Doğum kontrolü

Doğum kontrolü, geçici veya kalıcı olarak hamileliği engellemek ya da hamile kalma olasılığını azaltmak amacıyla çeşitli yöntemlerin, araç-gereçlerin ya da ilaçların kullanılmasıdır.

Bu yöntemlerden aile planlaması amacıyla hem kadın hem de erkek faydalanabilir.

Kürtaj gebeliğe son vermeyi amaçlarken doğum kontrolü gebeliği önlemeyi hedef alır.

Doğum kontrol yöntemleri, gebeliği önlemeyi amaçlar ancak bunun için kullanılan yöntemler bazılarınca çocuk düşürme yöntemi olarak eleştirilmektedir.

Doğum kontrolü birçok kültürde ve din açısından siyasi ve etik tartışmalara neden olmaktadır.

Bu muhalefet farklı şekillerde kendini gösterir.

Bazı çevreler cinsellikten kaçınma dışında tüm yöntemlere karşı çıkar.

Bazıları "doğal olmayan" yöntemler diye niteledikleri prezervatif, doğum kontrol hapı gibi teknikleri eleştirir sadece doğal yollardan korunma tekniklerini (geri çekme, takvim) kabul eder.

Yöntemler

Kullanımın ilk yılında hamilelik şansı[1][2]
Yöntem	Tipik kullanım (%)	Mükemmel kullanım (%)
Doğum kontrolü yok	85	85
Kombine hap	9	0.3
Sadece progestin içeren hap	13	1.1
Kısırlaştırma (kadın)	0.5	0.5
Kısırlaştırma (erkek)	0.15	0.1
Kadın kondomu	21%	5%
Prezervatif (erkek)	18%	2%
Bakır RİA	0.8	0.6
Hormonal RİA	0.2	0.2
Bant	9	0.3
Vajinal halka	9	0.3%
MPA shot	6%	0.2%
İmplant	0.05%	0.05%
Diyafram ve spermisit	12%	6%
Doğurganlık farkındalığı	24%	0.4–5%
Geri çekilme	22%	4%
Laktasyonel amenore (6 aylık oran)	0–7.5%[3]	<2%[4]

Bariyer yöntemleri

Condom (rolled-up)

Bariyer yöntemleri, fiziksel olarak spermin rahme ulaşmasını engelleyen aletlerden oluşur. Bunlar arasında prezervatif (kondom), kadın kondomu, servikal başlık, diyafram ve spermisit içeren sünger yer almaktadır.[5]

Bariyer yöntemleri arasında en sık kullanılan erkek prezervatifidir ve 2019 verilerine göre dünyada doğum kontrolü kullanan kadınların %21'i düzenli olarak bu yönteme başvurmaktadır.[6] Erkek penisinin sertleşmesinin ardından üzerine takılan birer kılıf olan prezervatifler, erkek boşaldığında spermin kadının vücuduna girmesini fiziksel olarak engeller. Günümüzde prezervatifler genelde lateksten yapılsa da, poliüretan veya kuzu bağırsağı gibi farklı materyallerden yapılmaları da mümkündür.[7]

Hormonal yöntemler

Ortho Tri-cyclen, oral kontraseptif

En sık kullanılanı doğum kontrol haplarıdır.

Ağızdan alınan hem gebelikten korunmayı hem de hormonları dengelemeyi amaçlayan 21 günlük haplardır. Her 21 günlük sirkülden 7 günlük ara verilir bu aralıkta kadın suni olarak regl (aylık kanama) olur.

Doğum kontrolü savunucuları

Doğum kontrolü üzerine çalışmalar yapan bazı aktvistler de vardır. Bunlara örnek olarak Marie Stopes verilebilir. Onun Contraception: Its Theory, History and Practice[8] (1923: Doğum Kontrolü: Kuramı, Tarihi ve Uygulaması) adlı eseri yayımlandığı dönemde doğum kontrolü uzerine yazılmış en kapsamlı kaynak olma özelliğini taşımaktadır. Kendisi dogum kontrolü üzerine çalışma yapılan ilk kliniği ise 1921 yılında eşiyle beraber Londra Holloway'de açmıştır.[9]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Trussell, James (Mayıs 2011). "Contraceptive failure in the United States". Contraception. 83 (5). ss. 397-404. doi:10.1016/j.contraception.2011.01.021. PMC 3638209 $2. PMID 21477680.
Trussell, James (2011). "Contraceptive efficacy". Hatcher, Robert A.; Trussell, James; Nelson, Anita L.; Cates, Willard Jr.; Kowal, Deborah; Policar, Michael S. (Edl.). Contraceptive technology (20th revised bas.). New York: Ardent Media. ss. 779-863. ISBN 978-1-59708-004-0. ISSN 0091-9721. OCLC 781956734.
Division of Reproductive Health, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (June 21, 2013). "U.S. Selected practice recommendations for contraceptive use, 2013: adapted from the World Health Organization Selected practice recommendations for contraceptive use, 2nd edition". MMWR Recommendations and Reports. 62 (5). ss. 1-60. PMID 23784109. July 10, 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Van der Wijden, C; Manion, C (12 Ekim 2015). "Lactational amenorrhoea method for family planning". The Cochrane Database of Systematic Reviews, 10. ss. CD001329. doi:10.1002/14651858.CD001329.pub2. PMC 6823189 $2 |pmc= değerini kontrol edin (yardım). PMID 26457821.
Neinstein, Lawrence (2008). Adolescent health care : a practical guide (5th bas.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. s. 624. ISBN 978-0-7817-9256-1. June 17, 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/family/ContraceptiveUseByMethodDataBooklet2019.pdf
Hamilton, Richard (2012). Pharmacology for nursing care (8th bas.). St. Louis, MO: Elsevier/Saunders. s. 799. ISBN 978-1-4377-3582-6. June 3, 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
"Marie Stopes: Contraception, its theory, history and practice (1923)" (PDF). muvs.org. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2016.
Marie Charlotte Carmichael Stopes (Ana Yayıncılık bas.). AnaBritannica - 20. Cilt. s. 97.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[Trus2011-1] Trussell, James (Mayıs 2011). "Contraceptive failure in the United States". Contraception. 83 (5). ss. 397-404. doi:10.1016/j.contraception.2011.01.021. PMC 3638209 $2. PMID 21477680.
Trussell, James (2011). "Contraceptive efficacy". Hatcher, Robert A.; Trussell, James; Nelson, Anita L.; Cates, Willard Jr.; Kowal, Deborah; Policar, Michael S. (Edl.). Contraceptive technology (20th revised bas.). New York: Ardent Media. ss. 779-863. ISBN 978-1-59708-004-0. ISSN 0091-9721. OCLC 781956734.

[CDC2013-2] Division of Reproductive Health, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (June 21, 2013). "U.S. Selected practice recommendations for contraceptive use, 2013: adapted from the World Health Organization Selected practice recommendations for contraceptive use, 2nd edition". MMWR Recommendations and Reports. 62 (5). ss. 1-60. PMID 23784109. July 10, 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[Vanderwijden-3] Van der Wijden, C; Manion, C (12 Ekim 2015). "Lactational amenorrhoea method for family planning". The Cochrane Database of Systematic Reviews, 10. ss. CD001329. doi:10.1002/14651858.CD001329.pub2. PMC 6823189 $2 |pmc= değerini kontrol edin (yardım). PMID 26457821.

[Neinstein2008-5] Neinstein, Lawrence (2008). Adolescent health care : a practical guide (5th bas.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. s. 624. ISBN 978-0-7817-9256-1. June 17, 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[bm2019-6] ttps://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/family/ContraceptiveUseByMethodDataBooklet2019.pdf

[Hamil2012-7] Hamilton, Richard (2012). Pharmacology for nursing care (8th bas.). St. Louis, MO: Elsevier/Saunders. s. 799. ISBN 978-1-4377-3582-6. June 3, 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[8] "Marie Stopes: Contraception, its theory, history and practice (1923)" (PDF). muvs.org. 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2016.

[9] Marie Charlotte Carmichael Stopes (Ana Yayıncılık bas.). AnaBritannica - 20. Cilt. s. 97.