Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek
Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek, 70'li Yıllarda Hayatımız, Çağdaş Türk Edebiyatı yazarı Ayfer Tunç'un 2001 yılında yayımlanan anı kitabıdır.
| Can Yayınları baskısında "...Mâniniz..." şeklinde yazılmıştır | |
 Kitabın 2001 tarihli ilk sürümünün 23. baskısının kapağı | |
| Yazar | Ayfer Tunç |
|---|---|
Kapak sanatçısı | Nahide Dikel |
| Ülke |
Türkiye  |
| Konu | 1970'lerde Türkiye'de yaşantı |
| Türler | Anı, yaşantı |
| Yayım |
2001, YKY 2005, Can |
| Yayımcı |
Yapı Kredi Yayınları Can Yayınları |
| Sayfa | 440 sayfa |
| ISBN |
975-08-0263-2 (Türkçe) |
| Edebiyat-391, Yapı Kredi Yayınları-1465, serisi | |
Daha çok bir öykü yazarı olarak tanınan Ayfer Tunç'un altıncı kitabı olan "Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek", alt başlığından da anlaşılacağı gibi, küçük, önemsiz ve sıradan gibi görünen şeylerden yola çıkarak 1970'li yıllarda Türkiye'deki gündelik yaşamı ayrıntılarıyla anlatmaktadır. 1964 doğumlu olan yazar, çocukluğunu da kapsayan bu dönemi anlatırken kendi anılarından çokça yararlanmıştır.
Türkiye'de ilk dört ayda 23. baskıya erişen kitap, 2003 yılında Balkan ülkeleri arasında düzenlenen Balkanika Ödülü'nü kazanmış ve aralarında altı Balkan ülkesinin dilinin de olduğu birçok yabancı dile çevrilmiştir. Bu çeviriler T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın yürütmekte olduğu "TEDA Projesi" desteğiyle gerçekleşmiştir[1][2].
Kitapta döneme ait çok sayıda siyah-beyaz fotoğrafa da yer verilmiş ve takip eden baskılarda bu fotoğrafların sayısı arttırılmıştır[3]. Kitabın kapağındaki fotoğrafta görülen küçük kız yazarın kendisidir.
Baskıları
| Yıl | Kitap | Yayınevi | Ülke | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| 2001 | Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek 70'li Yıllarda Hayatımız | Yapı Kredi Yayınları | Türkiye | 23. baskıya geldi ISBN 9750802632 |
| 2005 | Bir Mâniniz Yoksa Annemler Size Gelecek 70'li Yıllarda Hayatımız | Can Yayınları | Türkiye | 2011'de 3. baskı ISBN 9789750705878 |
| 2007 | Cadmus Press | Suriye | [4] | |
| 2010 | Biblioteka 48 | Bulgaristan | Çevirmen: Filip Horozov | |
| 2011 | "Keto Çıkerrima Te Viteve '70" | Fan Noli | Arnavutluk | Çevirmen: Jimmy Lazri.[5] |
Yayın öyküsü
Aylık yayımlanan "E Dergisi"ne verdiği röportajda, duygusal ve dokunaklı bulduğu anı yazılarını aslında kendi edebiyatının dışında tutmaya çalıştığını belirten yazar Ayfer Tunç, bu kitabı yazma fikrinin 1995 yılında Abdülaziz Bey (1850-1918)’in Tarih Vakfı’ndan çıkan "Osmanlı Adet, Merasim ve Tabirleri" adlı kitabını okuduktan sonra doğduğunu belirtmişti. Abdülaziz Bey söz konusu kitabında, yaşadığı dönem olan 19. yy'ın sonu ve 20. yy'ın başındaki Osmanlı toplum yaşantısını detaylarıyla anlatmıştı. Bugün o kitapta anlatılan adet ve davranış biçimlerinden hiçbirisinin günümüze kalmamış olmasının, kitaba bir "zaman kapsülü" özelliği kazandırdığını fark eden yazar, aynı düşünceyle kendi çocukluğunu da kapsayan 1970'li yılların Türkiye'sindeki adetler ve yaşam tarzından da günümüze kalan şeylerin fazla olmadığını görerek bu dönemle ilgili "geleceğe bırakılan gündelik bir hayat tarihi çalışması" yazma gereğini hissettiğini, bunu yaparken de bir tarihçi gözüyle değil bir hikâyeci gözüyle olaya yaklaştığını belirtmişti.
Yazar, "bir kuşağın tarihi" olarak nitelendirdiği kitabının dış kurgusunu yaparken (Ayfer Tunç kitabın edebi bir kurgusu olmadığını da vurgulamıştır) hayatı alanlara böldüğünü ve bir çocuğun büyümesi gibi sırasıyla anlattığını belirtmiştir. Bir tür vakanüvis tavrı ve üslubu ile yazılan kitabı aslında bugün okunsun diye değil, yarın, örneğin otuz yıl sonra birtakım genç insanlar tarafından okunsun diye yazmaya başladığını, hatta bu nedenle kitabın gördüğü büyük ilgiye de çok şaşırdığını belirtmiştir. Tunç, bu hacimli kitabını sistemli bir çalışmayla sekiz ayda bitirdiğini belirtmiştir.
Ayfer Tunç, öykü ve romanlarında genellikle karanlık ve trajik konuları yazdığını, bu kitabın ise onların aksine mutlu, keyifli, eğlenceli olanı anlattığını, çok satmasının nedeninin ise yayımlanmasının, toplumun mutsuz olduğu ekonomik bir kriz dönemine denk gelmesine ve insanların yarınlarından pek umutlu olmadıkları böylesi kriz dönemlerinde mutlu oldukları sorumsuz çocukluk dönemlerine özlem duyduklarını, öyle olmasaydı kitabın sadece eskiye özlem duyan bir grup nostalji meraklısı tarafından okunacağını ve bu kadar çok satmayacağını söylemiştir. Kendi edebiyatında popülist olmaktan uzak durmaya çalışan biri olarak bu anı kitabının popüler olmasını da tehlikeli bulduğunu sözlerine eklemiştir.
Yazar, neden 1960'lar, 1980'ler değil de özellikle 1970'li yılları seçtiği sorusuna da, 70'li yılları, yokluk döneminden gelip tüketim toplumuna geçmeye başladığımız, toplumun sadece işçi, köylü ve burjuvazi olmak üzere üç temel sınıftan oluşan oldukça homojen olan yapısının, onlarca sınıfın ortaya çıktığı heterojen bir yapıya doğru evrilmeye başladığı, geleneksel değerlerle sanayinin getirdiği değerlerin çok iyi bağdaşmadığı bir dönem olduğu ve ayrıca ikinci yarısında terörün sokağı yavaş yavaş teslim almaya başladığı olağanüstü zamanlar olduğu için seçtiğini belirtmiştir. Tunç, tüketimin ve değişimin baş döndürücü bir hıza eriştiği 1980'lerin öyküsünün yazılamayacağını, 1990'ların ise hiç yazılamayacağını, yazılırsa ertesi gün demode olacağını da sözlerine eklemiş ve şu örneği vermiştir: "Motorola cep telefonu artık bir kuşağın tarihi olamaz, ancak Nordmende televizyon bir kuşağın tarihidir"[6][7][8]
Tanıtım yazısı
Kitabın içeriğini özetleyen ve arka kapakta yer alan kısa tanıtım yazıları şunlardır[9][10]: İlk baskısının arka kapağında şöyle yazmaktadır:
| « "Saklambaç oynayan kaleye mum dikerdi. Gazoz kapağı biriktirilirdi. Dört ortalı harita metot defterleri, kırmızı mavi pelür kâğıtlarla kaplanırdı. Demirbank iyi günler diler, televizyonda Uzay Yolu, Kaçak, Tatlı Cadı oynardı. Mandolin kurslarına gidilir, bahçelerde pikaplar çalınır, Türk filmlerinde çocuklar "Size baba diyebilir miyim amca?" derlerdi. Orlon hırkalar ve jarse elbiseler giyilir, gümüş künye takılır, her yaş gününde fotoğrafçıda aile fotoğrafı çektirilirdi. Hatıra defterlerine "Kalbin kadar temiz defterinden..." diye başlanır, anket defterinde "ıssız ada" sorulurdu. "Evlenmeden olmaz"dı, telgraf çekilir, Adana'ya çık aradan denirdi, çamaşırlar santrifüjlü makinede yıkanır, evlere divan kurulur, sokakta yoğurtçular gezerdi. 70'ler "tutumluluk çağı"ydı, yanan iki lambadan birinin söndürüldüğü, kurşun kalemlerin bir arpa boyu kalana kadar kullanıldığı yıllar. Ayfer Tunç Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek adlı bu kitabında cenazeden düğüne, okuldan pikniğe, telefondan faytona 70'li yıllarda nasıl yaşadığımızı anlatıyor. Naif yılları hayatımızın, biraz mağrur, biraz mahzun ve çokça mütevazı" » |
Sonraki baskılarında yazarın şu sözleri de arka kapağa eklenmişti:
| « "70´li Yıllarda Hayatımız... O yılları hatırladıkça bizim kuşak için anlamlı olan bir on yıldan, başka türlü anlamlar yüklenmiş başka bir on yıla geçtiğimizi, bu arada büyümüş olduğumuzu gördüm. Büyümüş olmak mıydı içimi burkan, yoksa o tuhaf masumiyet miydi, bilmiyorum... Ben çocukken büyükler konuşmalarına, "Bizim zamanımızda..." diye başlarlardı: "Gaz lambasında ders çalışırdık." Bu kitapta ben de, "Bizim zamanımızda..." diye söze başlıyorum. "Cep telefonu yoktu, şehirlerarasına telefon bağlatırdık." ... Kâğıdı oldum olası seven biri olarak gelecekte söze şöyle başlanmamasını dilerim: "Bizim zamanımızda kitap diye bir şey vardı, kâğıttan yapılıyordu..."" » |
İçeriği
Ayfer Tunç 1970'li yılları 162 esprili başlık altında anlatmaktadır. Sadece bu başlıkların adı bile anı kitabının içeriği hakkında ayrıntılı bilgi vermektedir:
- Neden, Nasıl?
- Saklambaç Oynayan Kaleye Mum Diksin
- Eskiden çocuk olmak
- Sokağa çıkmak
- Arsalar, yangın yerleri, ilk çocuk parkları
- Hüzünlü ağaçlardan ayva çalmak
- Dut silkmeler, mısır çalmalar
- Tüm zamanların oyunu: futbol
- Yakantop, istop, ortada sıçan
- İp atlamak, beş taş
- Misket, çivi, topaç, tik tak
- Seksek, laklak, yoyo, aspirin
- Kibrit atmaca, kibrit falı, kibritten evler
- Ön dö trua, güzellik mi çirkinlik mi
- İsim, şehir, hayvan; adam asmaca
- Sapanlar, uçurtmalar, gazoz kapağı biriktirmek
- Burdayım Örtmenim
- Okula yazdırmak
- Ayakkabı, çanta, önlük, yaka
- Dört ortalı harita metot
- Kalem kutusu, kalemtıraş kuyruğu
- Türküm, doğruyum, çalışkanım, yasam!
- Tırnak ve mendil kontrolü, kara tahta
- Sınıf başkanı, eğitsel kollar
- Bu saçlar kesilecek
- Teneffüs zili, beslenme saati
- Aşılı kolum, sallanan dişim
- En büyük bayram bu bayram
- Kaç kırık var?
- Radyoyu Kapat, Televizyonu Aç
- Kısa dalga, orta dalga, uzun dalga
- Terete efem, Polis Radyosu
- Demirbank iyi günler diler
- Efektör: Korkmaz Çakar
- Ekranla tanışma
- Fakir ama gururlu ya da tam tersi
- Televizyonun örtüsü, sehpası, regülatörü
- Hayatın neşesi: dizi filmler
- Kaçak, Zengin ve Yoksul ve elbette Uzay Yolu
- Çizgi filmler ve çocukların ekranı
- Yöneticimiz uyuyor mu, Akbank'a mı?
- Tolgahan Dans Grubu, Raffaella Carra Show
- Zafer Cilasun, Aytaç Kardüz, kele bakış
- Necefli maşrapa, Telekutu ve Telespor
- PTT: pijama, terlik, televizyon
- Eurovision Şarkı Yarışması
- Sazlıklardan Havalanan Bir Ördek Gibi Sesin
- Mandolin kursları, pikaplar, kırkbeşlikler
- Kaset doldurtmak, aranjman yılları
- Su uyur, arabesk uyumaz
- Assolistler, solistaltlan
- Solcu şarkılar, marşlar
- N'ayır, N'olamaz
- Beş dakika ara
- Makinist ses!
- Size baba diyebilir miyim amca?
- Güle Güle Giy, Üstünde Paralansın
- Şıklık ya da rüküşlük
- Orlon ve jarse
- Gece kıyafetleri, çamaşır ve çoraplar
- Gümüş künye modası
- Favoriler, kozmetikler, kuaförler
- Cansız Hatıralar ve Duygu Defterleri
- Ailelerin fotoğraflı tarihi
- Askerlik ve okul fotoğrafları
- Albümler
- Kalbin kadar temiz defterinden...
- Defter yazma adabı, hayatın dikenli yolları
- Issız adaya düşseniz yanınıza alacağınız üç şey
- Artist defterleri
- Cep Fotoroman, Güzin Abla, Tommiks, Teksas
- Güzin abla öpüştüm, hamile kalır mıyım?
- Cep fotoroman, Kerime Nadir
- Arkadaşlıklar, Aşklar
- Kan kardeşi, ahret kardeşi, süt kardeşler
- Ateşle barut
- Arkadaşlık teklif etme
- Dost hayatı yaşamak, metres tutmak
- O ağacın altı
- Allah Bir Yastıkta Kocatsın
- Dünyaevine girmek, yuva kurmak
- Hayırlı bir iş için geldik...
- Kız kaçırma, kocaya kaçma
- Söz kesme
- Evlenmeden olmaz
- Nişanı kız tarafı yapar
- Kim kimin neyi olur?
- Kız kurusu-müzmin bekâr
- Kız beşikte, çeyiz sandıkta
- Gelinlik ve damatlık, davetiyeler
- Kına gecesi, gelin arabası, gelin başı
- Her düğünün bir "koordinatörü" vardır
- Telgraflar, çelenkler, düğün pastası
- Analı Babalı Büyüsün
- Kurbağa testi ile ilk adım
- Kız mı olacak oğlan mı?
- Lizözler, lohusa şerbeti, bebeğe ad konması
- Kırkı çıkmak, diş buğdayı
- Allah Rahmet Eylesin
- Başınız sağ olsun
- Cenazesi öğle namazını müteakiben...
- Bayramınızı "Kutlular" Esenlikler Dileriz
- İftar, sahur, davulcu
- Bayram baklavası, mendil, çorap
- Bayram kartı
- Bayram harçlığı
- Kurban bayramları
- Kandil geceleri
- Afiyet Olsun
- Enflasyon da ne?
- Tel dolaplardan buzdolabına
- Fırınlı Aygaz
- Salça, turşu, erişte, reçel
- Turfandalar, pazara gitmeler
- Veresiye satan, peşin satan; kahraman bakkallar
- Tavuk kestirmek, fast food, yemek yeme adabı
- Leblebi tozu, pamuk helva, tüp "çukulata" ve pastalar
- Beyaz gazoz, sarı gazoz, kara gazoz
- Bir Maniniz Yoksa, Annemler Size Gelecek
- Misafirlikler, misafir odaları
- Kabul günü, altın günü, dolar günü
- Gece oturmaları, yatıya kalan misafir
- Kolonya, şeker, ikram
- Çam sakızı çoban armağanı
- Canım anneme anneler gününde bir hatıra
- Diploma hediyesi: bisiklet
- Evlerde ve Çevrede Günlük Hayat
- Divanlar, somyalar, sedirler
- Marley, parke, tahta bezi
- Sobalar, soba boyaları
- Hamamdan banyoya
- Santrifüjlü, merdaneli çamaşır makineleri
- Ho ho ho hoover, süpürür döver!
- Yorgan kaplamak
- Eski yağlar, eski sigaralar, eski markalar
- Beşi beş kuruştan beş yumurta
- Nane-limon, karabiber-bal, evde sağlık
- Kolonyacılar, terziler, kalaycılar, bileyiciler
- Marangozlar, hallaçlar, kundura tamircileri
- Sütçüler, yoğurtçular, diğerleri
- Bir Haber Gönder
- Muhterem Kardeşim ya da Sayın Bay
- Al mektuplarını, ver mektuplarımı
- Sağ üst köşeye tarih ve yer
- Acele telle stop, bekliyorum stop
- Telefona yazılmak, kadranlı telefonlar
- Şehirlerarası ve sıra sorma, Adana çık aradan
- Telefon kulübeleri, jetonlar
- Break break, arkadaş arıyorum!
- Bir Yerden Bir Yere Gitmek
- Arkaya kamçı
- Tren gelir hoş gelir
- İstanbul'un yolları
- Yine dağların ardından, yine Burhan Pazarlama'dan
- Küçük Şehrin Halleri
- Pastaneye, muhallebiciye gitmek
- Çay bahçesi mi, gazino mu?
- Piknik mönüsü: kuru köfte
- Hayırlı işler!
- Siyaset ve Kıbrıs Barış Harekâtı
- Gökkonutsal avrat, toz şeker kesme şekere ne demiş
- Yenildik ama ezilmedik, yokluk yılları, kuyruklar
Dış bağlantılar
Kaynakça
- "T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı / TEDA Projesi". tedaproject.gov.tr. Erişim tarihi: 12 Mart 2012.
- Doğan Hızlan. "TEDA hız kesmiyor". www.hurriyet.com.tr. 11 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Kasım 2012.
- "Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek/ 70'li Yıllarda Hayatımız". kitapyurdu.com. Erişim tarihi: 12 Mart 2012.
- "South-South Translation Grants / Titles from India, Turkey and Iran" (İngilizce). npage.org. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2012.
- "Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek\Ayfer Tunç-Fan Noli" (İngilizce). tedaproject.gov.tr. Erişim tarihi: 12 Mart 2012.
- Hasan Öztoprak (Eylül 2001). "Yetmişli yıllara karşı sorumluluğumu yerine getirdim". E Dergisi. Cilt Sayı. ss. Sayfa.
- Merve Erol; Nuh Köklü (Ağustos 2002). "Ayfer Tunç: 70'li Yıllarda Hayatımız/Özgürlüğü özlemek". Postexpress Dergisi. Cilt Sayı. ss. Sayfa.
- "Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek/ Editörün Eleştirisi". pandora.com.tr. 12 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2012.
- Tunç, Ayfer (2001). Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek. YKY. ss. sayfa.
- "Bir Maniniz Yoksa Annemler Size Gelecek/ 70'li Yıllarda Hayatımız". birazoku.com. 6 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2012.