Kartopu dünya

Kartopu Dünya hipotezi, 650 milyon yıl önce gerçekleşen bir buzul çağında, tüm Dünya yüzünün en az bir defa olmak üzere, tamamen ya da neredeyse bütünüyle buz tabakalarıyla örtülüp donduğunu ve bir kartopuna dönüştürdüğünü öne sürer. 'Kartopu Dünya' olarak adlandırılan bu dönemde yeryüzü, okyanuslar da dahil olmak üzere tamamen kar ve buzla örtülüydü. Jeoloji bilim topluluğu, genelde buzul kökenli olarak kabul edilen tropikal enlemlerdeki tarih öncesi dönemlere ait tortul sedimentleri ve jeolojik kayıtlardaki diğer gizemli özellikleri en iyi şekilde açıkladığı için genel olarak bu hipotezi kabul eder. Bu modele karşıt görüş bildiren uzmanlar ise küresel buzullaşmaya dair jeolojik kanıtların etkilerinin buz veya sulu karlı bir okyanusun jeolojik fizibilitesine imkân vermediğini ve bu denli donmuş koşullardan bir çıkışın da pek mümkün olmayacağını öne sürerler. Dünyanın tam bir kartopu olup olmadığı veya ince bir ekvatoral çizgide suların, en azından mevsimlere bağlı olarak olsa da açık kalabildiği bir sulu kar (İng: slush) görünümünde mi olduğu gibi henüz birçok cevaplanmamış sorular mevcuttur.

Kartopu dünya olarak adlandırılan bu buzul çağın, Dünya üzerindeki biyo-çeşitliliğin birdenbire zirve yaptığı Kambriyen patlaması öncesinde gerçekleştiği göz önüne alındığında, Kartopu Dünya döneminin dünyadaki çok hücreli yaşamın evrimini tetiklemiş olduğu da düşünülebilir. Daha önce olmuş ve daha uzun sürmüş başka bir Kartopu Dünya olayı, yani 2.4 ile 2.1 milyar yıl önceki Huronian Buzul Çağı ise oksijen felaketi tarafından tetiklenmiş olabilir.

Geçmiş

Douglas Mawson (1882–1958), Avustralyalı yerbilimci ve Antartik kaşifçisi, kariyerinin büyük bir kısmını kalın ve geniş buzul çökeltilerin olduğu Güney Avustralyanın Neoproterozoic katmanları üzerinde çalışarak geçirmiştir ve kariyerinin sonlarına doğru küresel buzullaşma olasılığı üzerine spekülasyonlarda bulunmuştur.[1]

Ancak Mawson'un küresel buzullaşmaya dair fikirleri, Avustralya'nın ve az kapsamlı buzul yataklarının bulunduğu diğer kıtaların coğrafi konumunun zaman içinde sabit kaldığı ve değişmediği gibi yanlış bir varsayıma dayanıyordu. Kıtasal sürüklenme hipotezin ilerlemesi ve sonunda levha tektoniği kuramı ile birlikte, buzul kökenli tortul sedimentler için, bunların kıtaların daha yüksek enlemlerde bulundukları bir dönemde, bir noktada toplanmış olduklarına dair daha kolay bir açıklama bulunabildi.

Kaynakça

1. A. R. Alderman; C. E. Tilley (1960). "Douglas Mawson, 1882-1958". Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Societyl. Cilt 5. ss. 119-127. doi:10.1098/rsbm.1960.0011. JSTOR 769282.