Kırk Vezir Hikâyeleri

Kırk Vezir Hikâyeler, Doğu-İslam dünyasının ortak hikâyecilik geleneğinin parçası olan ve çerçeve anlatıya dayalı olan hikâye serisidir. Kökeni belli olmayan Kırk Vezir Hikâyeleri'nin çatısını Sindbadname'nin oluşturduğu belirtilmiştir.[1] Hint, Arap, İran kaynaklarında örneklerine rastlanmaktadır. Türk edebiyatında ise Arapça aslı kayıp olan Hikâyet-i Erba'în-i Subh u Mesâ adlı bir eserden Ahmed-i Mısrî tarafından çevrildiği ve bu şekilde çoğaltılan nüshaların yalnız II. Murat'a sunulduğu bilinmektedir.[2]

Konu

Acem memleketlerinin birinde Şah-ı Cafıkeyn adında bir padişah yaşamaktadır ve bir oğlu dünyaya gelir. Karısının aniden ölümüyle padişah şehzadeyi yakınında tutar ve eğitimiyle ilgilenir. Padişah, başka bir sultanın genç kızıyla evlenir. Şehzade, eğitimini sürdürdüğü günlerin birinde gördüğü bir rüyayı hocasına anlatır. Hocası, şehzadenin kırk gün boyunca konuşmamasını ister ve ortadan kaybolur. Padişah konuşmayan oğlunun bir sıkıntısı olduğunu düşünür ve şehzadeyi lalasıyla birlikte hanımının yanına gönderir. Padişahın hanımı, laladan olanları öğrenir ve tüm sarayı boşaltarak şehzadeye olan aşkını itiraf ederek kendisiyle evlenmesi durumunda padişahı zehirleyerek birlikte olabileceğini anlatır. Şehzadeyi öpmek üzereyken şehzade dayanamayıp kadına tokat atar. Ağzı kanayan kadın, kanı tüm suratına yayar ve saçlarını dağıtır. O sırada oğlunun durumunu merak eden padişah içeri girer ve hanımı, şehzadenin kendisine sarkıntılık yaptığını hatta tüm planı şehzade yapmış gibi padişaha anlatır. Padişah oğluna olanları sorduğunda kırk gün konuşmama uyarısını hatırlayan şehzade konuşmaz. Padişah oğlunu zindana attırır.

Ertesi gün padişah, oğlunun öldürülmesi için cellada emrederken birinci vezir ortaya çıkarak padişahı kararından vazgeçirmeye çalışır ve anlattığı hikâye ile onu ikna eder. Akşam, padişahın hanımı şehzadenin durumunu sorduğunda padişah, olanları anlatır. Kadın, erkek evlatların kötü olacağına dair hikâyeler anlatarak padişahı, şehzadeyi öldürme konusunda ikna eder. Böyle kırk gün boyunca vezirlerden biri padişaha anlattığı hikâyelerle şehzadenin öldürülmesini engeller. Eve döndüğünde karısının anlattığı hikâyelerle oğlunu öldürmeye ikna edilir. Kırkıncı gün şehzade öldürüleceği gün şehzadenin hocası ortaya çıkar. Hoca, şehzadenin neden konuşmadığını padişaha anlatır ve şehzadeye artık konuşabileceğini söyler. Şehzade gördüğü rüyadan başlayarak olanların hepsini anlatır. Anlatılanlara saraydaki iki hizmetçi de şahitlik edince padişah, karısını cezalandırır. Şölen düzenler ve oğlunu ölümden kurtaran vezirleri ödüllendirir.

Hikâyeler

Eserlerde geçen ve kırk gün boyunca vezirler ve padişahın karısı tarafından anlatılan hikâyelerin adı ve anlatıcılar şöyledir:[2] Vezirlerin anlattığı zaman dilimi sabahken padişah hanımınınki akşamdır. Vezirler hikâyelerini anlatırken padişah ve saraydakiler dinlerken padişahın hanımı sadece padişaha anlatmaktadır.

Uppsala metnine göre Kırk Vezir Hikâyeleri'nde anlatılan hikâyeler
Gün Anlatıcı Hikâye adı Anlatıcı Hikâye adı
1 1. Vezir Şeyh Şahabeddin Padişahın Hanımı Padişah ve Oğulları
2 2. Vezir Hindistanlı Hoca ve Güzel Karısı Padişahın Hanımı Padişah ve Uleması
3 3. Vezir Padişah ve Oğulları Padişahın Hanımı Güçlü Şah ile Zayıf Şahın Mücadelesi
4 4. Vezir Bal'am Ba'ur (Uc bin Unuk) Padişahın Hanımı Şahın Hz. Hızır'ı Görmek İstemesi
5 5. Vezir Vezir ile Hz. Hızır Padişahın Hanımı Yılanın Dostluğu / Fukka-ı ile Mağribi
6 6. Vezir Terzi ile Hanımı Padişahın Hanımı Hatunun Rüyası / Padişah ile Oğlu
7 7. Vezir Padişah ile İki Veziri Padişahın Hanımı Serçe kuşu ile Hz. Süleyman
8 8. Vezir Yüzüğü Suya Batmayan Vezir Padişahın Hanımı Eli Kesilen Adam / Kadı ile Şehzade
9 9. Vezir Halife-i Raşid ve Cariye Padişahın Hanımı Şahın Oğullarına Vasiyeti
10 10. Vezir Nuşi Revan ve Hilebaz Kadın Padişahın Hanımı Padişahın Seyisi ve Vezirin Kızı
11 11. Vezir Geyik ile Sıçan / Bağdad Hocası ve Oğulları Padişahın Hanımı Bezirgân ve Oğulları
12 12. Vezir Vezirinin Çocuğuna Âşık Olan Padişah Padişahın Hanımı Barsis-i Zahid
13 13. Vezir Abdalın Şaha Yalan Söylemesi / Has Ayas ile Derviş Padişahın Hanımı Kırk Başlı Ejderha ve Şah / Çulha Kadının Hilesi
14 14. Vezir Çocuğu Olmayan Şah Padişahın Hanımı Padişah Helalzade ve Haramzade Çocukları
15 15. Vezir Terzi ile Kadın Padişahın Hanımı Bengiler
16 16. Vezir Türk ile Karısı Padişahın Hanımı Yetim Çocuklar
17 17. Vezir Ehl-i İrfan Derviş ile Şahın Sohbeti Padişahın Hanımı İki Rakip Kadı
18 18. Vezir Zengin Kadın ile Genç Delikanlı Padişahın Hanımı Bağdatlı Oğlanlar
19 19. Vezir Habil ile Kabil Padişahın Hanımı Hz. Nuh Peygamber
20 20. Vezir Hz. Havva Padişahın Hanımı Bezirgân Delikanlı
21 21. Vezir Kayser-i Rum ve Hasan Basri Padişahın Hanımı Pir ile Oğlu
22 22. Vezir Öğüt Veren Derviş Padişahın Hanımı Türk Çocukları
23 23. Vezir Hz. Davut ve Urya Beg Padişahın Hanımı Sultan Alaaddin ile Bir Çocuk
24 24. Vezir Halid bib Velid ile Rahib Padişahın Hanımı Doğan Kuşu
25 25. Vezir Zahid ile Ayyar Kadın Padişahın Hanımı Konstantiniyye Tekfuru
26 26. Vezir Türk ile Karısı Padişahın Hanımı Çırtı Bogacuk
27 27. Vezir Tüccar, Cariye ve Maymun Padişahın Hanımı Şahın Kıskanılan Nedimi
28 28. Vezir Bezirgân ve Oğlu Padişahın Hanımı Hoca ve Kandilleri Parçalayan Oğlu
29 29. Vezir Şeyh ile Abdal Padişahın Hanımı Padişah ve Nedimi
30 30. Vezir Şemsun Peygamber ve Karısı Padişahın Hanımı Padişahın Hasta Oğlu
31 31. Vezir Delle-i Muhtale Padişahın Hanımı Avcı Doğan Kuşu
32 32. Vezir Bağban ile Uğrı Padişahın Hanımı Her şeye İtiraz Eden Çocuk
33 33. Vezir Ahmet Yesevi Padişahın Hanımı Çeng-i Dilaram
34 34. Vezir Dokuz Türlü Kadın Padişahın Hanımı Pire ile Köse
35 35. Vezir Koyun ile Kuzu Padişahın Hanımı Sır Saklayamayan Çocuk
36 36. Vezir Âmâ Padişahın Hanımı Fuzayl ibn Ayyaz
37 37. Vezir Kızı Görmeden Âşık Olan Yiğit Padişahın Hanımı Aynı Cariyeyi Seven Vezir ve Oğlu
38 38. Vezir Derviş ve Haramiler Padişahın Hanımı Kaz Suretine Giren Vezir
39 39. Vezir Köpekle Aynı Kaptan Yemek Yiyen Kadın Padişahın Hanımı İftiraya Uğrayan Vezir
40 40. Vezir Eşinden Şikâyetçi Olan Mısır Sultanı Padişahın Hanımı Mısır Sultanına Kurulan Tuzak

Kaynakça
  1. "KlRK VEZİR" (PDF). 11 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2017.
  2. Zal, Ünal. "KIRK VEZİR HİKÂYELERİ'NİN KARŞILAŞTIRILMASI" (PDF). Erişim tarihi: 19 Ağustos 2017.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.