of the Ottoman Committee of Union and Progress (CUP) as a protégé ... Although the sultanate had already been abolished in November 1922, the republic was founded in October 1923. ... ambitious reform programme aimed at the creation of a modern, secular state and the construction of a new identity for its citizens.
"Kemal Öz Adlı Cumhur Reisimize Verilen Soyadı Hakkında Kanun" (PDF). Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.
"Growth in United Nations membership (1945–2005)". United Nations. 3 Temmuz 2006. 17 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2006.
Huston, James A. (1988). Outposts and Allies: U.S. Army Logistics in the Cold War, 1945–1953 (İngilizce). Susquehanna University Press. s. 134. ISBN 0-941664-84-8.
"Members and partners". OECD. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
Uslu, Nasuh (2003). The Cyprus question as an issue of Turkish foreign policy and Turkish-American relations, 1959–2003. Nova Publishers. s. 119. ISBN 978-1-59033-847-6. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011.
"Timeline: Cyprus". BBC. 12 Aralık 2006. 31 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2006.
Hale, William Mathew (1994). Turkish Politics and the Military. Routledge, UK. s. 161, 215, 246. ISBN 0-415-02455-2.
Arsu, Sebsem (12 Nisan 2012). "Turkish Military Leaders Held for Role in '97 Coup". The New York Times. 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.
Cunningham, Erin; Sly, Liz; Karatas, Zeynep (16 Temmuz 2016). "Turkey rounds up thousands of suspected participants in coup attempt". The Washington Post. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.
Nas, Tevfik F. (1992). Economics and Politics of Turkish Liberalization. Lehigh University Press. s. 12. ISBN 0-934223-19-X.
"Turkey's PKK peace plan delayed". BBC. 10 Ekim 2009. 23 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2010.
"Still critical". 17 (2). Human Rights Watch. Mart 2005. s. 3. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2007.
Baser, Bahar (2015). Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective. Ashgate Publishing. s. 63. ISBN 1472425626.
Sebnem Arsu (25 Nisan 2013). "Kurdish Rebel Group to Withdraw From Turkey". The New York Times. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
"Murat Karayilan announces PKK withdrawal from Turkey". BBC. 25 Nisan 2013. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.
"Turkish jets target Kurds in Iraq, Islamic State militants in Syria". Fox News. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
Mullen, Jethro; Cullinane, Susannah (4 Haziran 2013). "What's driving unrest and protests in Turkey?". CNN. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.
Köker, İrem (21 Aralık 2016). "Türkiye'deki saldırılar: 18 ayda yaklaşık 500 kişi yaşamını yitirdi". BBC Türkçe. Erişim tarihi: 2 Ocak 2017.
"General Structure of Turkish Public Administration" (PDF). justice.gov.tr/. Ministry of Justice. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.
"Mülki İdare Bölümleri". T.C. İçişleri Bakanlığı. 31 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.
Yiğit, Ali. "Geçmişten Günümüze Türkiye'yi Bölgelere Ayıran Çalışmalar ve Yapılması Gerekenler" (PDF). sakarya.edu.tr. 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.
Turkish Directorate General of Press and Information (24 Ağustos 2004). "Political Structure of Turkey". Turkish Prime Minister's Office. 3 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2006.
Çarkoğlu, Ali (2004). Religion and Politics in Turkey. Routledge, UK. ISBN 0-415-34831-5.
Kate Fleet; Suraiya Faroqhi; Reşat Kasaba (17 Nisan 2008). The Cambridge History of Turkey. Cambridge University Press. s. 357–358. ISBN 978-0-521-62096-3. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.
"Human rights in Turkey: still a long way to go to meet accession criteria". Avrupa Parlamentosu İnsan Hakları komitesi. 26 Ekim 2010. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
"Türkiye'nin Basın Özgürlüğü Krizi". Gazetecileri Koruma Komitesi. 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
"Türkiye utanç listesinde yine birinci sırada". CNN Türk. 18 Aralık 2013. Erişim tarihi: 9 Eylül 2014.
"Russia, China and Turkey top yearly list of music freedom violations". freemuse.org. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2015.
"Seven journalists arrested in Turkey". The Guardian. 4 Mart 2011. 19 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.
"Turkey". freedomhouse.org. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.
"Rights violations, terror ops threaten Turkey's democratic institutions: PACE". Hurriyet Daily News. 23 Haziran 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2016.
"Turkish Legal System". www.mymerhaba.com/. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.
"THE JUDICIAL SYSTEM OF TURKEY" (PDF). uhdigm.adalet.gov.tr/. Ministry of Justice. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.
"Cezaevleri nüfusu 100 bin kişiyi aştı". Sabah. 15 Aralık 2008. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.
"Birleşmiş Milletler Teşkilatı ve Türkiye". mfa.gov.tr. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD)". mfa.gov.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)". mfa.gov.tr. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"Türkiye ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)". mfa.gov.tr. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT)". mfa.gov.tr. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ)". mfa.gov.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"Gelişen Sekiz Ülke (D-8)". mfa.gov.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"G-20 ÜLKELERİ". mfa.gov.tr. 16 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"Türkiye'nin üyeliği kabul edildi". Hürriyet. 17 Ekim 2008. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.
Mardell, Mark (11 Aralık 2006). "Turkey's EU membership bid stalls". BBC. Erişim tarihi: 17 Aralık 2006.
"Türkiye-AB İlişkileri". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2015.
"Avrupa Birliği üyeliği stratejik hedef". Doğan Haber Ajansı. 9 Mayıs 2015. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2015.
"AB üyeliği 50 yıllık bir devlet politikası". Adalet ve Kalkınma Partisi. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2015.
"Erdoğan: AB'ye tam üyelik, Türkiye'nin stratejik hedefidir". Zaman. 12 Ağustos 2010. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013.
Ziya Öniş, ŞuhnazYılmaz. "Turkey-EU-US Triangle in Perspective: Transformation or Continuity?" (PDF). istanbul2004.ku.edu.tr/. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.
Mitrovic, Marija. "Turkish Foreign Policy towards the Balkans" (PDF). edoc.hu-berlin.de. 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
İdris Bal (2004). Turkish Foreign Policy in Post Cold War Era. Universal-Publishers. s. 269. ISBN 978-1-58112-423-1. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.
Kardas, Saban. "Turkey Develops Special Relationship with Azerbaijan". Eurasia Daily Monitor Volume. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2010.
Katik, Mevlut. "Azerbaijan and Turkey Coordinate Nagorno-Karabakh Negotiation Position". EurasiaNet. 28 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2010.
Baran, Zeyno (2005). "The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Implications for Turkey" (PDF). The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Oil Window to the West. The Central Asia-Caucasus Institute, Silk Road Studies Program. s. 103–118. 27 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2007.
Koçbaş, Uğur (11 Haziran 2012). "Ağrı Dağı'nın ötesi!". Vatan. 15 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.
Taşpınar, Ömer (Eylül 2008). "Turkey's Middle East Policies: Between Neo-Ottomanism and Kemalism". Carnegie Endowment for International Peace. 12 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2010.
Murinson, Alexander (Aralık 2009). Turkey's Entente with Israel and Azerbaijan: State Identity and Security in the Middle East and Caucasus (Routledge Studies in Middle Eastern Politics). Routledge. s. 119. ISBN 0-415-77892-1.
"Syria ratchets up tension with Turkey – warning it of dangers of rebel support". Euronews. 4 Ekim 2013. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.
"Turkey, Egypt recall envoys in wake of violence". Bloomberg. 16 Ağustos 2013. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.
Richmond, Oliver P. (1998). Mediating in Cyprus: The Cypriot Communities and the United Nations. Psychology Press. s. 260. ISBN 978-0-7146-4877-4. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
"Türk Silahlı Kuvvetlerinin Barışı Destekleme Harekâtlarına Katkıları". www.tsk.tr. Türk Silahlı Kuvvetleri. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2014.
"Enter the EU Battle Groups" (PDF). Chaillot Paper no.97. European Union Institute for Security Studies. Şubat 2007. s. 88. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.
"Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü - NATO". mfa.gov.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"Financial and Economic Data Relating to NATO Defence" (PDF). NATO. 13 Nisan 2012. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2013.
"Der Spiegel: Foreign Minister Wants US Nukes out of Germany (10 April 2009)". Der Spiegel. 30 Mart 2009. 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.
Hans M. Kristensen. "NRDC: U.S. Nuclear Weapons in Europe" (PDF). Natural Resources Defense Council, 2005. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.
Turkish General Staff (2006). "Turkish Armed Forces Defense Organization". Türk Silahlı Kuvvetleri. 18 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2006.
"Madde 117". Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (PDF). s. 37. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. Cumhurbaşkanınca atanan Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.
"Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 4)" (PDF). T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmî Gazete (30479). Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü. 15 Temmuz 2018. s. Madde 799. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. (2) Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları Millî Savunma Bakanına ayrı ayrı bağlı ve sorumludur.
United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), Directorate for Movements of Persons, Migration and Consular Affairs – Asylum and Migration Division (Temmuz 2001). "Turkey/Military service" (PDF) (İngilizce). UNHCR. 18 Ekim 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006.
"EBCO – European Bureau for Conscientious Objection". Ebco-beoc.eu. 10 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.
Immerfall, Stefan (1 Ağustos 2009). Handbook of European Societies: Social Transformations in the 21st Century. Springer. s. 417. ISBN 978-0-387-88198-0. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.
"Turkey". Turkish Odyssey. 2 Şubat 2000. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.
National Geographic Atlas of the World (7th bas.). Washington, D.C.: National Geographic. 1999. ISBN 0-7922-7528-4. "Europe" (ss. 68-69); "Asia" (ss. 90-91): "A commonly accepted division between Asia and Europe ... is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."
US Library of Congress. "Geography of Turkey". US Library of Congress. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2006.
"UN Demographic Yearbook" (PDF). 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.
"Geography of Turkey" (İngilizce). Turkish Ministry of Tourism. 2005. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2006.
"Mount Ararat (Ağrı Dağı), Turkey". NASA: Earth Observatory. 2001. 24 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006.
"Biodiversity in Turkey". 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
"Turkey's flora and fauna". allaboutturkey.com. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
Couzens, Dominic (2008). Top 100 Birding Sites of the World. University of California Press. s. 73–75. ISBN 978-0-520-25932-4.
"Pontic Mountains and highlands". 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
"Statistics". milliparklar.gov.tr. Ministry of Forest and Water - General Directorare of Nature Conservation and National Parks. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"Specific Animals of Turkey". gateofturkey.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"Climate of Turkey" (PDF). General Directorate of Meteorology. 4 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2014.
"Istanbul remains motoring power of Turkey's economy". hurriyetdailynews.com. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2014.
Data (1 Temmuz 2017). ""Gross domestic product 2016, PPP", World Bank, accessed on 18 July 2017" (PDF). Data.worldbank.org. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2017.
"GDP (current US$)". World Development Indicators. World Bank. 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2017.
Bartolomiej Kaminski; Francis Ng (1 Mayıs 2006). "Turkey's evolving trade integration into Pan-European markets" (PDF). World Bank. s. 3. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006.
"İhracatta cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı". Hürriyet. 3 Ocak 2014. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.
"Yıllara göre dış ticaret". TÜİK. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.
"Dış açık 2014'te 84,5 milyar dolar". CNBC-e. 30 Ocak 2015. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.
"2012 Production Statistics". Organisation Internationale des Constructeurs d'Automobiles. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2013.
"Gemi ve yat ihracatı 1,3 milyar dolara dayandı". Bugün. 3 Ocak 2015. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.
"Gemi İnşa Sektörü" (PDF). Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı. 2012. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.
"Beko Avrupa'da üçüncülüğe oynuyor". İstanbul: NTV. 13 Ocak 2002. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
"GDP - Composition by Sector". The World Factbook. 2013. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013.
"100 insandan dörtte biri tarımda çalışıyor". TRT Haber. 4 Aralık 2014. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2014.
"Religious Women in Turkey Have Been Left Out of Emancipation Movement". The New York Times. 23 Mayıs 2013. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013.
"Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2013". TÜİK. 22 Eylül 2014. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.
"Turkish quake hits shaky economy". BBC (İngilizce). 17 Ağustos 1999. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.
"'Worst over' for Turkey". BBC (İngilizce). 4 Şubat 2002. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.
World Bank (2005). "Turkey Labor Market Study" (PDF) (İngilizce). World Bank. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2006.
OECD Reviews of Regulatory Reform – Turkey: crucial support for economic recovery : 2002 (İngilizce). Organisation for Economic Co-operation and Development. 2002. ISBN 92-64-19808-3. 9 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2013.
Madslien, Jorn (2 Kasım 2006). "Robust economy raises Turkey's hopes". BBC. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.
"Growth and economic crises in Turkey: leaving behind a turbulent past?" (PDF). Economic Papers 386 (İngilizce). Directorate-General for Economic and Financial Affairs of the European Commission. Ekim 2009. s. 10. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2013.
"Turkey knocks six zeros off lira". BBC. 31 Aralık 2004. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2008.
"2012 yılı enflasyonu yüzde 6,16". Posta. 3 Ocak 2013. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013.
"İşsizlik 2012 yılında yüzde 9 oldu". CNN Türk. 6 Mart 2013. 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013.
"UNWTO Tourism Highlights 2015 Edition (İngilizce) - Turizm Trendleri 2015 yayını (Türkçe)". Dünya Turizm Örgütü. 17 Haziran 2015. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2015.
"Who We Are? The Scientific And Technological Research Council of Turkey". Tubitak.gov. 15 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
"Türkiye Bilimler Akademisi". Tuba.gov. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
"Turkish Atomic Energy Authority – Mission of TAEK". TAEK. 8 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
"Company Profile". tai.com.tr/. 7 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
"Space Launch System Project". Undersecretariat for Defence Industries. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
Bekdil, Burak Ege (28 Temmuz 2013). "Turkey's Sat-Launcher Plans Raise Concerns". Defense News. 30 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
Bekdil, Burak Ege (12 Aralık 2013). "Turkey Spends Big on Innovation". Defense News. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.
Agencies, Daily Sabah with (7 Ekim 2015). "Turkish professor, Aziz Sancar, part of the team that wins Nobel Chemistry Prize". Daily Sabah. 9 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
"Mid-year population estimations, 1927–1985; Mid-year population estimations and projections, 1986–2011". Turkish Statistical Institute. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2013.
https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210&dil=1%22Adrese+Dayalı+Nüfus+Kayıt+Sistemi+Sonuçları,+2019%22.+Türkiye+İstatistik+Kurumu.+4+Şubat+2021.+Erişim+tarihi:+4+Şubat+2021. Arşivlenmesi+gereken+bağlantıya+sahip+kaynak+şablonu+içeren+maddeler+(link)+
"Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2017". Türkiye İstatistik Kurumu. 1 Şubat 2018. 1 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2018.
Bator, Robert. Daily Life in Ancient and Modern Istanbul. s. 51.
Rashed, Tarek; Jürgens, Carsten. Remote Sensing of Urban and Suburban Areas. s. 295.
Albayrak, Özlem (29 Mart 2013). "Herkes Türk müdür, Türk mü olmalıdır?". Yeni Şafak. Erişim tarihi: 18 Haziran 2014.
"Türkiye'deki Etnik Köken Dağılımı". Konsensus. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.
Extra, Guus; Gorter, Durk (2001). The other languages of Europe: Demographic, Sociolinguistic and Educational Perspectives. Multilingual Matters. ISBN 1-85359-509-8. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.
"Turkey Overview". minorityrights.org. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.
Watts, Nicole F. (2010). Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey (Studies in Modernity and National Identity). Seattle: University of Washington Press. s. 167. ISBN 978-0-295-99050-7.
Amikam Nachmani (2003). Turkey: Facing a New Millenniium : Coping With Intertwined Conflicts. Manchester University Press. ss. 90-. ISBN 978-0-7190-6370-1. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.
Victor Roudometof; Roland Robertson (2001). Nationalism, Globalization, and Orthodoxy: The Social Origins of Ethnic Conflict in the Balkans. Greenwood Publishing Group. s. 186. ISBN 978-0-313-31949-5. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.
"MINORITY RIGHTS AND CULTURAL RIGHTS" (PDF). ab.gov.tr. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2015.
"Türkiye'de Suriyeli Mülteciler". 28 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
"Interactive Atlas of the World's Languages in Danger". UNESCO. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
"Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2019". TÜİK. 10 Kasım 2020. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.
Özkök, Ertuğrul (21 Mayıs 2019). "Türkiye artık yüzde 99'u müslüman olan ülke değil". 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
"Optimar'dan din-inanç anketi: Yüzde 89 Allah'ın varlığına ve birliğine inanıyor". T24.com.tr. 15 Mayıs 2019. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.
https://minorityrights.org/wp-content/uploads/2015/07/MRG_Rep_Turk2007_TURK.pdf
"Tengricilik de yükselişte". odatv.com. OdaTV. 9 Nisan 2018. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2019.
"Blue Mosque". bluemosque.co. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
Axel Tschentscher. "International Constitutional Law: Turkey Constitution". Servat.unibe.ch. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.
"Turkey: Islam and Laicism Between the Interests of State, Politics, and Society" (PDF). Peace Research Institute Frankfurt. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2008.
Steunebrink, Gerrit; van der Zweerde, Evert (2004). Civil Society, Religion, and the Nation: Modernization in Intercultural Context : Russia, Japan, Turkey. Rodopi. s. 175–184. ISBN 978-90-420-1665-1. Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.
"Turkey Lifts Longtime Ban on Head Scarves in State Offices". NY Times. 8 Ekim 2013. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
"Arşivlenmiş kopya". 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2014.
"Turkey: International Religious Freedom Report 2007". State.gov. 9 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.
"Turkey's Alevi strive for recognition". Asia Times Online. 18 Şubat 2010. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.
Conrad Hacket, Brian J. Grim, Marcin Stonawski, Vegard Skirbekk. "The Global Religious Landscape". 2 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
"Azınlık İbadethaneleri". Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.
William G. Rusch (2013). The Witness of Bartholomew I, Ecumenical Patriarch. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 31. ISBN 978-0-8028-6717-9. Constantinople has been the seat of an archiepiscopal see since the fourth century; its ruling hierarch has had the title of"Ecumenical Patriarch" ...
Erwin Fahlbusch; Geoffrey William Bromiley (2001). The Encyclopedia of Christianity. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 40. ISBN 978-90-04-11695-5. The Ecumenical Patriarchate of Constantinople is the ranking church within the communion of ... Between the 4th and 15th centuries, the activities of the patriarchate took place within the context of an empire that not only was ...
"Dünyada Yahudiler". 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
"Turkish Jews - Brief History". www.science.co.il. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.
https://www.superhaber.tv/konu/istanbul-universitesi
"Tarihçe". istanbul.edu.tr. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.
"Education in Turkey". World Education Services. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.
"Turkey's Education Reform Bill Is About Playing Politics With Pedagogy". The New York Times. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.
"Education at a Glance: OECD Indicators 2012" (PDF). OECD. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.
"Improving The Quality And Equity of Basic Education in Turkey Challenges And Options" (PDF). World Bank. 30 Haziran 2011. s. viii. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.
"Tüik". TÜİK. 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
"YÖK Üniversiteler". YÖK. 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.
"Admission requirements". Karadeniz Technical University. 23 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.
Oxford Business Group (2009). The Report: Turkey 2009. Oxford Business Group. s. 203. ISBN 978-1-902339-13-9. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.
"Guide for Foreign Students planning Education in Turkey". 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
"4 Türk üniversitesi ilk 500'de". Hürriyet. 12 Kasım 2014. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015.
"Sağlığa 76,3 milyar lira harcandı". Hürriyet. 10 Ekim 2013. 14 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.
"Turkish Statistical Institute: Number of medical institutions in Turkey". 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (xls) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
"Turkish Statistical Institute: Number of citizens per healthcare personnel in Turkey". 26 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.
"Population and Development Indicators – Population and Demography". Turkish Statistical Institute. 18 Ekim 2004. 19 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2010.
"Cause of Death Statistics". www.tuik.gov.tr. TÜİK. 2 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.
"Health Care Index by Country 2020 Mid-Year". www.numbeo.com. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2020.
"UNESCO Intangible Cultural Heritage Lists". unesco.org. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2014.
İbrahim Kaya (2004). Social Theory and Later Modernities: The Turkish Experience. Liverpool University Press. ss. 57-58. ISBN 978-0-85323-898-0. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.
Royal Academy of Arts (2005). "Turks – A Journey of a Thousand Years: 600–1600". Royal Academy of Arts. 18 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.
Antoinette Harri; Allison Ohta (1999). 10th International Congress of Turkish Art. Fondation Max Van Berchem. ISBN 978-2-05-101763-3. The first military training institutions were the Imperial Army Engineering School (Mühendishane-i Berr-i Hümâyun, 1793) and the Imperial School of Military Sciences (Mekteb-i Ulûm-ı Harbiye-i Şahane, 1834). Both schools taught painting to enable cadets to produce topographic layouts and technical drawings to illustrate landscapes ...
""10'LAR' GRUBU", "YENİ DAL GRUBU", "SİYAH KALEM GRUBU"". www.turkresmi.com. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.
Cinuçen Tanrıkorur. "The Ottoman music". turkmusikisi.com. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.
"2006 Nobel Yazın Ödülü" (PDF). nobelprize.org. 12 Ekim 2006. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015.
"Eurovision'u ilk kez kazandırdı, dünyayı büyüledi". Sabah. 26 Mayıs 2003. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2013.
"TURKISH FOLK DANCES". ncturkishfestival. 9 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014.
"Turkish coffee culture and tradition". UNESCO. 5 Aralık 2013. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.
Çakır Morin, Arzu (5 Aralık 2013). "Türk kahvesi Unesco korumasında". Hürriyet. İstanbul: www.hurriyet.com.tr. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.
"The Political Economy of the Media in Turkey: A Sectoral Analysis" (PDF). tesev.org.tr. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.
"Türkiye'de 2014 yılında bin 190 radyo ve televizyon var". Hürriyet. 14 Aralık 2014. Erişim tarihi: 25 Haziran 2016.
Jenna Krajeski. "Turkey: Soap Operas and Politics". Pulitzer Center. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2013.
Turkey country profile 26 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Kongre Kütüphanesi Federal Research Division (Ocak 2006). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
"Gazete Tirajları". Gazeteciler.com. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.
"Türkiye Futbol Federasyonu resmi internet sitesi". 2 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2007.
"Anadolu Efes Spor Kulübü!". Wikipedia. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011.
"Tarihi Zafer! Euroleague şampiyonu Fenerbahçe". NTV. 21 Mayıs 2017. 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2020.

Dış bağlantılar

Wikimedia Atlas'da Turkey
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı
Türkiye Cumhuriyeti İletişim Başkanlığı
Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER)
Türkiye Büyük Millet Meclisi27 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
E-devlet resmî portali26 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] "Ethnic groups" (İngilizce). cia.gov. 13 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2019.

[2] "TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2020". Türkiye İstatistik Kurumu.

[3] "GINI index (World Bank estimate)" (İngilizce). data.worldbank.org. 17 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2019.

[4] "2020 Human Development Report" (PDF). United Nations Development Programme. 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. 12. harf sırasında bulunan |başlık= parametresi line feed character içeriyor (yardım)

[5] "The Economist: "Turkey in the Balkans: The good old days?"". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2011.

[6] Stiner, Mary C.; Kuhn, Steven L.; Güleç, Erksin. "Early Upper Paleolithic shell beads at Üçağızlı Cave I (Turkey): Technology and the socioeconomic context of ornament life-histories". Journal of Human Evolution. 64 (5). ss. 380-398. doi:10.1016/j.jhevol.2013.01.008. ISSN 0047-2484. PMID 23481346.

[Howard-7] Douglas Arthur Howard. The History of Turkey. Greenwood Publishing Group. ss. xiv-xx. ISBN 978-0-313-30708-9. Erişim tarihi: 2 Nisan 2013.

[SteadmanMcMahon2011-8] Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (15 Eylül 2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE). Oxford University Press. ss. 3-11, 37. ISBN 978-0-19-537614-2. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2013.

[MET-9] Casson, Lionel (1977). "The Thracians" (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin. 35 (1). ss. 2-6. doi:10.2307/3258667. 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.

[FreedmanMyers2000-10] David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid Biles Beck (2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 61. ISBN 978-0-8028-2400-4. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.

[11] Metz, Helen Chapin, (Ed.) (1996). "Turkish Origins". Turkey: A Country Study. Area handbook series (fifth bas.). Washington DC: United States Government Publishing Office for the Federal Research Division of the Library of Congress. ISBN 0-8444-0864-6. LCCN 95049612.

[mfk&gl-12] Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser. The origins of the Ottoman Empire. s. 33.

[OttoTurkVis-13] "Ottoman/Turkish Visions of the Nation, 1860–1950". Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.

[cia-14] "Turkey". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[multicultural-15] "What really matters about Multiculturalism in Turkey by Rabee Al-Hafidh". todayszaman.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.

[milliyet-languages-16] "Türkiye'nin yüzde 85'i 'anadilim Türkçe' diyor". Milliyet.com.tr. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2012.

[17] "Turkey Overview". minorityrights.org. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2014.

[etnikyapi-18] Ali Tayyar Önder (2006). Türkiye'nin Etnik Yapısı. Kripto Yayınevi. ISBN 9786054125036.

[konda-19] "Toplumsal Yapı Araştırması 2006" (PDF). 2006. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2015.

[TR_EUChrono-20] "Chronology of Turkey-EU relations". Turkish Secretariat of European Union Affairs. 15 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2006.

[Stratfor-21] "Turkey and Russia on the Rise". Stratfor. 17 Mart 2009. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2011.

[Heptagon-22] "Can Turkey Be a Source of Stability in the Middle East?". heptagonpost.com. 18 Aralık 2010. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2011.

[Eurasiareview-23] "Turkey: A Welcome Return To The Balkans?". eurasiareview.com. 3 Ocak 2012. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2012.

[giga-hamburg.de1-24] "The Political Economy of Regional Power: Turkey" (PDF). giga-hamburg.de. 10 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.

[dw.de1-25] "Turkey: From regional to global player". dw.de. 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.

[ministryofforeign9-26] "International Organisations". mfa.gov.tr. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.

[isanet.org1-27] "Theoretical Analysis of Turkey as a Regional Power" (PDF). isanet.org. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.

[28] Scharlipp, Wolfgang (2000). An Introduction to the Old Turkish Runic Inscriptions. Verlag auf dem Ruffel., Engelschoff. ISBN 3-933847-00-1, 9783933847003.

[TurkEtymology-29] Harper, Douglas (2001). "Turkey". Online Etymology Dictionary. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2013.

[turkiyeninadi-30] Ortaylı, İlber (17 Mayıs 2008). "Türkiye'nin adı". Milliyet. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.

[31] Jenkins, Romilly James Heald (1967). De Administrando Imperio by Constantine VII Porphyrogenitus. Corpus fontium historiae Byzantinae (New, revised bas.). Washington, D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. s. 65. ISBN 0-88402-021-5. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2013. According to Constantine Porphyrogenitus, writing in his De Administrando Imperio (ca. 950 AD) "Patzinakia, the Pecheneg realm, stretches west as far as the Siret River (or even the Eastern Carpathian Mountains), and is four days distant from Tourkia (i.e. Hungary)."

[PrinzingSalamon1999-32] Günter Prinzing; Maciej Salamon (1999). Byzanz und Ostmitteleuropa 950–1453: Beiträge zu einer table-ronde des XIX. International Congress of Byzantine Studies, Copenhagen 1996. Otto Harrassowitz Verlag. s. 46. ISBN 978-3-447-04146-1. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[Howorth2008-33] Henry Hoyle Howorth (2008). History of the Mongols from the 9th to the 19th Century: The So-called Tartars of Russia and Central Asia. Cosimo, Inc. s. 3. ISBN 978-1-60520-134-4. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.

[34] Öztürk, Özhan (2011). "Pontus: Antik Çağ'dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi". Ankara: Genesis Yayınları. s. 364. 27 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016. ... Greek term Tourkoi first used for the Khazars in 568 AD. In addition in "De Administrando Imperio" Hungarians call Tourkoi too once known as Sabiroi ...

[fatih.edu.tr-35] Imber, Colin. "The Ottoman Empire, 1300-1650, The Structure of Power" (PDF). fatih.edu.tr. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[36] "ORIGINS OF CIVILIZATION TOUR 2014". 21 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2015.

[UCLA-37] "The Position of Anatolian" (PDF). 5 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.

[AnatoliaIndoEuropean-38] Balter, Michael (27 Şubat 2004). "Search for the Indo-Europeans: Were Kurgan horsemen or Anatolian farmers responsible for creating and spreading the world's most far-flung language family?". Science. 303 (5662). s. 1323. doi:10.1126/science.303.5662.1323. PMID 14988549.

[ArchMag-39] "The World's First Temple". Archaeology magazine. Kasım-Aralık 2008. s. 23. 28 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.

[40] "Çatalhöyük added to UNESCO World Heritage List". Global Heritage Fund. 3 Temmuz 2012. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[ancient.eu-41] "Troy". ancient.eu. 30 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[42] "Ziyaret Tepe – Turkey Archaeological Dig Site". uakron.edu. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.

[43] "Assyrian Identity In Ancient Times And Today'" (PDF). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.

[44] Zimansky, Paul. Urartian Material Culture As State Assemblage: An Anomaly in the Archaeology of Empire. s. 103.

[TroyHittiteEmpirePhrygians-45] The Metropolitan Museum of Art, New York (Ekim 2000). "Anatolia and the Caucasus, 2000–1000 B.C. in Timeline of Art History.". New York: The Metropolitan Museum of Art. 10 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.

[46] Roux, Georges. Ancient Iraq. s. 314.

[ktu.edu.tr-47] "About Turkey - Etymology And Climate". ktu.edu.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[LewisBoardman1994-48] D. M. Lewis; John Boardman (1994). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press. s. 444. ISBN 978-0-521-23348-4. Erişim tarihi: 7 Nisan 2013.

[PersiansInAsiaMinor-49] Hooker, Richard (6 Haziran 1999). "Ancient Greece: The Persian Wars". Washington State University, Washington, United States. 20 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2006.

[AlexanderToRome-50] The Metropolitan Museum of Art, New York (Ekim 2000). "Anatolia and the Caucasus (Asia Minor), 1000 B.C. – 1 A.D. in Timeline of Art History.". New York: The Metropolitan Museum of Art. 14 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.

[Hout2011-51] Theo van den Hout (27 Ekim 2011). The Elements of Hittite. Cambridge University Press. s. 1. ISBN 978-1-139-50178-1. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.

[52] Daniel C. Waugh (2004). "Constantinople/Istanbul". University of Washington, Seattle, Washington. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2006.

[turktarihim.com-53] "Anadolu Selçuklu Devleti". turktarihim.com. 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014.

[54] Wink, Andre (1990). Al Hind: The Making of the Indo Islamic World, Vol. 1, Early Medieval India and the Expansion of Islam, 7th–11th Centuries. Brill Academic Publishers. s. 21. ISBN 90-04-09249-8.

[peter.mackenzie.org-55] "THE SELJUK TURKS". peter.mackenzie.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[Abazov2009-56] Rafis Abazov (2009). Culture and Customs of Turkey. Greenwood Publishing Group. s. 1071. ISBN 978-0-313-34215-8. Erişim tarihi: 25 Mart 2013.

[Ottomans-57] Kinross, Patrick (1977). The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. Morrow. ss. 28-30. ISBN 0-688-03093-9.

[nytimes-58] Simons, Marlise (22 Ağustos 1993). "Center of Ottoman Power". New York Times. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2009.

[dolmabahcepalace-59] "Dolmabahce Palace". dolmabahcepalace.com. 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.

[60] "TheOttomans.org - Discover The Ottomans". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[autogenerated1-61] Stanford J. Shaw (29 Ekim 1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. 1. Cambridge University Press. s. 213. ISBN 978-0-521-29163-7. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.

[62] Kirk, George E. (2008). A Short History of the Middle East. Brill Academic Publishers. s. 58. ISBN 1-4437-2568-4.

[yeditepe.edu.tr-63] Yavuz, Erdal. "The Industrial Revolution and Consequences" (PDF). yeditepe.edu.tr. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.

[academia.edu-64] Yalçın, Özgür. "Reformation_of_Ottoman_Bureaucracy_A_Failed_Attempt". academia.edu. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.

[65] Douglas Arthur Howard: "The History of Turkey", sayfa 71.

[books.google.com.tr-66] Krasner, Stephen D. "Sovereignty: Organized Hypocrisy". books.google.com.tr. 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.

[globaled.org-67] "The Ottoman Empire". globaled.org. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.

[Illinois2009-68] Todorova, Maria (18 Mart 2009). Imagining the Balkans. Oxford University Press. s. 175. ISBN 978-0-19-972838-1. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.

[69] Mann, Michael (2005). The Dark Side of Democracy: Explaining Ethnic Cleansing. Cambridge University Press. s. 118. ISBN 978-0-521-53854-1. Erişim tarihi: 28 Şubat 2013.

[nzhistory.net.nz-70] "Collapse of the Ottoman Empire, 1918-1920". nzhistory.net.nz. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[71] Chambers, Robert. "Liberty and The Ottoman". Monthly. University of Toronto. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2014.

[72] "Death toll of the Armenian Massacres". Encyclopædia Britannica. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[73] "Fact Sheet: Armenian Genocide". Michigan Üniversitesi. 14 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2010.

[74] Freedman, Jeri (2009). The Armenian genocide (1st ed. bas.). New York: Rosen Pub. Group. ISBN 1-4042-1825-4.KB1 bakım: Fazladan yazı (link)

[75] Totten, Samuel, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs (eds.) Dictionary of Genocide. Greenwood Publishing Group, 2008, s. 19. ISBN 0-313-34642-9.

[Sr.2010-76] Patrick J. Roelle, Sr. (27 Eylül 2010). Islam's Mandate- a Tribute to Jihad: The Mosque at Ground Zero. AuthorHouse. s. 33. ISBN 978-1-4520-8018-5. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[SchallerZimmerer-77] Schaller, Dominik J; Zimmerer, Jürgen (2008). "Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies – introduction". Journal of Genocide Research 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820

[78] Roderic H. Davison; Review "From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919–1920" by Paul C. Helmreich in Slavic Review, Vol. 34, No. 1 (Mar. 1975), ss. 186–187

[Bloxham2005-79] Donald Bloxham (2005). The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, And the Destruction of the Ottoman Armenians. Oxford University Press. s. 150. ISBN 978-0-19-927356-0. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[Levene-80] Levene, Mark (Kış 1998). "Creating a Modern 'Zone of Genocide': The Impact of Nation- and State-Formation on Eastern Anatolia, 1878–1923". Holocaust and Genocide Studies. 12 (3). s. 393–433. doi:10.1093/hgs/12.3.393. 17 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2014.

[Ferguson-81] Ferguson, Niall (2007). The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West. Penguin Group (USA) Incorporated. s. 180. ISBN 978-0-14-311239-6.

[82] Atay, Mehmet. "19 Mayıs-Türk Ulusal Kurtuluş Hareketinin Başlangıcı". Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[Atatürk-83] Mango, Andrew (2000). Atatürk: The Biography of the Founder of Modern Turkey. Overlook. s. lxxviii. ISBN 1-58567-011-1.

[84] Axiarlis, Evangelia (2014). Political Islam and the Secular State in Turkey: Democracy, Reform and the Justice and Development Party. I.B. Tauris. s. 11.

[Britannica-85] "Turkey, Mustafa Kemal and the Turkish War of Independence, 1919–23". Encyclopædia Britannica. 2007. 25 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2007.

[Clogg-86] Clogg, Richard (20 Haziran 2002). A Concise History of Greece. Cambridge University Press. s. 101. ISBN 978-0-521-00479-4. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[BoweringCrone2012-87] Gerhard Bowering (28 Kasım 2012). Bowering, Gerhard; Crone, Patricia; Kadi, Wadad; Stewart, Devin J.; Zaman, Muhammad Qasim; Mirza, Mahan (Ed.). The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. s. 49. ISBN 978-1-4008-3855-4. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013. Following the revolution, Mustafa Kemal became an important figure in the military ranks of the Ottoman Committee of Union and Progress (CUP) as a protégé ... Although the sultanate had already been abolished in November 1922, the republic was founded in October 1923. ... ambitious reform programme aimed at the creation of a modern, secular state and the construction of a new identity for its citizens.

[88] "Kemal Öz Adlı Cumhur Reisimize Verilen Soyadı Hakkında Kanun" (PDF). Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.

[Turkey_UN-89] "Growth in United Nations membership (1945–2005)". United Nations. 3 Temmuz 2006. 17 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2006.

[Truman_Doctrine-90] Huston, James A. (1988). Outposts and Allies: U.S. Army Logistics in the Cold War, 1945–1953 (İngilizce). Susquehanna University Press. s. 134. ISBN 0-941664-84-8.

[oecd.org-91] "Members and partners". OECD. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[Uslu2003-92] Uslu, Nasuh (2003). The Cyprus question as an issue of Turkish foreign policy and Turkish-American relations, 1959–2003. Nova Publishers. s. 119. ISBN 978-1-59033-847-6. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011.

[93] "Timeline: Cyprus". BBC. 12 Aralık 2006. 31 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2006.

[TRPoliticsandMilitary-94] Hale, William Mathew (1994). Turkish Politics and the Military. Routledge, UK. s. 161, 215, 246. ISBN 0-415-02455-2.

[95] Arsu, Sebsem (12 Nisan 2012). "Turkish Military Leaders Held for Role in '97 Coup". The New York Times. 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.

[96] Cunningham, Erin; Sly, Liz; Karatas, Zeynep (16 Temmuz 2016). "Turkey rounds up thousands of suspected participants in coup attempt". The Washington Post. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.

[80sLiberalization-97] Nas, Tevfik F. (1992). Economics and Politics of Turkish Liberalization. Lehigh University Press. s. 12. ISBN 0-934223-19-X.

[98] "Turkey's PKK peace plan delayed". BBC. 10 Ekim 2009. 23 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2010.

[hrw-99] "Still critical". 17 (2). Human Rights Watch. Mart 2005. s. 3. 19 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2007.

[bahar-100] Baser, Bahar (2015). Diasporas and Homeland Conflicts: A Comparative Perspective. Ashgate Publishing. s. 63. ISBN 1472425626.

[101] Sebnem Arsu (25 Nisan 2013). "Kurdish Rebel Group to Withdraw From Turkey". The New York Times. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.

[102] "Murat Karayilan announces PKK withdrawal from Turkey". BBC. 25 Nisan 2013. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.

[103] "Turkish jets target Kurds in Iraq, Islamic State militants in Syria". Fox News. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.

[104] Mullen, Jethro; Cullinane, Susannah (4 Haziran 2013). "What's driving unrest and protests in Turkey?". CNN. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013.

[105] Köker, İrem (21 Aralık 2016). "Türkiye'deki saldırılar: 18 ayda yaklaşık 500 kişi yaşamını yitirdi". BBC Türkçe. Erişim tarihi: 2 Ocak 2017.

[justice.gov.tr-106] "General Structure of Turkish Public Administration" (PDF). justice.gov.tr/. Ministry of Justice. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.

[107] "Mülki İdare Bölümleri". T.C. İçişleri Bakanlığı. 31 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.

[regionsoftr-108] Yiğit, Ali. "Geçmişten Günümüze Türkiye'yi Bölgelere Ayıran Çalışmalar ve Yapılması Gerekenler" (PDF). sakarya.edu.tr. 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.

[BYEGM_TrPolSys-109] Turkish Directorate General of Press and Information (24 Ağustos 2004). "Political Structure of Turkey". Turkish Prime Minister's Office. 3 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2006.

[TR_Secularism-110] Çarkoğlu, Ali (2004). Religion and Politics in Turkey. Routledge, UK. ISBN 0-415-34831-5.

[FleetFaroqhi2008p357-111] Kate Fleet; Suraiya Faroqhi; Reşat Kasaba (17 Nisan 2008). The Cambridge History of Turkey. Cambridge University Press. s. 357–358. ISBN 978-0-521-62096-3. Erişim tarihi: 13 Haziran 2013.

[112] "Human rights in Turkey: still a long way to go to meet accession criteria". Avrupa Parlamentosu İnsan Hakları komitesi. 26 Ekim 2010. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[CPJ-113] "Türkiye'nin Basın Özgürlüğü Krizi". Gazetecileri Koruma Komitesi. 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[114] "Türkiye utanç listesinde yine birinci sırada". CNN Türk. 18 Aralık 2013. Erişim tarihi: 9 Eylül 2014.

[freemuse-115] "Russia, China and Turkey top yearly list of music freedom violations". freemuse.org. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2015.

[116] "Seven journalists arrested in Turkey". The Guardian. 4 Mart 2011. 19 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2013.

[freedomhouse-117] "Turkey". freedomhouse.org. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.

[118] "Rights violations, terror ops threaten Turkey's democratic institutions: PACE". Hurriyet Daily News. 23 Haziran 2016. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2016.

[mymerhaba.com-119] "Turkish Legal System". www.mymerhaba.com/. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.

[uhdigm.adalet.gov.tr-120] "THE JUDICIAL SYSTEM OF TURKEY" (PDF). uhdigm.adalet.gov.tr/. Ministry of Justice. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.

[121] "Cezaevleri nüfusu 100 bin kişiyi aştı". Sabah. 15 Aralık 2008. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.

[ministryofforeign3-122] "Birleşmiş Milletler Teşkilatı ve Türkiye". mfa.gov.tr. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[ministryofforeign1-123] "İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD)". mfa.gov.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[ministryofforeign4-124] "İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)". mfa.gov.tr. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[ministryofforeign5-125] "Türkiye ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)". mfa.gov.tr. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[ministryofforeign6-126] "Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT)". mfa.gov.tr. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[ministryofforeign7-127] "Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ)". mfa.gov.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[ministryofforeign8-128] "Gelişen Sekiz Ülke (D-8)". mfa.gov.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[ministryofforeign2-129] "G-20 ÜLKELERİ". mfa.gov.tr. 16 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[Hürriyet_UN_Security-130] "Türkiye'nin üyeliği kabul edildi". Hürriyet. 17 Ekim 2008. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.

[Mardell-131] Mardell, Mark (11 Aralık 2006). "Turkey's EU membership bid stalls". BBC. Erişim tarihi: 17 Aralık 2006.

[132] "Türkiye-AB İlişkileri". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2015.

[133] "Avrupa Birliği üyeliği stratejik hedef". Doğan Haber Ajansı. 9 Mayıs 2015. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2015.

[134] "AB üyeliği 50 yıllık bir devlet politikası". Adalet ve Kalkınma Partisi. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2015.

[135] "Erdoğan: AB'ye tam üyelik, Türkiye'nin stratejik hedefidir". Zaman. 12 Ağustos 2010. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2013.

[136] Ziya Öniş, ŞuhnazYılmaz. "Turkey-EU-US Triangle in Perspective: Transformation or Continuity?" (PDF). istanbul2004.ku.edu.tr/. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.

[edoc.hu-berlin.de-137] Mitrovic, Marija. "Turkish Foreign Policy towards the Balkans" (PDF). edoc.hu-berlin.de. 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[Bal2004-138] İdris Bal (2004). Turkish Foreign Policy in Post Cold War Era. Universal-Publishers. s. 269. ISBN 978-1-58112-423-1. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.

[139] Kardas, Saban. "Turkey Develops Special Relationship with Azerbaijan". Eurasia Daily Monitor Volume. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2010.

[140] Katik, Mevlut. "Azerbaijan and Turkey Coordinate Nagorno-Karabakh Negotiation Position". EurasiaNet. 28 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2010.

[141] Baran, Zeyno (2005). "The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Implications for Turkey" (PDF). The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Oil Window to the West. The Central Asia-Caucasus Institute, Silk Road Studies Program. s. 103–118. 27 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2007.

[142] Koçbaş, Uğur (11 Haziran 2012). "Ağrı Dağı'nın ötesi!". Vatan. 15 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.

[143] Taşpınar, Ömer (Eylül 2008). "Turkey's Middle East Policies: Between Neo-Ottomanism and Kemalism". Carnegie Endowment for International Peace. 12 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2010.

[144] Murinson, Alexander (Aralık 2009). Turkey's Entente with Israel and Azerbaijan: State Identity and Security in the Middle East and Caucasus (Routledge Studies in Middle Eastern Politics). Routledge. s. 119. ISBN 0-415-77892-1.

[145] "Syria ratchets up tension with Turkey – warning it of dangers of rebel support". Euronews. 4 Ekim 2013. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.

[146] "Turkey, Egypt recall envoys in wake of violence". Bloomberg. 16 Ağustos 2013. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.

[Richmond1998-147] Richmond, Oliver P. (1998). Mediating in Cyprus: The Cypriot Communities and the United Nations. Psychology Press. s. 260. ISBN 978-0-7146-4877-4. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[tskpeace-148] "Türk Silahlı Kuvvetlerinin Barışı Destekleme Harekâtlarına Katkıları". www.tsk.tr. Türk Silahlı Kuvvetleri. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2014.

[Enter_the_EU_Battle_Groups-149] "Enter the EU Battle Groups" (PDF). Chaillot Paper no.97. European Union Institute for Security Studies. Şubat 2007. s. 88. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.

[ministryofforeign-150] "Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü - NATO". mfa.gov.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[151] "Financial and Economic Data Relating to NATO Defence" (PDF). NATO. 13 Nisan 2012. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2013.

[152] "Der Spiegel: Foreign Minister Wants US Nukes out of Germany (10 April 2009)". Der Spiegel. 30 Mart 2009. 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.

[153] Hans M. Kristensen. "NRDC: U.S. Nuclear Weapons in Europe" (PDF). Natural Resources Defense Council, 2005. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.

[TSK_Organisation-154] Turkish General Staff (2006). "Turkish Armed Forces Defense Organization". Türk Silahlı Kuvvetleri. 18 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2006.

[155] "Madde 117". Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (PDF). s. 37. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. Cumhurbaşkanınca atanan Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.

[156] "Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 4)" (PDF). T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmî Gazete (30479). Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü. 15 Temmuz 2018. s. Madde 799. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. (2) Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları Millî Savunma Bakanına ayrı ayrı bağlı ve sorumludur.

[157] United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), Directorate for Movements of Persons, Migration and Consular Affairs – Asylum and Migration Division (Temmuz 2001). "Turkey/Military service" (PDF) (İngilizce). UNHCR. 18 Ekim 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006.

[158] "EBCO – European Bureau for Conscientious Objection". Ebco-beoc.eu. 10 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.

[Immerfall2009-159] Immerfall, Stefan (1 Ağustos 2009). Handbook of European Societies: Social Transformations in the 21st Century. Springer. s. 417. ISBN 978-0-387-88198-0. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.

[160] "Turkey". Turkish Odyssey. 2 Şubat 2000. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.

[NatlGeoAtlas-161] National Geographic Atlas of the World (7th bas.). Washington, D.C.: National Geographic. 1999. ISBN 0-7922-7528-4. "Europe" (ss. 68-69); "Asia" (ss. 90-91): "A commonly accepted division between Asia and Europe ... is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."

[USLC_TRGeo-162] US Library of Congress. "Geography of Turkey". US Library of Congress. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2006.

[163] "UN Demographic Yearbook" (PDF). 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.

[TRGeo_TRMinistryTourism-164] "Geography of Turkey" (İngilizce). Turkish Ministry of Tourism. 2005. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2006.

[165] "Mount Ararat (Ağrı Dağı), Turkey". NASA: Earth Observatory. 2001. 24 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006.

[166] "Biodiversity in Turkey". 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[allaboutturkey-167] "Turkey's flora and fauna". allaboutturkey.com. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[168] Couzens, Dominic (2008). Top 100 Birding Sites of the World. University of California Press. s. 73–75. ISBN 978-0-520-25932-4.

[169] "Pontic Mountains and highlands". 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[ministryofforest-170] "Statistics". milliparklar.gov.tr. Ministry of Forest and Water - General Directorare of Nature Conservation and National Parks. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[gateofturkey-171] "Specific Animals of Turkey". gateofturkey.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[Meteo-172] "Climate of Turkey" (PDF). General Directorate of Meteorology. 4 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2014.

[hurriyetdailynews2-173] "Istanbul remains motoring power of Turkey's economy". hurriyetdailynews.com. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2014.

[WB-GDP-PPP-174] Data (1 Temmuz 2017). ""Gross domestic product 2016, PPP", World Bank, accessed on 18 July 2017" (PDF). Data.worldbank.org. 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2017.

[WB-GDP-175] "GDP (current US$)". World Development Indicators. World Bank. 23 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2017.

[176] Bartolomiej Kaminski; Francis Ng (1 Mayıs 2006). "Turkey's evolving trade integration into Pan-European markets" (PDF). World Bank. s. 3. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006.

[177] "İhracatta cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı". Hürriyet. 3 Ocak 2014. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.

[178] "Yıllara göre dış ticaret". TÜİK. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.

[179] "Dış açık 2014'te 84,5 milyar dolar". CNBC-e. 30 Ocak 2015. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.

[oica-180] "2012 Production Statistics". Organisation Internationale des Constructeurs d'Automobiles. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2013.

[181] "Gemi ve yat ihracatı 1,3 milyar dolara dayandı". Bugün. 3 Ocak 2015. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.

[ship-moe-182] "Gemi İnşa Sektörü" (PDF). Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı. 2012. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.

[183] "Beko Avrupa'da üçüncülüğe oynuyor". İstanbul: NTV. 13 Ocak 2002. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[184] "GDP - Composition by Sector". The World Factbook. 2013. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013.

[185] "100 insandan dörtte biri tarımda çalışıyor". TRT Haber. 4 Aralık 2014. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2014.

[186] "Religious Women in Turkey Have Been Left Out of Emancipation Movement". The New York Times. 23 Mayıs 2013. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013.

[187] "Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2013". TÜİK. 22 Eylül 2014. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.

[188] "Turkish quake hits shaky economy". BBC (İngilizce). 17 Ağustos 1999. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.

[189] "'Worst over' for Turkey". BBC (İngilizce). 4 Şubat 2002. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.

[190] World Bank (2005). "Turkey Labor Market Study" (PDF) (İngilizce). World Bank. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2006.

[191] OECD Reviews of Regulatory Reform – Turkey: crucial support for economic recovery : 2002 (İngilizce). Organisation for Economic Co-operation and Development. 2002. ISBN 92-64-19808-3. 9 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2013.

[TR_Eco-192] Madslien, Jorn (2 Kasım 2006). "Robust economy raises Turkey's hopes". BBC. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.

[193] "Growth and economic crises in Turkey: leaving behind a turbulent past?" (PDF). Economic Papers 386 (İngilizce). Directorate-General for Economic and Financial Affairs of the European Commission. Ekim 2009. s. 10. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2013.

[194] "Turkey knocks six zeros off lira". BBC. 31 Aralık 2004. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2008.

[195] "2012 yılı enflasyonu yüzde 6,16". Posta. 3 Ocak 2013. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013.

[196] "İşsizlik 2012 yılında yüzde 9 oldu". CNN Türk. 6 Mart 2013. 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013.

[197] "UNWTO Tourism Highlights 2015 Edition (İngilizce) - Turizm Trendleri 2015 yayını (Türkçe)". Dünya Turizm Örgütü. 17 Haziran 2015. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2015.

[198] "Who We Are? The Scientific And Technological Research Council of Turkey". Tubitak.gov. 15 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.

[199] "Türkiye Bilimler Akademisi". Tuba.gov. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.

[200] "Turkish Atomic Energy Authority – Mission of TAEK". TAEK. 8 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.

[tai.com.tr-201] "Company Profile". tai.com.tr/. 7 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.

[ssm1-202] "Space Launch System Project". Undersecretariat for Defence Industries. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.

[dn1-203] Bekdil, Burak Ege (28 Temmuz 2013). "Turkey's Sat-Launcher Plans Raise Concerns". Defense News. 30 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.

[dn2-204] Bekdil, Burak Ege (12 Aralık 2013). "Turkey Spends Big on Innovation". Defense News. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.

[205] Agencies, Daily Sabah with (7 Ekim 2015). "Turkish professor, Aziz Sancar, part of the team that wins Nobel Chemistry Prize". Daily Sabah. 9 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[nufus27-11-206] "Mid-year population estimations, 1927–1985; Mid-year population estimations and projections, 1986–2011". Turkish Statistical Institute. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mayıs 2013.

[207] ttps://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2020-37210&dil=1%22Adrese+Dayalı+Nüfus+Kayıt+Sistemi+Sonuçları,+2019%22.+Türkiye+İstatistik+Kurumu.+4+Şubat+2021.+Erişim+tarihi:+4+Şubat+2021. Arşivlenmesi+gereken+bağlantıya+sahip+kaynak+şablonu+içeren+maddeler+(link)+

[nufus17-208] "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2017". Türkiye İstatistik Kurumu. 1 Şubat 2018. 1 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2018.

[209] Bator, Robert. Daily Life in Ancient and Modern Istanbul. s. 51.

[210] Rashed, Tarek; Jürgens, Carsten. Remote Sensing of Urban and Suburban Areas. s. 295.

[yenisafak1-211] Albayrak, Özlem (29 Mart 2013). "Herkes Türk müdür, Türk mü olmalıdır?". Yeni Şafak. Erişim tarihi: 18 Haziran 2014.

[konsensus-212] "Türkiye'deki Etnik Köken Dağılımı". Konsensus. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.

[Turkey_Ethnic_groups-213] Extra, Guus; Gorter, Durk (2001). The other languages of Europe: Demographic, Sociolinguistic and Educational Perspectives. Multilingual Matters. ISBN 1-85359-509-8. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.

[minorityrights.org-214] "Turkey Overview". minorityrights.org. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.

[215] Watts, Nicole F. (2010). Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey (Studies in Modernity and National Identity). Seattle: University of Washington Press. s. 167. ISBN 978-0-295-99050-7.

[Nachmani2003-216] Amikam Nachmani (2003). Turkey: Facing a New Millenniium : Coping With Intertwined Conflicts. Manchester University Press. ss. 90-. ISBN 978-0-7190-6370-1. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.

[217] Victor Roudometof; Roland Robertson (2001). Nationalism, Globalization, and Orthodoxy: The Social Origins of Ethnic Conflict in the Balkans. Greenwood Publishing Group. s. 186. ISBN 978-0-313-31949-5. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.

[ab.gov.tr-218] "MINORITY RIGHTS AND CULTURAL RIGHTS" (PDF). ab.gov.tr. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2015.

[219] "Türkiye'de Suriyeli Mülteciler". 28 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[www.unesco.org_index-220] "Interactive Atlas of the World's Languages in Danger". UNESCO. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[221] "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2019". TÜİK. 10 Kasım 2020. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.

[222] Özkök, Ertuğrul (21 Mayıs 2019). "Türkiye artık yüzde 99'u müslüman olan ülke değil". 11 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[223] "Optimar'dan din-inanç anketi: Yüzde 89 Allah'ın varlığına ve birliğine inanıyor". T24.com.tr. 15 Mayıs 2019. 29 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.

[224] ttps://minorityrights.org/wp-content/uploads/2015/07/MRG_Rep_Turk2007_TURK.pdf

[225] "Tengricilik de yükselişte". odatv.com. OdaTV. 9 Nisan 2018. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2019.

[bluemosque-226] "Blue Mosque". bluemosque.co. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[227] Axel Tschentscher. "International Constitutional Law: Turkey Constitution". Servat.unibe.ch. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.

[228] "Turkey: Islam and Laicism Between the Interests of State, Politics, and Society" (PDF). Peace Research Institute Frankfurt. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2008.

[229] Steunebrink, Gerrit; van der Zweerde, Evert (2004). Civil Society, Religion, and the Nation: Modernization in Intercultural Context : Russia, Japan, Turkey. Rodopi. s. 175–184. ISBN 978-90-420-1665-1. Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.

[230] "Turkey Lifts Longtime Ban on Head Scarves in State Offices". NY Times. 8 Ekim 2013. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.

[231] "Arşivlenmiş kopya". 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2014.

[usstate-232] "Turkey: International Religious Freedom Report 2007". State.gov. 9 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.

[233] "Turkey's Alevi strive for recognition". Asia Times Online. 18 Şubat 2010. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.

[234] Conrad Hacket, Brian J. Grim, Marcin Stonawski, Vegard Skirbekk. "The Global Religious Landscape". 2 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[235] "Azınlık İbadethaneleri". Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.

[Rusch2013-236] William G. Rusch (2013). The Witness of Bartholomew I, Ecumenical Patriarch. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 31. ISBN 978-0-8028-6717-9. Constantinople has been the seat of an archiepiscopal see since the fourth century; its ruling hierarch has had the title of"Ecumenical Patriarch" ...

[FahlbuschBromiley2001-237] Erwin Fahlbusch; Geoffrey William Bromiley (2001). The Encyclopedia of Christianity. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 40. ISBN 978-90-04-11695-5. The Ecumenical Patriarchate of Constantinople is the ranking church within the communion of ... Between the 4th and 15th centuries, the activities of the patriarchate took place within the context of an empire that not only was ...

[238] "Dünyada Yahudiler". 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[science.co.il-239] "Turkish Jews - Brief History". www.science.co.il. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.

[240] ttps://www.superhaber.tv/konu/istanbul-universitesi

[istanbuluniversity-241] "Tarihçe". istanbul.edu.tr. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.

[wesed-242] "Education in Turkey". World Education Services. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.

[nyt-peg-243] "Turkey's Education Reform Bill Is About Playing Politics With Pedagogy". The New York Times. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.

[oecdind-244] "Education at a Glance: OECD Indicators 2012" (PDF). OECD. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.

[WBedu-245] "Improving The Quality And Equity of Basic Education in Turkey Challenges And Options" (PDF). World Bank. 30 Haziran 2011. s. viii. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.

[unescolit-246] "Tüik". TÜİK. 27 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.

[247] "YÖK Üniversiteler". YÖK. 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.

[karadeniz-248] "Admission requirements". Karadeniz Technical University. 23 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.

[Group2009-249] Oxford Business Group (2009). The Report: Turkey 2009. Oxford Business Group. s. 203. ISBN 978-1-902339-13-9. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.

[250] "Guide for Foreign Students planning Education in Turkey". 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[251] "4 Türk üniversitesi ilk 500'de". Hürriyet. 12 Kasım 2014. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015.

[252] "Sağlığa 76,3 milyar lira harcandı". Hürriyet. 10 Ekim 2013. 14 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.

[TUIKmedical-253] "Turkish Statistical Institute: Number of medical institutions in Turkey". 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (xls) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.

[254] "Turkish Statistical Institute: Number of citizens per healthcare personnel in Turkey". 26 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.

[255] "Population and Development Indicators – Population and Demography". Turkish Statistical Institute. 18 Ekim 2004. 19 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2010.

[tuik.gov.tr-256] "Cause of Death Statistics". www.tuik.gov.tr. TÜİK. 2 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.

[257] "Health Care Index by Country 2020 Mid-Year". www.numbeo.com. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2020.

[unesco1-258] "UNESCO Intangible Cultural Heritage Lists". unesco.org. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2014.

[TR_culture-259] İbrahim Kaya (2004). Social Theory and Later Modernities: The Turkish Experience. Liverpool University Press. ss. 57-58. ISBN 978-0-85323-898-0. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.

[260] Royal Academy of Arts (2005). "Turks – A Journey of a Thousand Years: 600–1600". Royal Academy of Arts. 18 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.

[HarriOhta1999-261] Antoinette Harri; Allison Ohta (1999). 10th International Congress of Turkish Art. Fondation Max Van Berchem. ISBN 978-2-05-101763-3. The first military training institutions were the Imperial Army Engineering School (Mühendishane-i Berr-i Hümâyun, 1793) and the Imperial School of Military Sciences (Mekteb-i Ulûm-ı Harbiye-i Şahane, 1834). Both schools taught painting to enable cadets to produce topographic layouts and technical drawings to illustrate landscapes ...

[turkresmi.com-262] ""10'LAR' GRUBU", "YENİ DAL GRUBU", "SİYAH KALEM GRUBU"". www.turkresmi.com. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.

[263] Cinuçen Tanrıkorur. "The Ottoman music". turkmusikisi.com. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.

[264] "2006 Nobel Yazın Ödülü" (PDF). nobelprize.org. 12 Ekim 2006. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015.

[265] "Eurovision'u ilk kez kazandırdı, dünyayı büyüledi". Sabah. 26 Mayıs 2003. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2013.

[.ncturkishfestival.-266] "TURKISH FOLK DANCES". ncturkishfestival. 9 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014.

[267] "Turkish coffee culture and tradition". UNESCO. 5 Aralık 2013. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.

[268] Çakır Morin, Arzu (5 Aralık 2013). "Türk kahvesi Unesco korumasında". Hürriyet. İstanbul: www.hurriyet.com.tr. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.

[tesevmedya-269] "The Political Economy of the Media in Turkey: A Sectoral Analysis" (PDF). tesev.org.tr. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.

[270] "Türkiye'de 2014 yılında bin 190 radyo ve televizyon var". Hürriyet. 14 Aralık 2014. Erişim tarihi: 25 Haziran 2016.

[271] Jenna Krajeski. "Turkey: Soap Operas and Politics". Pulitzer Center. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2013.

[cp-272] Turkey country profile 26 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Kongre Kütüphanesi Federal Research Division (Ocak 2006). This article incorporates text from this source, which is in the public domain.

[273] "Gazete Tirajları". Gazeteciler.com. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.

[274] "Türkiye Futbol Federasyonu resmi internet sitesi". 2 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2007.

[275] "Anadolu Efes Spor Kulübü!". Wikipedia. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011.

[276] "Tarihi Zafer! Euroleague şampiyonu Fenerbahçe". NTV. 21 Mayıs 2017. 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2020.