Mastaba Muharebesi
Mastaba Meydan Muharebesi, 1521 kışında isyan eden Şam Beylerbeyi Canberdi Gazali komutasındaki asiler ile Ferhat Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu arasında gerçekleşmiş ve Osmanlı'nın isyanı bastırmasıyla sonuçlanmıştır.
| Mastaba Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Canberdi Gazali İsyanı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
.svg.png.webp){kind=small} Osmanlı İmparatorluğu |
Suriye Asileri ------- Para ve Mühimmat Desteği:  Safevîler.svg.png.webp){kind=small} Hospitalier Şövalyeleri | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Ferhat Paşa Şehsüvaroğlu Ali Bey Hüsrev Paşa Ramazanoğlu Piri Bey | Canberdi Gazali † | ||||||
| Güçler | |||||||
| 8.000 - 10.000 | 15.600 - 40.000 | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| Ağır olmadığı tahmin ediliyor. | Ağır | ||||||
İsyan öncesi
Yavuz Sultan Selim'in Büyük Mısır Seferi sırasında birçok Memlük komutanı Osmanlı saflarına geçti. Canberdi Gazali de bunlardan biriydi. Memlük Sultanlığı'nın ilhakından sonra Ortadoğu'da yeni eyaletler oluşturuldu. Canberdi Gazali de 1518'de Padişah tarafından ilk Şam Beylerbeyi olarak atandı.
1520'nin sonlarında Yavuz Sultan Selim'in ölümüye yerine oğlu Veliaht Şehzade Süleyman geçti. Genç Padişah'ın cülusunu ve yeni ilhak edilen Suriye'deki düzensizlikten istifade eden Şam Valisi, Ekim civarı bağımsızlığını ilan ederek adına hutbe okutturup para bastırdı. Daha öncesinde Safevi Şah İsmail, Rodos şövalyeleri ve yine eski bir Memlük kumandanı olan Osmanlı Mısır Valisi Hayır Bay ile iletişime geçerek yardımlarını istedi.
İsyan ve Muharebe
Mısır Valisi Hayır Bay bir yandan Canberdi Gazali'yi oyalarken, bir yandan da İstanbul'a haber gönderdi. Bu sırada boş durmayan Canberdi Gazali, İran ve Rodos'un gönderdiği silahları ordusuna dağıtıyordu. Rodos donanması da, Osmanlı'nın Doğu Akdeniz sularına tacizde bulunup sahil kasabalarına baskında bulundu.
Arap, Kürt ve Türkmen başıbozuklardan meydana gelen kalabalık bir ordu toplayan Gazali, 1 Kasım'da Halep'e saldırdı. Halep'in kuşatılması üzerine İstanbul'da toplanan divanda, acil olarak Yeniçeri ve Anadolu ordusundan oluşan az sayıda ama etkili bir kuvvetin başına Üçüncü Vezir Ferhat Paşa getirildi ve ağır kış şartlarına rağmen Suriye'ye gönderildi. Dulkadir Beyi Şehsüvaroğlu Ali Bey önden gönderildiği Suriye'de Canberdi Gazali'nin Halep Kuşatması'nı kaldırarak Şam'a çekilmesini sağladı.
Şehsüvaroğlu Ali Bey, Halep dolaylarında ana orduya katıldı. Osmanlı ordusunun Şam'a ilerlemesi ve Şah İsmail'in de asker göndermeyince düzensiz kuvvetlerle savunma yapamayacağını düşünen Gazali, Şam yakınlarında bulunan Mastaba'da Osmanlı ordusuna taarruz etti.
27 Ocak Pazar günü Mastaba'da gerçekleşen muharebe saatlerce sürdü. Başıbozuk asiler, ateş gücü kullanan düzenli Osmanlı kuvvetlerini bozamadığı gibi önünü de alamıyordu. Asilerin sert hücumlarını durduran Osmanlı ordusu, karşı taarruzla Gazali'nin kalabalık kuvvetlerini dağıttı. Birkaç adamla kaçabilen Canberdi Gazali; kuvvetli bir rivayete göre 6 Şubat'ta kendi hazinedarı olan Ali Ağa tarafından öldürülüp, kafası Ferhat Paşa'ya teslim etti.
Sonrası
Canberdi Gazali'nin kesik başı İstanbul'a gönderildi. Boş kalan Şam Valiliği'ne de Anadolu Beylerbeyi Ayas Paşa atandı. Ferhat Paşa ise ordusuyla beraber Şah İsmail'in bir taarruz düzenleme ihtimaline karşı, Kayseri'de mevzilenmesi için emir aldı. Doğu'daki güvenliğin tesis edilmesiyle beraber Osmanlı Padişah'ı, Belgrad Seferi'ne çıkmak üzere ordusuyla beraber 18 Mayıs'ta İstanbul'dan ayrıldı.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- Danişmend, İsmail Hami (1971). I. Süleyman dönemi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi. ss. 92-94. ISBN 978-9944-397-70-4.
- Emecen, Feridun (1993). "Canbirdi Gazali". TDV İslam Ansiklopedisi. 29 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.