Jean-Baptiste Lully

Jean-Baptiste Lully (d. Floransa, 28 Kasım 1632; ö. Paris, 22 Mart 1687), İtalyan asıllı besteci, kemancı ve balet idi.

Jean-Baptiste Lully
Jean-Baptiste Lully,
Ressam:Mignard Nicolas ve Jean-Louis Roullet
Doğum 28 Kasım 1632
Floransa, İtalya
Ölüm 22 Mart 1687 (54 yaşında)
Paris, Fransa
Diğer isim(ler)i Giovanni Battista Lulli
Meslek Müzisyen, opera bestecisi, kemancı ve balet
İmza

Çalışma hayatının hemen hemen tümünü Fransa'da XIV. Louis'in sarayında müzisyen olarak geçirdi. 1661'de Fransız vatandaşlığına geçti. Zamanının en ünlü Fransız bestecisi olarak bilinmektedir. Lully yeni çıkan İtalyan stili operanın müzik ve şarkılarının Fransızca diline pek uymadığını çalışma hayatının başında anlayıp Fransızcaya daha uygun şarkıları kapsayan yeni bir opera türü yaratmıştır. Böylelikle Fransız opera stilinin babası Lully sayılmaktadır. Operalar yanında Lully bale için müzik ve ayinler için kilise müziği'de bestelemiştir. Lully'nin ilginç bir kaza sonrasındaki enfeksiyondan dolayı gerçekleşen ölümü de hayatının dikkat çekici bir parçasıdır.

Çerçeve içine alınmış portresi.
karakalem resmi.
1969 Ballet versailles
k1688 portresi (Musée du Louvr), Brunel 1980 p31

Hayatı

Lully İtalya'da Floransa'da doğdu. İtalyanca adı Giovanni Battista Lulli idi. Lully pek fazla okul veya konservatuvar eğitimi almadı; ama üstün yetenekli olduğu için kendi kendini yetiştirdi. Gitar ve keman çalmayı ve balet olarak bale dansı yapmayı kendi kendine öğrendi.

1646da Fransiz "Guise Dükü"'nün oğlu tarafından Fransa'ya götürüldü ve Fransız "Montpensiere Düşeşi Anne Marie Louise d'Orléans"'in yanına önce hizmetkar olarak sonra da ona İtalyanca dil dersleri vermek üzere girdi. Paris'te hem birçok konserlere giderek hem de Nicolas Métru adlı müzisyenden müzik teorisi dersleri alarak sanatını geliştirdi. 20 yaşına yetiştiği zaman mükemmel bir besteci, kemancı ve dansçı balet olmuştu.

1652de Fransa Kralı XIV. Louis için Versay Sarayında çalışmaya başladı ve 1653de sarayda balet oldu. "Ballet des nuit (Gece Balesi)" adlı bir eğlence balesi için müziği besteledi. Bu balenin müziğini çok beğenen XIV. Louis tarafından sarayın entrümental müzik bestecisi olarak ve 24 kemandan oluşan Grand Band adı verilen saray orkestrasına şef olarak atandı. Bu orkestranın disiplinsiz hareketleri dolayısıyla Kral'ın izini ile Petits Violons' adini verdiği önce 16 sonra 20 kemandan oluşan yeni bir orkestra kurdu ve bu orkestrayı gayet sıkı bir eğitimden geçirmeye koyuldu. Bu orkestra ile kendi tercihi olan fazla müziksel süsü bulunmayan parçalardan oluşan bir repertuvar kurdu.

1661de Fransız vatandaşlığına geçti. 1662de Kraliyet Ailesi için Usta müzisyen unvanı verildi. Ayni yıl evlendiğinde evlilik vesikalarını kral ve kraliçe şahsen imzaladılar.

1650li ve 1660li yıllarda Kral için birçok bale eserinin müziğini ve dansların keografisini hazırladı. Bu balelerde de baş balet olarak görev yaptı. Kral da bale dansını sevmekte ve şahsen dans ederek bunlara katkı yapmakta idi. Versay Sarayı'nda oyun yazarı olarak görev yapan Moliere ile ortaklaşa çalışmalara baladı ve Moliere'in Le Mariage forcé (Zoraki Evlenme) (1664), L'Amour médecin (Aşk Doktoru) (1665) ve Le Bourgeois gentilhomme (Kibarlık Budalası (1670) gibi ünlü komedilerine eşlik yapacak müzik besteledi. Moliere ile birlikte bir önemli Fransız sanat geleneği olacak Komedi-bale janrini geliştirdi. Kral yaşlandıkça, (özellikle 1670den sonra) bale dansı yapamayıp temsillere katkısı ve ilgisi azaldı.

Lully bu sefer yeni bir janr olarak İtalya'da geliştirilen opera bestelemeye önem verdi. Alceste (1674), Thésée (1675), Atys (1676), Phaéton (1683) ve Armide (1686) adlı klasik operalar hazırladı. Kral ve maliye nazırı Jean-Baptiste Colbert desteği ile Fransa'da opera temsil edilmesi patentini ve her türlü müzik eseri notalarının yayınlanması tekel imtiyazları 1867de ölene kadar Lully'ye verildi. Bu geniş tenkide uğradı. Özellikle Lully'nin müzikli kukla oynatılmasını kabul etmeyişi çok şikayete neden oldu. Lully bu imtiyazlardan büyükçe bir servet yapmayı başardı.

Lully, arkadaşı ve kendi gibi müzisyen olan Michel Lambert'in kızı ile evli olmakla beraber, devamlı olarak bir hovarda olmakla, hem başka kadınlarla hem de erkeklerle aşk hayatı yaşamakla tanındı. Bu davranışları çok geniş söylentilere ve birkaç büyük skandala konu olduysa da Lully, Kral XIV. Louis tarafından desteklenmesi ve hatalarının hemen afedilmesi dolayısıyla, bu söylenti ve skandallardan pek zarar görmedi.

Ölümü

1686 sonlarına doğru Fransa Kralı hastalanmıştı ve iyilestiği zaman bu iyileşmeyi kutlamak için Lully'den yeni bir müzik konseri hazırlamasını istedi. Bu konser 8 Ocak 1687'de verildi. Orkestra bir Latince Te deum ilahi bestesini çaldı. Lully orkestra şefliğini yapmaktaydı. O zamanlar orkestra şefleri orkestrayı idare etmek için küçük orkestra şefi batonu kullanmazlardı ve şef ritmi ve birliği büyük bir değneği yere vurarak sağlardı. Lully orkestrayı idare ederken bu büyük değneği ayak başparmağına kazayla vurdu. Bu vurma ile ortaya çıkan yara ve abse enfeksiyonla büyüdü ve septik hale geldi. Lully doktorların ayak basparmağını operasyonla kesmelerine izin vermedi. Enfeksiyon büyüdü, kangren oldu ve Lully 22 Mart 1687 de hayatına gözlerini yumdu.

Öldüğü zaman Lully'nin epeyce serveti olduğu ortaya çıktı. Mirascılarına Paris şehrinde 5 ev, kırsal alanlarda iki kır evi ve 800.000 livre frank nakit miras bıraktığı bildirilir.

Müziği

Lully bestelerini Barok müziği'in gelişmiş olduğu "Orta Barok Dönemi"'de hazırlamıştır. Hızlı ve canlı ritimde müzik ve özellikle dansedilebilir müzik, bestelemeyi tercih etmiştir. Lully besteleri ile Paris ve hatta Fransız müzik zevkini değiştirmiş olduğu kabul edilmektedir. Eserlerinde o zamana kadar kullanılmayan veya çok az kullanılır müziksel çalgılar kullanmaya önem vermiştir. Zamanının ünlü oyun yazarı ve Fransız sarayında çalışan Moliere ile yakın şahsi arkadaşlık kurmuş ve birlikte eserler vermiştir. Moliere ve Lully yeni bir müziksel şekil olan ve tiyatro, komedi ve baleyi bileştiren comedie-ballet janrını bulmuşlardır.

Lully bundan başka tragédie en musique (müzikli trajedi) veya tragédie lyrique (lirik trajedi) adı verilen yeni bir Fransız opera janrı yaratmıştır. Hazırladığı opera eserlerinde bestelediği şarkıları resitatif veya arya olarak ayırıp sınıflandıracağına, hızlı olarak geçen olaylar halinde bu iki çeşit şarkıyı birleştirip kaynaştırmıştır.

Medya
  • Kibarlık Budalası (Le Bourgeois Gentilhomme) oyunu için Türkler Töreni (Ceremonie des Turcs) müziği (Advent Oda Orkestrası) (Format: Ogg)

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.