Esker

Esker, Avrupa ve Kuzey Amerika'nın geçmişte buzullarla kaplı olan bölgelerinde bulunan kum, çakıl ve buzultaş katmanlardan oluşan uzun, yılankavi çökelti yığınlarına verilen addır. İrlandaca eiscir kelimesinden gelmektedir. Çok uzun olabilen eskerler Demiryolu setlerine benzer.

Jeoloji

Buzul çağında, buzulun içinde getirdiği kum ve moren taşları buz kaplı bölgenin sınırına dökülmüş, ya da buzul tarafından bırakılmıştır. Buzul çağı sonunda buzul ile kaplı bölge sınırı uzun bir dönem içinde iklimin yumuşamasıyla yavaş yavaş, bazen ileri geri, bazen duraklayarak kuzeye doğru ilerleyerek bölgeyi bugünkü kutup çevresine çekmiştir. Buzulların bıraktığı bu çökelti ve tortular buzullar tarafından daha önceden aşındırılmış kayalık düzeyler üzerinde morenlerden oluşan ve yumuşak kavisli bir yüzey sunan bir tabaka olarak dökülmüştür. Bu moren ve kum yığını tabakasının kalınlığı buzul sınırının o noktada iklimin yumuşama hızına bağlı olarak ne kadar eğlenmiş olduğuna bağlıdır. Esker sırtları bu iklim yumuşamasının duraklama yaptığı dönemlerin ürünüdür. Sınır uzun süre aynı nokta yakınında kalınca ya da gidip gelince sırtlar, hızla eriyip geri çekilince çukurlar oluşmuştur. Eskerlerin en iyi bilinen örneği İrlanda da Dublin ve Galway sehirleri arasındaki 200 km’lik yolun üzerinde bulunduğu bir eskerdir. Bu yolun doğu-batı yönünde olması, buzul kaplı bölge sınırının (buzul cephesinin) o yönde ve bölgeyi daraltan erimelerin yönünün güneyden kuzeye doğru olmasındandır. Eskerler için bir başka terim / tanım da cephe moreni depolarıdır.

Başka yönlerde olanları da vardır bunlar da genellikle iki buzul birleştiklerinde oluşan orta morenlerdir. Bunlar her buzulun kendi eşelediği fjord vadisinin kenarlarında oluşan Yan morenlerin vadilerin buluştuğu noktada birleşmesiyle oluşur.

Etimoloji

Esker adı İrlanda kökenli bir kelimedir (Eski İrlandaca: escir), demektir. “bir sırt veya yükselmesi, özellikle ovaları ya da depresif yüzeyleri ayırma “ anlamına gelir. Özellikle uzun ve kıvrımlı sırtları tanımlamak için kullanılmıştır.

Kaynakça

• Gedney, Larry (August 1, 1984). "Eskers: The Upside-Down Riverbeds". Alaska Science Forum Article #674. Retrieved 29 September 2011.
• Easterbrook, D.J. (1999). Surface Processes and Landforms. New Jersey: Prentice Hall. p. 352. ISBN 0-13-860958-6.

Wikimedia Commons'ta Esker ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.