Din sosyolojisi
Din sosyolojisi, dini kurum ve dini yapılanmaları, dini temalarla toplumsal yapı arasındaki ilişkileri ve dinin toplum, toplumun din üzerindeki etkilerini araştıran bilimsel bir disiplindir. Din sosyologları toplumun din üzerinde dinin toplum üzerindeki etkilerini bir başka deyişle toplum ve din arasındaki diyalektik ilişkiyi açıklamaya çalışır.
Din sosyolojisinin tarihsel gelişimi
Din sosyolojisi (Sociologie de la Religion) terimi ilk olarak Emile Durkheim tarafından Année Sociologique (Sosyoloji Yıllığı) dergisinin 1899'da yayınladığı bir sayısındaki yazısında kullanılmıştır. Bunun dışında Durkheim'ın Dini Hayatın İlkel Şekilleri (Formes Elementaires de la Vie Religieuse) adlı daha sonraki din sosyolojisi disiplininde çok önemli yeri olan sosyoloji perspektifinden dini hayatı ele aldığı bir eseri bulunmaktadır. Durkheim bu eserinde dinin toplumsal hayattaki işlevini vurguluyor ve toplumun kolektifliğinin bir yansıması olarak dinin toplumsal unsurları bir arada tutan işlevine vurgu yapıyordu. Durkheim'in din anlayışının ateist veya agnostik olduğu belirtilir. Ancak onun için dinin nihai olarak doğru olup olmadığı önemli değildir. İşlevi olan bir kurum canlılığını sürdürür aksi takdirde ya yok olur ya yeni bir biçime bürünür.
Sosyolojinin diğer ünlü simalarından biri olan Marx'a gelince din sosyo-ekonomik faktörlerin epifenomeni (gölge olgu)dir. Marks için de din esasen bir işleve sahiptir. Kendi emeğine yabancılaşmış toplumsal sınıfların bu yabancılaşmayı aşmak için ürettiği bir şeydir ancak yabancılaşmanın asıl kaynağını gözden uzaklaştırdığı ve yönetici sınıfın yönetilenler üzerindeki baskısının bir aracı haline geldiği için olumsuzluklar taşımaktadır.
Din sosyolojisinin sistematik bir bilim dalı haline gelmesini sağlayan Max Weber ise Dilthey ve Rickert'den gelen manevi bilimler akımına bağlı anlayıcı sosyoloji geleneği içinden dine bakar. Ona göre din sadece bir sonuç değil aynı zamanda toplumsal olguların belirli bir biçimde düzenlenmesini sağlayan bir zihniyet biçimidir.
Türkiye'de din sosyolojisi
Türkiye'de din sosyolojisi sosyolojinin girişiyle birlikte olmuştur. Ziya Gökalp, Durkheimci bir sosyoloji anlayışını Türkiye'ye taşıdığı gibi din sosyolojisi alanında Türkçede ilk metinleri kaleme alan kişi olmuştur. Daha sonra din sosyolojisi alanında Türkçedeki ilk kitap Hilmi Ziya Ülken tarafından Dini Sosyoloji adıyla kaleme alınmıştır. Türkiye'de din sosyolojisi alanında Weberyan çizgiyi iktisat bilimci Sabri Ülgener temsil etmiştir.
Ayrıca bakınız
Ek okumalar
- Yasin Aktay ve M. Emin Köktaş (Derleyen)Din Sosyolojisi, 975-7726-48-6, 349, Ankara, Vadi Yayınları, 1998
- Ünver Günay, Din Sosyolojisi, İnsan Yayınları, 2001
- M. Ali Kirman, Din Sosyolojisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul, Rağbet Yayınları, 2011
- M. Ali Kirman, Yeni Dini Hareketler Sosyolojisi, Ankara, Birleşik, 2010
- M. Ali Kirman, Din ve Sekülerleşme, Adana, Karahan Yay. 2005
- Şerif Mardin, Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları, 2009 (ilk baskı 1983)
- Niyazi Akyüz-İhsan Çapçıoğlu, Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ank. 2008
- Grace Davie, Modern Avrupa'da Din, Küre Yayınları, 2006
- İsa Kuyucuoğlu, Batı'da Din Sosyolojisi Teori ve Yöntem Analizleri, Eskiyeni Yayınları, 2008
İngilizce yayınlar
- Max Weber, Sociology of Religion
- Max Weber, The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism
- Inger Furseth and Pal Repstad, An Introduction to the Sociology of Religion: Classical and Contemporary Perspectives
- Grace Davie, The Sociology of Religion
- Alan Aldridge, Religion in the Contemporary World: A Sociological Introduction
- Michele Dillon, Handbook of the Sociology of Religion
- Bryan Wilson, Religion in Sociological Perspective
- Madeleine Cousineau, Religion in a Changing World: Comparative Studies in Sociology
- William H. Swatos, Religious Sociology: Interfaces and Boundaries
- William W. Zellner, Marc Petrowsky, Sects, Cults and Spiritual Communities: A Sociological Analysis
- J. Milton Yinger, Religion in the Struggle for Power: A Study in the Sociology of Religion
- Linda Woodhead, Paul Heelas, David Martin-Peter Berger and the Study of Religion
- John A. Hannigan, Social Movement Theory and Sociology of Religion
- Peter L. Berger Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion