Buz örtüsü

Buz örtüsü, 50.000 km²'den büyük buzulsal buz kütlesi. Dünyada şu an bulunan tek buz örtüleri Antarktika ve Grönlanddır. Son Buzul Döneminde(en:Last Glacial Period) Laurentine Buz Örtüsü (en:Laurentide Ice Sheet) Kuzey Amerika'yı, Weichselian (en:Weichselian glaciation) Kuzey Avrupa'yı, Patagonia Buz Örtüsü (en:Patagonian Ice Sheet) ise Güney Amerika'nın büyük bir bölümünü kaplardı.

Antarktika'nın uydu fotoğrafı

Buz örtüleri buz sahanlıklarından ya da dağ buzullarından daha büyüktür. 50.000 km²'den daha küçük olan buz kütleleri buz tabakası olarak nitelendirilir. Buz tabakaları genellikle etrafına buzul yayar.

Grönland buz örtüsünün havadan çekilmiş foroğrafı

Yüzeyin soğuk olmasına rağmen, tabanı genellikle jeotermal ısıdan dolayı daha sıcaktır. Bazı yerlerde erime, buzun kaymasını kolaylaştırır ve hızlı akan kanallar ortaya çıkar. Bunlara buz dereleri denir.

Bugünkü kutup buz örtüleri jeolojik olarak oldukça yenidir. Antarktik Buz Örtüsü ilk olarak küçük bir (veya birkaç) buz tabakası olarak Oligosen Dönemde oluştu, ve Pliosen Dönemde neredeyse Antarktika'nın tamamını kapladı. Grönland buz örtüsü Pliosen Dönem'e kadar oluşmadı, ancak Buzul Döneminde oldukça hızlı bir biçimde gelişti. Bu olay zamanında Grönland'da yetişen bitkilerin fosillerinin çok daha iyi saklanmasına yardımcı oldu.

Antarktik buz örtüsü

Antarktik buz örtüsü dünya üzerindeki en büyük buz kütlesidir. 14 milyon km²'lik bir alanı kaplar ve 30 milyon km³'lük buz içerir. Dünya üzerindeki buzun %90'ı Antarktikadadır[1] ve erirse deniz seviyelerinin 58 metre yükselmesine sebep olur.[2]

Grönland buz örtüsü

Grönland haritası

Grönland buz örtüsü Grönland'ın %82'sini kaplar ve erirse deniz seviyelerinin 7,2 metre yükselmesine sebep olur.[2] Bu buz örtüsünde gözlemlenen ortalama erime ve kütle değişikliği yılda 239 km3lük bir erime gösterir.[3](NASA GRACE)[4]

Küresel ısınmanın tahmini etkileri

Grönland ve Antarktik buz örtüleri, erime ve kırılmanın yıllık kar yağışını geçmesinden dolayı oldukça hızlı küçülme gösterir. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC)'nin bulgularına göre Antarktik ve Grönland buzörtülerinin erimesi 1993 ve 2003 yıllarıarasında yıllık deniz seviyelerine 0.21 ± 0.35 ve 0.21 ± 0.07 mm/yıl artış göstermiştir.[5]

IPCC, Grönland buz örtüsü erimesinin yıllık kar yağışını geçmeye devam edeceğini. Antarktik buz örtüsündeki kırılma da yıllık karyağışını geçmekte olduğunu söyler.

Küresel ısınmanın buz örtüleri üzerindeki etkileri hızlanmaya devam edecektir, ancak bugün oluşturulan erime modelleri henüz yeterince kesinlik göstermediği için yeterince iyi anlaşılmamıştır.

Kaynakça

  1. "Ice and Glaciers -The Water Cycle-USGS Water-Science School". water.usgs.gov. 28 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
  2. "Some physical characteristics of ice on Earth, Climate Change 2001: Working Group I: The Scientific Basis. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC)". 3 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2007.
  3. "Rasmus Benestad et al.: The Greenland Ice. Realclimate.org 2006". 19 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
  4. "Greenland melt 'speeding up'". 11 Ağustos 2006. 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019 news.bbc.co.uk vasıtasıyla.
  5. "Richard B. Alley et al.:Summary for Policymakers, A report of Working Group I of the Intergovernmental Panel on Climate Change" (PDF). 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.