III. Béla

III. Béla (Macarca: III. Béla, Hırvatça: III. Bela, Slovence: III. Belo) (yaklaşık 1148 - 23 Nisan 1196) Macaristan Kralı[1] ve 1172-1196 yılları arası Hırvatistan Kralı. Bizans İmparatoru I. Manuil'in sarayında, Manuel'in oğlu doğana kadar, Bizans İmparatorluğu'nun gelecekteki imparatoru olacağı planıyla eğitim görmüştür.

III. Béla
Macaristan ve Hırvatistan Kralı
Hüküm süresi	4 Mart 1172 - 23 Nisan 1196
Önce gelen	III. Stefen
Sonra gelen	Emerik
Eş(leri)	Antakyalı Agnes Fransalı Marguerite
Hanedan	Árpád Hanedanı
Babası	II. Géza
Annesi	Kievli Euphrosyne
Doğum	1148
Ölüm	23 Nisan 1196

Béla, Macaristan'ın en güçlü ve döneminin en zengin hükümdarlarından biridir. Béla'nın, yılda 23 ton saf gümüş geliri vardı. Bu Fransa Kralı için 17 ton, İngiliz Kralı için ise yarısıydı.[2]

Erken Yıllar

Macaristan Kralı II. Géza ile Kievli Euphrosyne'nin ikinci oğludur. 1161 yılında, babası onu Hırvatistan ve Dalmaçya dükü yaptı. 31 Mayıs 1162 tarihinde babasının ölümünden sonra Kral olan erkek kardeşi III. Stefen'da bunu devam ettridi.

Despot Aleksios

1164 yılında, Bizans İmparatoru I. Manuil, III. Stefen ile bir anlaşmaya vardı. Bu anlaşmaya göre, Béla, Konstantinopolis'e imparatorluk sarayında eğitim görmek üzere gönderilmiştir. Meşru bir erkek evladı olmayan İmparator, Béla'yı kızı Maria Komnini ile evlendirip, geleceğin imparatoru yapmak istiyordu. Béla'ya, yunanca Aleksios ismini ve imparatordan sonra en yüksek unvan olan despot unvanı verildi.

1164 ve 1165 yıllarında, Béla, İmparator I. Manuel'in baba toprağı Macaristan'a karşı yürüttüğü sefere katıldı. III. Stefen, Hırvatistan, Dalmaçya ve Srem illerinin yönetimini Manuel'e verdi. 1165 yılı sonbaharında, Manuel, Béla ve kızını kendi varisleri ilan etti. 1166 yılının başında Manuel ve Béla, Konstantinopolis'te Bizans Kilisesi Synod toplantısına beraber başkanlık ettiler.

Manuel ikini karısı Antakyalı Maria, Aleksios'u 1166 yılında doğurdu, Béla'nın Maria ile olan nişanı iptal edildi. Béla, aynı zamanda unvanınıda kaybedip, daha düşük Caesar unvanı aldı. Fkata Manuel, karısının üvey kızkardeşi Agnes ile evliliğini ayarlayarak kendisi ile bacanak oldu.

Onların bu evliliğinden sonra, Béla ve karısı Kudüs'e hacca gittiler. Orada, Hospitalier Şövalyeleri'ne bağışta bulundu.

Macaristan'a dönüşü

Ağabeyi III. Stefen, çocuksuz olarak 4 Mart 1172 tarihinde ölünce, Béla, Macaristan tahtı için en doğru aday oldu. Fakat annesi Kievli Euphrosyne ile bazı baronlar, onun daha genç kardeşi Prens Géza'yı tercih ettiler. Béla, İmparator Manuel ile onun ve oğlu Aleksios'un hükümdarlığında hiç saldırmayacağı sözüne karşılık yüklü bir para aldı.

Béla, Macaristan'a vardığında, Esztergom başpiskoposu Lukas, elçilerine verilen hediyeleri dini görevinin satın alınması olarak addedip tac giydirmeyi reddetti. Böylece, Béla, Papa III. Aleksander'dan yardım istedi. Papanın yetkili kıldığı Kalocsa başpiskoposu 13 Ocak 1173 tarihinde Béla'ya tac giydirdi.

Tac giydikten sonra, Béla, kardeşini tutukladı ancak kardeşi Géza kaçmayı başarıp Avusturya'ya sığındı. Avusturya dükü II. Henry, Géza'yı iade etmedi. Béla, Bohemya Dükü II. Sobeslav ile ittifak yaptı ve Avusturya'ya saldırdı. Kutsal Roma İmparatoru Friedrich Barbarossa'ya sığınmak istedi ama Çekler tarafından tutuklanıp, Béla'ya teslim edildi. 1178 yılında, Avusturya dükünün saldırılarına karşılık, Bohemya Dükünden yardım aldı.

İç Politikaları

Béla, Krallığının yönetiminde bir değişiklik yaparak, kral ile tartışılan tüm konuların sonucu oluşan emirlerin yazılı olmasını sağladı. Bu karar, Macaristan'da Kraliyetin kurumlaşmasını sağladı. 1179 yılında, Kalocsa başpiskoposu Andrew ona hakaret etti, Esztergom başpiskoposu Lukas'ı ikna ederek, piskoposluk emlaklarına el koydu. Papa III. Aleksander'ın araya girmesi ile başpiskopos ile uzlaştı.

Genişleme

24 Eylül 1180 tarihinde Bizans İmparatoru I. Manuil'in ölümünden sonra, Béla, Hırvatistan, Dalmaçya ve Srem illerini geri aldı. Aynı yıl Zadar şehri Venedik'e olan bağlılığını bozup Béla'nın hükümdarlığını kabul etti.

Béla, Bizans İmparatorluğu elinde olan Belgrad, Braničevo Bölgesi ve Morava Nehri vadisini elde etti. 1185 yılında, Béla'nın kızı Margaret ile evlenen yeni imparator II. İsaakios ile barış yaptı ve Morava Nehri vadisini çeyiz olarak iade etti.

Karısının ölümünden sonra İmparator I. Manuel'in yeğeni Theodora Comnene ile evlenmek istedi ama Bizans kilisesi bu evliliğe izin vermedi. Bunun üzerine 1186 yılında Fransa Kralı II. Filip'in kızkardeşi Fransalı Margaret ile evlendi. Margaret, İngiltere Kralı II. Henry'nin en büyük oğlunun dul eşiydi.

1188 yılında, Prens Halychli II. Vladimir Yaroslavich kendi yöneticileri tarafından tahtan alındı ve Béla'nın sarayına sığındı. Orduları ile Halych'e saldırdı ve ele geçirdi. Fakat, prensliğin yönetimini ikinci oğlu II. Andrew'a verdi, Prens Vladimir'i tutukladı.

31 Mayıs 1189 tarihinde, Kutsal topraklara Üçüncü Haçlı seferi düzenleyen Kutsal Roma İmparatoru Friedrich Barbarossa'yı karşıladı. İmparatorun isteği ile, kardeşi Géza'yı serbest bıraktı. Géza, serbest kalınca Bizans İmparatorluğu'na gitti.

Anlaşmazlığa düşen II. İsaakios ile Friedrich arasında arabulucu oldu. Bu arada, Vladimir kaçtı ve prensliğini yeniden kurdu.

1191 yılının sonbaharında, damadı imparator II. İsaakios ile buluştu ve ona Sırpların hükümdarı Stefan Nemanja karşı yardım etti.

Ölümünden önce, Kutsal topraklara yapılacak bir Haçlı seferine önderlik yapmak için yemin etti.

Evlilik ve Çocukları

Kral III. Béla'nın türbesi

#1. yaklaşık 1170: Antakyalı Agnes (1154 - yaklaşık 1184), Antakya Prensi Châtillonlı Raynald ile Antakyalı Konstans'ın kızı

• Kral Emerik (1174 - 1204)
• Margaret (1175 - 1223), önce II. İsaakios'un sonra Kral I. Bonifacio del Monferrato ve en son Saint-Omerli Nicolas'ın karısı.
• Kral II. Andrew (yaklaşık 1177 - 21 Eylül 1235)
• Konstans (yaklaşık 1180 - 6 Aralık 1240), Bohemya Kralı I. Ottokar'ın karısı

#2. 1185/1186: Fransalı Marguerite (1158 - 10 Eylül 1197'den sonra), Fransa Kralı II. Filip'in kızkardeşi, VII. Louis'in kızı.

Kaynakça

Özel

1. Béla III. (2009). In Encyclopædia Britannica. Retrieved 19 April 2009, from Encyclopædia Britannica Online: http://www.britannica.com/EBchecked/topic/59035/Bela-III
2. A concise history of Hungary - Google Books. Books.google.co.uk. Erişim tarihi: 2009-09-20.

Genel

• Kristó Gyula - Makk Ferenc: Az Árpád-ház uralkodói (IPC Könyvek, 1996)
• Korai Magyar Történeti Lexikon (9-14. század), főszerkesztő: Kristó Gyula, szerkesztők: Engel Pál és Makk Ferenc (Akadémiai Kiadó, Budapest, 1994)
• Ostrogorskiy, Georgiy. History of the Byzantine State, 1986
• Magyarország Történeti Kronológiája I. - A kezdetektől 1526-ig, főszerkesztő: Benda Kálmán (Akadémiai Kiadó, Budapest, 1981)
• Bu maddenin bazı bölümleri, şu anda kamu malı olan "Encyclopædia Britannica'nın on birinci baskısından" çevrilmiştir.