Hamsi

Hamsi ya da Avrupa hamsisi (Engraulis encrasicolus), bir balık türü.

Hamsi
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Alt şube: Vertebrata Sınıf: Actinopterygii (Işınsal yüzgeçliler) Takım: Clupeiformes Familya: Engraulidae Cins: Engraulis Tür: E. encrasicolus
İkili adlandırma
Engraulis encrasicolus Linnaeus, 1758

Etimoloji

Hamsi adı arkaik Kolh dili kökenlidir ve "Küçük Sivri Balık" anlamındadır.[1]

Fiziksel özellikleri

Vücut, ip şeklinde hafif yassılaşmış olup yanlarda yuvarlaktır. Alt dudak mevcut değildir, üst çene ise uzun olup, sırt rengi koyu mavi siyahımsı, alt taraf açık renklidir. Yan tarafları parlaktır. Kuyruk yüzgeci homoserk yapıdadır.

Habitat ve coğrafi dağılışı

Hamsi, subtropikal iklim denizlerinde 400 metre derinliğe kadar olan alanda yaşayan oseanodrom bir tuzlu su balığıdır. En iyi uyum sağladığı su sıcaklığının 21 °C olduğu kabul edilmektedir. En çok Karadeniz, Azov Denizi, Marmara Denizi ve Akdeniz'de yaşamaktadır. Süveyş Kanalı, Süveyş Körfezi, Norveç ile Londra arasındaki Avrupa kıyıları, Güney Afrika'da az sayıda bulunur. Estonya ve Saint Helena adasında da görüldüğü kaydedilmiştir.[2]

Yaşam şekli

Sürüler halinde yaşar ve 18 cm'e kadar büyür. Ocak - Mart arasında beslenmek için sahillere yaklaşır. Gündüzleri 30–40 m. derinlerde, geceleri yüzeye yakınlarda dolaşır. 1 yaşından itibaren olgunluğa erişip 18°-20 °C sularda, 25–60 m. derinliklerde ve az tuzlu sularda üreyip yaklaşık 40.000 yumurta döker. Kayıtlara geçmiş en uzun yaşam süresi 5 yıldır.[2]

Avlanması

Hamsi tezgâhı

Doğu Karadeniz bölgesinde Ekim ayının ikinci haftasında balıkçılar dualar okuyarak ve kurbanlar keserek denize açılmakta gırgır adı verilen çevirme ağlarıyla avlanmaktadır [3] 1970'li yıllara dek Karadeniz'de hamsi balığı öylesine çok bulunmaktaydı ve öylesine ucuzdu ki halk "hapsi" adını verdiği bu balığın fazlasını tenekelerle tarlalara gübre niyetine dökmekteydi. Örneğin hamsinin bol dolduğu 1937 yılında 1 teneke Karadeniz hamsisi 5 kuruşa satılmaktaydı.[4]

Dünyada hamsi avının en fazla yapıldığı ülke yıllık ortalama 20 - 30 milyon ton ile Peru'dur.[5]

Yemekleri

Türkiye'nin her bölgesinde tüketilmesine karşın Karadeniz kültürü ve mutfağının değişmez bir parçası olarak en çok yemeği bu coğrafyada yapılmaktadır. Bazı hamsi yemekleri; Hamsi buğulama, hamsi tava, hamsi salatası, hamsili pilav, hamsili börek, pazılı (lamesli) hamsi, hamsili pide, hamsili poğaça, hamsikoli (hamsili mısır ekmeği), yumurtalı hamsi, kiremitte hamsi, sirkede hamsi (hamsi salamurası), hamsi turşusu, hamsi kuşu (hamsi puli) ve hamsi köftesidir.[6]

Kaynakça

1. Zehiroğlu, A.M. Hamsi Etimolojisi 23 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mayıs 2014
2. Engraulis encrasicolus 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - fishbase.se (İngilizce)
3. "Hamsi". 10 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2011.
4. Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola Yayınları. 2005. cilt 1. sf. 486
5. "Hamsiyi konuşmak için dünyanın öbür ucundan geldiler!". milliyet.com.tr. 4 Mayıs 2018. Erişim tarihi: 22 Ocak 2021.
6. "Hamsi yemekleri". 11 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2011.

Wikimedia Commons'ta Hamsi ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

Wikispecies'te Hamsi ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur.