Cepkenli böcekgiller

Cepkenli böcekgiller (Staphylinidae), kın kanatlılar (Coleoptera) takımından böcek familyasıdır.

Cepkenli böcekgiller
Bilimsel sınıflandırma
Üst âlem: Eukaryota Âlem: Animalia Alt âlem: Eumetazoa Şube: Arthropoda Alt şube: Hexapoda Sınıf: Insecta Takım: Coleoptera (kın kanatlılar) Alt takım: Polyphaga İnfra takım: Staphyliniformia (cepkenli böceğimsiler) Üst familya: Staphylinoidea (cepkenli böcekler) Familya: Staphylinidae Latreille, 1802
Alt familyalar
Metne bakınız.

Tipik savunma hareketi (Ocypus olens)

Tipik savunma hareketi (Ocypus sp.)

Günümüzde 2010 verilerine göre bitki ve hayvan grupları içinde en çok tür barındıran birinci familyadır. Yakın zamana kadar kın kanatlılar takımının hortumlu böcekgiller (Curculionidae) familyasından sonra ikinci büyük familyası sanılıyordu. Yeni bulunan türleriyle birlikte Scydmaenidae familyasının yapılan revizyonla Scydmaeninae adıyla alt familya olarak bağlanması sonucu ilk sıraya yerleşti. 33 alt familyada toplanmış 3624 cins ve 56.768 türle canlılar arasında en çok tür barındıran familyadır.[1] Yılda yaklaşık 600 kadar yeni tür kaydediliyor. Fosillerine 200 milyon yıl önce Trias Döneminden beri rastlanıyor.

Morfoloji

Ufak böceklerdir. En irileri 3 cm gelir. Larva tipi capodeid larvadır. Cepkeni hatırlatan elitralarının (kın kanatlarının) son 3-4 abdomen segmenti açıkta kalacak kadar kısa olması familyanın tipik ayırt edici özelliğidir. Üst kanatlarının kısalması alt kanatlarının korunmasını azaltmamış, aksine abdomenin daha etkin hareket etmesine izin vermiştir. Bu da uyumu ve türleşmeyi güçlendirmiştir.[2]

Habitat

Dünya çapında yaygın olan familya üyeleri, her türlü ekosistemde bulunur. Genellikle gübre ve leşlerde, taş altlarında ve çürümekte olan mantar ve yaprak gibi malzemelerde bulunurlar. Çoğu toprak yüzeyinde yaşarken, Leptotyphlinae alt familyası toprağın derinliklerinde bulunır. Kuş ve memelilerin yuvalarında yaşayanlar buradaki akar vs diğer omurgasızları avlarlar. Karınca ve termit yuvalarında da görülürler. Bunlar mimikri ile karıncalara şaşılacak kadar benzerler.[3]

Beslenmeleri

Çoğu serbest yırtıcılardır. Diğer omurgasızları avlarlar. Belirli bir besine özelleşme göstermediklerinden tür sayısı böylesine fazladır. Omalinae alt familyasının üyeleri çiçeklerle beslenir. Gyrophaena gibi bazıları da mantarla beslenir.

İnsana zararları

Çok iyi uçucudurlar. Akşamları sürü halinde uçarken insanların gözüne girerler. Gözü yaşartacak kadar can yakıcı olan bu durum, böceğin saldırıya uğradığını sanarak tahriş edici sıvıyı salmasından kaynaklanır. Ciddi bir durum yaratmayan bu tatsızlık dışında insanlara belirgin bir zararları yoktur.

Sınıflandırma

• omaliine group
  • Dasycerinae
  • Empelinae
  • Glypholomatinae
  • Micropeplinae
  • Microsilphinae
  • Neophoninae
  • Omaliinae
  • Proteininae
  • Protopselaphinae
  • Pselaphinae
• oxyteline group
  • Apateticinae
  • Osoriinae
  • Oxytelinae
  • Piestinae
  • Scaphidiinae
  • Trigonurinae
• staphylinine group
  • Euaesthetinae
  • Leptotyphlinae
  • Megalopsidiinae
  • Oxyporinae
  • Paederinae
  • Pseudopsinae
  • Scydmaeninae
  • Solieriinae
  • Staphylininae
  • Steninae
• tachyporine group
  • Aleocharinae
  • Habrocerinae
  • Olisthaerinae
  • Phloeocharinae
  • Tachyporinae
  • Trichophyinae

Türkiye'deki durumu

2010 rakamlarına göre Türkiye'de 22 alt familyada toplanan 250 cinse ait 1600 tür ve alt tür bulunur. Bu rakamın % 32'sine denk gelen 511 tür ve alt tür endemik olup yalnızca Türkiye'de bulunurlar. Staphylinidae uzmanı olan Dr. Sinan Anlaş'ın belirttiğine göre Türkiye'deki araştırmalar Batı Palearktik bölgenin diğer kısımlarındaki çalışmalara nazaran daha az ve yetersizdir. Araştırmaların fazlalığına bağlı olarak bu sayıda artış bekleniyor.[4]

Adlandırma

Elitraları (kın kanatları) son 3-4 abdomen segmenti açıkta kalacak kadar kısadır ve cepkeni hatırlatır. Cepkenli böcek adı buradan gelir.

Resim galerisi

• 
  Oxytelinae
  (Anotylus nitidulus)
• 
  Oxytelinae
  (Anotylus rugosus)
• 
  Scydmaeninae
  (Cephennium thoracicum)
• 
  Scydmaeninae
  (Euconnus hirticollis)
• 
  Scydmaeninae
  (Euconnus rutilipennis)
• 
  Scydmaeninae
  (Eutheia plicata)
• 
  Scydmaeninae
  (Nevraphes angulatus)
• 
  Scydmaeninae
  (Scydmaenus tersatus)
• 
  Scydmaeninae
  (Stenichnus scutellaris)
• 
  Staphylininae
  (Ocypus olens)
• 
  Staphylininae
  (Philonthus cruentatus)
• 
  Staphylininae
  (Philonthus punctus)
• 
  Staphylininae
  (Staphylinus caesareus)
• 
  Aleocharinae
  (Gyrophaena pseudocriddlei)
• 
  Aleocharinae
  (Oxypoda stanleyi)
• 
  Aleocharinae
  (Schistoglossa carexiana)
• 
  Tachyporinae
  (Tachinus signatus)
• 
  Tachyporinae
  (Tachinus subterraneus)
• 
  Tachyporinae
  (Tachyporus hypnorum)
• 
  Tachyporinae
  (Tachyporus obtusus)

Kaynakça

1. Vasily V. Grebennikov & Alfred F. Newton (2009), Good-bye Scydmaenidae, or why the ant-like stone beetles should become megadiverse Staphylinidae sensu latissimo (Coleoptera), Eur. J. Entomol. 106: 275–301, 2009
2. Prof. Dr. Ali Demirsoy (1992), Yaşamın Temel Kuralları (Entomoloji)
3. 11 Mayıs 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkiye Staphylinidae uzmanı Dr. Sinan Anlaş ve çalışmaları
4. Dr. Sinan Anlaş (2009), Distributional checklist of the Staphylinidae (Coleoptera) of Turkey, with new and additional records, Linzer biol. Beitr. 41/1, 215-342, 30.8.2009

Erişilebilir literatür

• Serdar Tezcan & Sinan Anlaş (2009), Notes on rove beetles (Coleoptera: Staphylinidae) collected by light traps from integrated cherry orchards in Izmir province of Turkey, Türk. entomol. derg., 2009, 33 (1): 3-11
• Sinan Anlaş & Armin Rose (2009), Some additional notes about staphylininae (Coleoptera:Staphylinidae) fauna of Turkey, Mun. Ent. Zool. Vol. 4, No. 2, June 2009
• Memiş Kesdek, Erol Yıldırım, Sinan Anlaş, and Serdar Tezcan (2009), Contribution to the Knowledge of Staphylinidae fauna of Turkey (Coleoptera), Mun. Ent. Zool. Vol. 4, No. 2, June 2009
• Sinan Anlaş & Ethem Çevik (2008), Faunistic studies on Paederinae (Coleoptera:Staphylinidae) in Manisa province, Turkey, Mun. Ent. Zool. Vol. 3, No. 2, June 2008