Kıssa

Kıssa ya da mesel, ders çıkarılması gereken, eğitici hikâye veya masallara verilen addır. Kıssalar dinleyenler için ders, eğlence, bilgi edinme aracı olabileceği gibi, anlatan açısından dinleyicileri etkisi altına alma, eğlendirme, güdüleme, yönlendirme ya da kişisel manevi tatmin aracı olarak değerlendirilebilir. Kıssalarda ayrıntılı anlatımlara rağmen nesnel-tarihi gerçeklik unsuru aranmaz. Hikâyenin yer, zaman ve kahramanları yanında olay örgüsü gibi unsurları zaman içerisinde değişimler geçirir.

Jan Wijnants'ın İyi Samiriyeli kıssası tablosu (1670). Kıssada anlatıldığı üzere İyi Samiriyeli yaralı adama yardım ediyor.

Toplumları ve inanç yapılarını etkileyen bu türden çok sayıda anlatı bulunur. Bu anlatılar belirli tarihsel veya yarı mitolojik kişilikler ve mekanlar üzerine kurgulanıp anlatılır. Ayrıca aynı amaçla (ders verme, ibret, korkutma) anlatılan, bazı araştırmacılar tarafından zaman, mekan, kişiler ve olay örgüsünün yeniden kurgulanması dışında birbirinin devamı kabul edilen hikâyeler günümüze kadar anlatılagelmektedir.[1]

Ahmet Yaşar Ocak Kur'andaki Musa-Hızır kıssasını İskender kıssası ve Yahudi efsanesinin isim değişiklikleri ile yapılan yeni bir uyarlama olarak görmüştür.[2] Kıssalara ait diğer örnekler Yusuf, Zülkarneyn, Hızır-İlyas, Habil ve Kabil, tufan, Ashab-ı Kehf ve Kârûn hikâyeleridir

Fabldan farklı olarak, fablda hikâyenin kahramanları hayvanlar, bitkiler ve cansız nesneler iken, kıssalarda insanlardır.

Kıssalar özellikle dinî geleneklerde sıkça kullanılmaktadır. Kuran'da geçen kıssalar olduğu gibi, tasavvuf geleneğinde kıssaların kullanılmasına sıkça rastlanır. Hristiyanlıkta da kıssa kullanımı yaygındır. Kitab-ı Mukaddes'in Yeni Ahit kısmındaki incillerde pek çok kıssa bulunur. İyi Samiriyeli kıssası bunların en bilinenlerinden biridir.

Kaynakça

1. Orhan Gökdemir (2010). Din ve Devrim. Destek Yayınları. ISBN 9789944298629.
2. Orhan Gökdemir Din ve Devrim s 68